Eeuwig leven?
Meeste menselijke cellen beperkt aantal keer delen (vaak 50 – 60 delingen) Zenuwcellen delen zelfs na geboorte niet meer Telomeer repeterende stukjes DNA op einde chromosoom (TTAGGG) tussen 3000 en 20000 stikstofbasen lang Cel die niet meer kan delen raakt steeds meer beschadigd en verliest langzaam functie o.a. rimpels, botontkalking, afname zenuwcellen hersenen Probleem: - Bij celdeling DNA verdubbeld, alleen enzym DNA-polymerase kan einde van chromosoom niet goed repliceren valt er vroegtijdig af elke deling DNA korter
Telomerase Telomerase = enzym dat DNA weer langer kan maken Komt voor in: Kiembaancellen die geslachtscellen maken Stamcellen Kankercellen Enkele snel delende cellen als darm/huidcellen
Veroudering Kortere telomeren Duidelijk verband met kanker, vaatziekten, afweerverzwakking etc. Een invloed op je telomeer-lengte hebben: Lichaamsbeweging Roken Overgewicht Vitamine D (o.i.v. zonlicht) o.a. invloed op afweersysteem Stress stresshormoon cortisol Bepaalde anti-oxidanten / ontstekingsremmers (o.a. vitamines in groente en fruit) Telomerase behandeling de oplossing? Experimenten in lab gedaan door telomerase aan cellen toe te voegen onsterfelijkheid……. Waarom probleem in de praktijk?
Celdood Twee manieren: “Necrose” Ongereguleerd, bijv. door membraanschade. (Als gevolg kunnen o.a. ontstekingsreacties ontstaan door vrijkomende stoffen) 2) “Apoptose” Gereguleerde/geprogrammeerde celdood Celonderdelen gerecycled Rol bij embryonale ontwikkeling