Fietspaden en boomwortels Judith Westerink

Inhoud Waarom wortels fietspaden opdrukken Risico van verzakking door boomwortels Ontwerpvoorwaarden Technische oplossingen

Functie boomwortels Verankering Opname van water en voedingsstoffen Opslag van reservestoffen Vorming van groeiregulatoren (phytohormonen) Reactieplaats voor symbionten (mycorrhizaschimmels) Fotootje myco’s Agrarisch Experts - Apeldoorn, 30 juni 2005

Normaal wortelstelsel Oppervlakkig Zowel hang- als grondwaterprofiel Bij stamvoet dikke wortels, dunner wordend op grotere afstand

De stadsbodem biedt boomwortels: Hoge verdichting Gebrek aan voedingsstoffen Gebrek aan water Gebrek aan zuurstof Storende lagen Vervuiling

Boomwortels zijn opportunistisch Dicht onder verharding Scheidingsvlak Meeste zuurstof Meeste water (condens) Warm Inspoeling voedingsstoffen

Onderzoek: Zand- èn kleigronden Oppervlakkige èn diepere wortels Wortels > 10 cm Ø, maar ook kleinere wortels Sterkste opdruk dicht bij stamvoet Wortelkap geeft callusvorming Afgehakte wortels vertakken zich Belaste wortels vertonen extra diktegroei Wortels reageren zeer opportunistisch en grijpen iedere ontsnappingsmogelijkheid aan Wortelgroei volgt vaak scheidingsvlakken Foto’s artikel reichwein Agrarisch Experts - Apeldoorn, 30 juni 2005

Oorzaken wortelopdruk Te weinig doorwortelbare ruimte Een te hoge bodemdichtheid Onvoldoende ventilatie Een laag vochtgehalte èn een hoge bodemdichtheid Een natte èn compacte bodem Wortelkap Voeding blijkbaar van minder belang

Gevoelige boomsoorten Populier Wilg Berk Zilveresdoorn Robinia Grove den

Onderzoek in Hannover Gecorrigeerd voor stamdiameter Boomsoort % opdruk Robinia 68 Hazelaar 42 Plataan 65 Linde 41 Esdoorn 64 Meidoorn 35 Paardek. 62 Lijsterbes 29 Eik 47 Gemiddeld 52 Gecorrigeerd voor stamdiameter

Oorzaken verzakking Verzakking als gevolg van vochtonttrekking door boomwortels met name in kleibodems Gevolgen van vellen boom vaak groter Vaker: samenstelling bodemsubstraat/ wijze van aanbrengen Controleren Agrarisch Experts - Apeldoorn, 30 juni 2005

Keuze van verhardingsmateriaal vanuit de boom bekeken Infiltratie (hoe meer openingen/ voegen hoe beter) Beluchting (hoe meer openingen/ voegen hoe beter) Drukverdeling (hoe groter de elementen, hoe beter) Gesloten asfalt op traditionele fundering is ‘ongeschikt’ voor boomwortelgroei Asfalt aanzienlijk minder opdruk

Ontwerpeisen vanuit de boom bekeken Doorwortelbare ruimte Stabiliteitsbreedte Breedte fietspad (± 3 m is overbrugbaar) Ondergrond/ bodemsubstraat (verdichting, voeding, verstoring) Wil je grote, gezonde, veilige bomen?

Afmetingen benodigde standplaats Boom-grootte Plantafstand in een rij Bewortelbare ruimte hangwaterprofiel Bewortelbare ruimte grondwaterprofiel Min. breedte plantlocatie 1e grootte 6 / 12 m 60-80 m3 30-40 m3 3 / 4,5 m 2e grootte 4 / 8 m 15-20 m3 2,5 / 3,5 m 3e grootte 3 / 6 m 7-10 m3 1,5 / 2,5 m vormboom 1-1,5 / 2-3 m 4-5 m3 1,5 / 2 m

Bestaande bomen inpassen Blijf bij voorkeur buiten kroonprojectie Maximaal 20% wortelverlies Denk aan stabiliteitsbreedte Denk aan verkeersvrije ruimte Maximaal 20% kroonvolume snoeien

Mogelijke oplossingen Boomsoortenkeuze Doorlatende verhardingsmaterialen (in combinatie met puincunet) Afsluitende verhardingsmaterialen (als niet nodig voor doorwortelbare ruimte) Profielopbouw Wortelschermen Tweede maaiveld Wortelbruggen Wortelkap, gevolgen accepteren Vellen

Profielopbouw Zandcunet op bomenzand Grof puincunet op bomenzand Gebruik geotextielen: Beluchtingsmat Geogrid Doorgroeivertragend weefsel

Bomenzand Compromis draagkracht en groeimedium Uitputting na 10-15 jaar? Opdruk en verzakking niet uitgesloten Samenstelling luistert nauw Minimaal combinatie met cunet nodig

Wortelschermen Volledig profielafsluitend Plaatje MM Volledig profielafsluitend Gedeeltelijk profielafsluitend (bijv. DeepRoot) in combinatie met profielopbouw Agrarisch Experts - Apeldoorn, 30 juni 2005

Tweede maaiveld Luchtlaag is beste garantie tegen opdruk Verplaatsing belasting naar ondergrond Minimale verdichting wortelzone Toepassing rijke grond mogelijk Aanvulling organisch materiaal mogelijk (strooisel) Duurdere oplossingen

Andere tweede maaiveld-oplossingen: Permavoid-kratten (aanleg vandaag Prinsegracht DH!) Boomwortelbuizen HP-Treebox Wortelbruggen Puincunet heeft kenmerken van tweede maaiveld Plaatje HP tree box en boomwortelbuis Agrarisch Experts - Apeldoorn, 30 juni 2005

Kosten van opdruk Veiligheid Klachten/ ontevredenheid Hoge herstelkosten Schade aan boomwortels

Duurzaam is niet duur Boom oml.tijd 30 jr Boom oml.tijd 80 jr Werkzaamheden 10 m3 bomenzand Bunker 40 m3 grond Aanplant 1.250,- 15.000,- Aankoop boom 124,- Nazorg 206,- Snoei 721,- Ziektebestrijding 52,- - Bemesten/ bel. 103,- Herstraten (opdruk) 3.040,- Vellen 115,- 464,- Totaal 5.199,- 16.618,- Gemiddeld p. jaar 173,- 208,- Beeldkwaliteit Laag Hoog