De Republiek in een tijd van vorsten Centralisatie en reformatie § 2.2

2.2 Opstand in de Nederland (1566-1576) Karel wilde – evenals zijn zoon – wilden religieuze eenheid; d.w.z. alleen de RK kerk Zowel vader als zoon lieten daarom afvalligen (lees: protestanten) vervolgen Drie centrale Raden (bestaande uit hoge adel en juristen) Die gezamenlijk met de Landvoogd bestuurden Deze bestuurlijke verandering wijzigde de machtsverhoudingen zeer tegen de zin in van de steden, die alleen maar meer vrijheid wilde/eisten (oorzaak 1 van de Opstand)

2.2 Opstand in de Nederland (1566-1576) Karel wilde – evenals zijn zoon – wilden religieuze eenheid; d.w.z. alleen de RK kerk Zowel vader als zoon lieten daarom afvalligen (lees: protestanten) vervolgen (oorzaak 2 van de Opstand) De lokale bestuurders moesten deze vervolging uitvoeren Eerst werden er plakkaten uitgevaardigd Daarom moest de brandstapel; kerker; pijnbank in actie komen Echter, de lokale bestuurders lapte dit aan hun laars redenen: Er waren al veel protestanten; ook onder de bestuurders Men vond deze gang van zaken een inbreuk op de eigen rechten Men vond verdraagzaamheid veel belangrijker dan vervolging

2.2 Opstand in de Nederland (1566-1576) Smeekbede Om aan de druk op de Nederlanden een einde te maken, sloegen protestanten en gematigde katholieken de handen ineen en overhandigden de landvoogdes, Margaretha van Parma, een smeekschrift/-bede. Centraal hierin stond dat de rust alleen kon wederkeren wanneer de actieve vervolging van protestanten stopte De landvoogdes kon dit zelf niet beslissen, maar stemde (geschrokken als zij was) in met matiging tot nadere orders uit Madrid. Gevolg: de protestanten kwamen bovengronds en gingen in hun hagenpreken fel tekeer dé Kerk. Gevolg: de Beeldenstorm

Beeldenstorm

2.2 Opstand in de Nederland (1566-1576) De landvoogdes wist de orde op praktische wijze te herstellen. Echter, voor Filips was de maat vol en stuurde Alva naar de Gewesten (1567) kwam met tienduizend geharde soldaten naar de Nederlanden en wilde het calvinisme uitroeien stelde de Raad van Beroerten (de Bloedraad genoemd) in Deze moest (mogelijke) opstandelingen sporen en veroordelen 1100 mensen werden geëxecuteerd. Zelfs twee mannen van Hoge Adel (de graven van Egmond en Hoorn) verloren hun hoofd door deze raad Tevens stelde hij de Tiende Penning in Op alle handel tien procent belasting

2.2 Opstand in de Nederland (1566-1576) Oorzaken Streven naar Centralisatie Oplegging RK godsdienst Striktere beleid van Filips II i.t.t. zijn vader; hij trachtte de handelingsvrijheid van de Gewesten en steden (steeds verder) in te perken Aanleiding Beeldenstorm (1566) De landvoogdes wist de orde op praktische wijze te herstellen. Echter, voor Filips was de maat vol en stuurde Alva naar de Gewesten (1567) Instellen van de Tiende Penning

Vlucht en Verzet In eerste instantie vluchtte velen – met name adel en belangrijke burgers voor Alva en zijn troepen. Echter, ook hierdoor werd het verzet geboren Twee soorten Het reguliere verzet van Willem van Oranje en zijn broers, die troepen op de been brachten Verzet van de Geuzen, aanhangers van Willem die in eerste instantie zelfstandig opereerden Willem van Oranje; vader des vaderlands

Den Briel en haar gevolg Op 1 april veroverde de watergeuzen – per ongeluk – Den Briel Deze verovering werd opgedragen aan Willem van Oranje, hetgeen hij aanvaarde Gesterkt door deze veroveringen grijpen in veel Zeeuwse en Hollandse steden de Calvinisten de macht Steden in het Oosten en Zuiden volgden na een bezoek van Willem himself. Echter, doordat steun van Hugenoten uit Frankrijk uitbleef werden de meesten weer heroverd, waarna de gruwelijkheden niet uitbleven

Den Briel en haar gevolg Op 1 april veroverde de watergeuzen – per ongeluk – Den Briel Deze verovering werd opgedragen aan Willem van Oranje, hetgeen hij aanvaarde Gesterkt door deze veroveringen grijpen in veel Zeeuwse en Hollandse steden de Calvinisten de macht Waarna Spaanse troepen vaak niet succesvol trachtte de steden te heroveren Deze troepen zorgden ook voor veel ellende op het platteland Als gevolg hiervan sloten steeds meer steden/Gewesten zich aan bij de Opstandelingen - Pacificatie van Gent, 1576

Geuzen Admiraal Lumey van de Watergeuzen

2.2 Opstand in de Nederland (1566-1576) Pacificatie van Gent, 1576 Men hoopte gezamenlijk de vijand te verslaan In Holland en Zeeland werd het calvinisme (tijdelijk) de enige toegestane godsdienst Maar, werd wel vastgelegd dat één ieder gewetensvrijheid had; niemand mocht dus om zijn/haar geloof worden vervolgd De Pacificatie hield echter niet lang stand, door De komst van een nieuwe landvoogd – de zoon van Margaretha – met verse troepen Onderlinge verdeeldheid tussen de Gewesten

Raad van Beroerten Ferdinand Alvarez de Toledo (Hertog van Alva)

Europa 1600