WETENSCHAP VAN DE AARDE Hoofdstuk 4 Het paradigma van de platentektoniek Manuel Sintubin Departement Aard- & Omgevingswetenschappen, Katholieke Universiteit Leuven, Belgium Wetenschap van de Aarde – hoofdstuk 4

Figuur 4.1 – lithosferische sterkte Wetenschap van de Aarde – hoofdstuk 4 Het paradigma van de platentektoniek Een lithosferische sterktecurve geeft de variatie van de gesteentesterkte met de diepte weer, alsook het verschil in reologisch gedrag (bros, plastisch); de ‘zwakke’ plastische onderkorst zit gesandwiched tussen een ‘stijve’ – seismogene – bovenkorst en een ‘stijve’ bovenmantel, de zogenaamde ‘jelly sandwich’.

Figuur 4.2 – lithosfeer versus asthenosfeer Wetenschap van de Aarde – hoofdstuk 4 Het paradigma van de platentektoniek De buitenste schil van de Aarde kan opgedeeld worden op basis van samenstelling – korst versus mantel – of op basis van reologie (zie figuur 4.1) – lithosfeer versus asthenosfeer.

Figuur 4.3 – asthenosferische convectie Wetenschap van de Aarde – hoofdstuk 4 Het paradigma van de platentektoniek Het basisprincipe van de asthenosferische convectiecel in relatie met zeevloerspreiding en subductie; plaatbewegingen doen zich voor ten gevolge van mantelsleurkracht.

Figuur 4.4 – zwaartekracht Wetenschap van de Aarde – hoofdstuk 4 Het paradigma van de platentektoniek De motor achter platentektoniek: zwaartekracht die tot uiting komt als subductietrekkracht en rugduwkracht.

Figuur 4.5 – Wilsoncyclus De Wilsoncyclus. Wetenschap van de Aarde – hoofdstuk 4 Het paradigma van de platentektoniek De Wilsoncyclus.

Figuur 4.6 – elastische terugslagmodel Wetenschap van de Aarde – hoofdstuk 4 Het paradigma van de platentektoniek Het elastische terugslagmodel voor aardbevingen: (a) uitgangsituatie bestaande uit 2 korstsegmenten gescheiden door een ‘oude’ breuk; (b) door tektonische activiteit (pijlen) wordt de gesteentemassa elastisch vervormd; (c) de spanningsopbouw overschrijdt de sterkte van het gesteente en de twee korstsegmenten schuiven langs elkaar; er ontstaat een breuk; de elastische vervormingsenergie wordt vrijgegeven vanuit de aardbevingshaard; het epicentrum is het punt aan het aardoppervlak vlak boven de aardbevingshaard.

Figuur 4.7 – seismische cyclus Wetenschap van de Aarde – hoofdstuk 4 Het paradigma van de platentektoniek De seismische cyclus: een opeenvolging van spanningsopbouw en plotse ‘ontspanning’ (= aardbeving); afhankelijk van de plaattektonische context duurt een seismische cyclus enkele decennia tot enkele tienduizenden jaren.