Stralingsveiligheid niveau 5B René Heerlien, MSc

Dosimetrie Dosistempo rechtevenredig met de activiteit Uitwendige besmetting - kwadratenwet Dosistempo rechtevenredig met de activiteit Dosistempo omgekeerd evenredig met het kwadraat van de afstand Voor α- en β-straling binnen de dracht van de straling 3H – 0,007 mm in weefsel 35S / 14C - < 30 cm

Dosimetrie Uitwendige besmetting – γ-straling en bronconstante D =   A  t / r2   E / 7 (E in MeV,  in Gy m2 MBq-1 h-1) nuclide  (Gy m2 MBq-1 h-1) 22Na 0,33 60Co 0,36 99mTc 0,023 125I 0,034 131I 0,066 137Cs 0,093 192Ir 0,14 201Tl 0,017 241Am 0,017

Dosimetrie Vuistregels op 1 m van een -bron van 1 MBq is het dosistempo  10 Gy/h op 1 m van een -bron van 1 MBq is het dosistempo  E / 7 Gy/h op 1 m van de anode van een röntgenbuis is het dosistempo  10 mGy/min bij een -besmetting van 1 kBq/cm2 is het huiddosistempo  2 mGy/h

Dosimetrie Inwendige besmetting - routes Via de mond Via de huid (3H) Via de ademhalingswegen (aërosolen)

Dosimetrie Inwendige besmetting – effectieve volgdosis E(50) = e(50)  A e(50) = eff. volgdosiscoëfficiënt (Sv·Bq-1) de effectieve dosiscoëfficiënt hangt af van radiotoxiciteit van het nuclide chemische samenstelling van de stof besmettingsroute (ingestie, inhalatie, wondbesmetting, huid)

Dosimetrie Inwendige besmetting – effectieve volgdosiscoëfficiënt e(50) nuclide e(50)inh T½ (Sv/Bq) 3H (H2O) 1,8  10-11 12,3 j 14C (CO2) 6,5  10-12 5730 j 22Na 2,0  10-9 2,6 j 32P 2,9  10-9 14,3 d 35S 1,2  10-10 87,5 d 45Ca 2,3  10-9 163 d 99mTc 2,9  10-11 6,0 h 125I 7,3  10-9 60 d 131I 1,1  10-8 8,0 d 226Ra 1,2  10-5 1600 j nat. Th 6,2  10-5 1,4  1010 j nat. U 5,7  10-5 4,5  109 j

Ontdekking radioactiviteit Henri Becquerel In 1896 deed Henri Becquerel een opzienbarende ontdekking. Hij verrichte in die tijd experimenten met een uraniumzout en borg na de experimenten het uraniumzout op in een bureaula waarin ook een in bruin papier gewikkelde fotogevoelige plaat lag. Op zekere dag stelde hij vast dat de fotografische plaat een zwarting vertoonde op de plaats waar het uraniumzout gelegen had.

Toepassingen van open bronnen (bio)chemische analyse labeling 3H, 14C, 32P, 125I 1 MBq - 10 GBq medische diagnostiek bot, hart 99mTc 500 MBq longen 83Kr 600 MBq schildklier 123I 20 MBq tumoren 111In 100 - 200 MBq PET 11C, 13N, 15O 500 MBq medische therapie hyperactieve schildklier 131I 100 MBq - 1 GBq schildkliertumor 131I 2 - 6 GBq

Veiligheidsmaatregelen Open bronnen – klassieke maatregelen bescherming tegen inwendige besmetting verminder hoeveelheid activiteit (ALARA) voorkom verspreiding (containment, morsbak) verwijder luchtactiviteit (ventilatie, zuurkast) verhinder opname in lichaam (werkdiscipline, protocol)

Veiligheidsmaatregelen Open bronnen – organisatorische maatregelen periodieke besmettingscontrole gebruik van een dosistempometer is zinloos waarschuw verantwoordelijk deskundige ontruim laboratorium controleer medewerkers bij verlaten laboratorium stel omvang van besmetting vast decontamineer besmetting (grenswaarde is 4 Bq/cm2)

Veiligheidsmaatregelen Open bronnen – maatregelen op de werkplek opname via mond niet eten en drinken niet roken geen make-up aanbrengen opname via longen risico van jodiumdamp (zuurgraad pH > 4) risico van aërosolvorming bij schudden vortexen centrifugeren openen van flesjes schuren opname via huid opname via open wonden opname van 3H via huid

