12 september 2006P. Boers1 Dosis-effect relaties voor nutriënten Paul Boers RWS RIZA

inhoud van deze presentatie dosis-effect relaties, waar moet je op letten? toepassing van relaties: getallen-ranges voor nutriënten-normen we hebben nu nutriënten-normen, en dan?

Dosis-effect relaties -wat zijn eigenlijk relevante effecten? -waarin druk je de dosis uit? -algemeen toepasbare relaties of waterlichaam- specifieke?

Dosis-effect relaties. wat zijn relevante effecten? Ondiepe meren: direct verband: algen biomassa indirect verband: ondergedoken waterplanten (via door algen veroorzaakte troebeling) geen verband: oeverplanten (morfologie en hydrologie veel belangrijker)

Resultaten van regressie van EKR-algenbloei voor de verschillende clusters van meertypen meertyperekenregelr2r2 ondiepe zand/kleimeren *chl * SD0,68 matig diepe zand/kleimeren *chl * SD0,49 ondiepe veenplassen *tot-N *chl SD/H 0,65

riviertjes direct verband: fytobenthos indirect verband: macrofauna (morfologie& hydrologie minstens zo belangrijk) geen verband: vis (connectiviteit)

Sterk veranderde en kunstmatige wateren referentie MEP niet meenemen: maatregelen met gering effect GEP niet meenemen: relatief dure maatregelen beleidsdoelstelling maatregelpakket huidige toestand MKBA GET (norm) Natuurlijke wateren beleidsdoelstelling huidige toestand maatregelpakket

Uitgangspunten bij afleiden Normen voor nutriënten 1.biologie leidend: biologische parameters zijn vertrekpunt van analyse 2.we gaan uit van wateren die al/nog in de GET zijn (speelt vooral bij ondiepe meren) 3.vooral kijken naar die biologische kwaliteitselementen die sterk gerelateerd zijn aan P en/of N. 4.gezien alle onzekerheden en aannames interpreteren we “gewaarborgd” als 90% kans dat de biologie in orde is.

Technieken: ondiepe meren Bereken 90-perc. van ratio Chlf/P = 392 P norm = doel chlf/90-perc 30 ug/392 = 0,08 mg/l P Get-waarde voor chlorofyl

Methodiek voor Stromende wateren

enkele GET-waarden ondiepe meren: 0.06 à 0.1 mg P/l of 1.3 à 1.5 mg N/l diepe meren: 0.03 à 0.04 mg P/l of 1 mg N/l riviertjes: 0.06 à 0.12 mg P/l of 2-4 mg N/l kustwateren: 0.07 mg P/l of 0.5 mg N/l

Van GET naar GEP Aanvullingen op “Handreiking MEP/GEP in de maak. Er lijken slechts enkele beperkte aanvullingen nodig Voorbeelden van aanpassingen GET: Ondiepe veenplas helder water blijkt mogelijk: GEP=GET GET mogelijk iets aanpassing naar boven vanwege vermindering retentie door ontbreken oeverplanten

Voorbeelden aanpassingen GET II Fosfaatrijkrijk kwelwater gevolg van inpoldering = onomkeerbare verandering effect op kwelwater ontvangende systeem kan groot zijn: GET aanpassen. Bijv kijken naar stikstof. indirecte effecten niet in GEP, maar via doelverlaging. Beek op zand GET eventueel ophogen vanwege verlies retentie in oeverzone invloed van N- en P emissies uit landbouw niet in GET, maar indien nodig via doelverlaging.

Gebruik dosis-effect relaties in de praktijk Gebruik relatie voor GET voor risico-analyse Gebruik specifieke relatie voor waterlichaam voor inschatten meest waarschijnlijke waarde totaal-P (mg/l) chlorofyl-a (µg/l) GET

huidige situatie > GET/P…en dan? Stap 1: is biolologie ook niet op orde? Alleen dan zijn maatregelen aan de orde! Daarna: nadenken over mogelijke maatregelen, hun effecten en kosten en MKBA uitvoeren Maatregelen om GET/P te halen en/of doelverlaging