Radionuclidenlaboratoria open radioactieve stoffen mogen uitsluitend in een radionuclidenlaboratorium worden toegepast men kent B-, C- en D-laboratoria de inrichtingseisen zijn het strengst voor een B-laboratorium en het minst streng voor een D-laboratorium de toegelaten activiteit is het grootst in een B-laboratorium en het kleinst in een D-laboratorium

Radionuclidenlaboratoria Richtlijn Radionuclidenlaboratoria Er zijn 2 verschillende opvattingen: het risico wordt bepaald door de herhaalde opname van kleine hoeveelheden radioactieve stof (Gezondheidsraad, 1985) het risico wordt bepaald door incidenten (HARAS-rapport, 1997) De Richtlijn Radionuclidenlaboratoria is gebaseerd op opvatting 1. Maximaal te hanteren activiteit: Amax = 0,02  10 p+q+r / e(50)inh (A in Bq, e(50) in Sv/Bq) p = verspreidingsparameter q = laboratoriumparameter r = lokale ventilatieparameter (let op: r  q)

Radionuclidenlaboratoria p toepassing -4 sterk spattende bewerking hanteren van poeders in open systemen -3 labeling met vluchtig nuclide koken van vloeistof in gesloten systeem -2 labeling met niet vluchtig nuclide eenvoudige chem. bepaling met tracers (RIA) -1 kort, zeer eenvoudig nat werk opslag van afval in werkruimte

Radionuclidenlaboratoria q ruimte werkruimte buiten laboratoriumbeheer 1 D-laboratorium nevenruimte bij laboratorium 2 C-laboratorium 3 B-laboratorium

Radionuclidenlaboratoria lokale ventilatievoorziening geen voorzieningen 1 zuurkast (geen DIN-keur) 2 zuurkast (wel DIN-keur) 3 gesloten werkkast

Veiligheidsmaatregelen Open bronnen – Specifieke onderwerpen - Jood Vorming van vluchtig jood Hoge equivalente dosis op de schildklier Voorraadpotjes / afvalvaten zo kort mogelijk openen Nooit in zuur milieu gebruiken Parafilm laat jood ddor! Vloeibaar afval pH>4 en afbinden (NA2S2O3 of Na2S)

Veiligheidsmaatregelen Open bronnen – Specifieke onderwerpen – Tritium Uitwisseling met waterstof Diffusie door parafilm / handschoenen Condensatie waterdamp (koelkast / vriezer) Risico op inwendige besmetting (lage E(50))

Veiligheidsmaatregelen Open bronnen – Specifieke onderwerpen – Gelabelde eiwitten Moleculen kunnen zich in cellen nestelen Aparte e(50) waarden toegekend

Veiligheidsmaatregelen Open bronnen – Specifieke onderwerpen – Patiënten die met radionucliden zijn behandeld Tijdelijk verblijf ziekenhuis Waarschuwingsborden op verblijfsruimte Geen bezoek Gescheiden rioolafvoer via tanks (Halveringstijd 131I = 8 dagen)

Radioactief afval afval waarbij zowel de vrijstellingsgrens voor activiteitsconcentratie als de vrijstellingsgrens voor activiteit wordt overschreden ook afval dat lijkt op radioactief afval !!! geen radioactiviteitstickers bij gewoon bedrijfsafval afvoer is duur: in 2005 ongeveer € 1300 per 100 liter mag uitsluitend via de COVRA worden afgevoerd

Radioactief afval radioactieve stoffen mogen worden overgedragen aan derden indien hetzij de activiteitsconcentratie, hetzij de activiteit onder de vrijstellingsgrens blijft nuclide concentratie activiteit (Bq/g) (Bq) 3H 106 109 14C 104 107 32P 103 106 35S 105 108 99mTc 102 107 125I 103 106 131I 102 106 226Ra 1 104 238U 10 104

Radioactief afval Maatregelen op de werkvloer voorkom afval gebruik zo weinig mogelijk activiteit gebruik kortlevende nucliden gooi niet-actief afval bij gewoon bedrijfsafval scheid afval vast en vloeibaar afval organisch en anorganisch afval lang- en kortlevend afval telpotjes kadavers bronnen lever afval aan in standaard COVRA-vaten

Radioactief afval Lozingen lozing is aan strenge regels gebonden lozing naar de lucht lozing naar het riool dosistempo op terreingrens deze regels vallen buiten het bestek van de cursus niveau 5