College 5 Features & Syllabes eerste uur: het foneem gerepresenteerd als bundel distinctieve features fonologische regels tweede uur: het foneem als onderdeel van een syllabe

Onderliggende Vorm Onderliggende vorm /hnd/ /hnd + n/ uniek, constant   Oppervlaktevorm [hnt] [hndn] variabel, geconditioneerd argument aanname onderliggende vorm en regels: je past ze ook toe bij nieuwvormingen/nonsens twee blanden - een bland [blnt]

Final Devoicing Data: hond, heb, lev-, reiz-, brand, rib, wuiv-, huiz- /d/  [t]; /b/  [p]; /v/  [f]; /z/  [s] mist generalisatie

Stelling: Foneem is niet kleinste bouwsteen Sommige foneemverschillen ‘kleiner’ dan andere: verschil dak-tak is vergelijkbaar met verschil bak-pak verschil dak-tak is kleiner dan verschil mak-tak

Features Feature = eigenschap van een klank

Features Feature = eigenschap van een klank Foneem wordt gerepresenteerd als een bundel distinctieve (= potentieel woordonderscheidende) features

Bundel Distinctieve Kenmerken van /i/ + high - back - round + tense (+stem) plaatskenmerken wijzekenmerken Redundant feature laryngeaal kenmerk

Vocalen van het Nederlands Front Central Back Close    back high     Close-mid     Open-mid   Open low tense round

Features Vocalen HIGH /i/ is [+high, -low] LOW /a/ is [-high, +low] /e/ is [-high, -low] BACK /i/ is [-back] /u/ is [+back] TENSE /e/ is [-high, -low, +tense] // is [-high, -low, -tense] ROUND /i/ is [-round]; /y/ is [+round]

Fonetische Features niet in alle gevallen toereikend Hoe generaliseer je over alle data? heb-, club, lev-, wuiv- hond, Rod, rijd-, fez, lez-, huiz zag-, vrag-, kroeg Major Class Features

Fonetische Features niet in alle gevallen toereikend Hoe generaliseer je over alle data? heb-, club, lev-, wuiv- hond, Rod, rijd-, fez, lez-, huiz zag-, vrag-, kroeg Verschillende plaatsen van articulatie Verschillende wijzes van articulatie Stemhebbendheid niet altijd ‘trigger’: slotklanken in lam, pa, pal, geeuw ondergaan proces niet.

Features Fonoloog gebruikt vaak andere features dan foneticus. (fonoloog is op zoek naar generalisaties) Functie features: woordonderscheidende klankverschillen aangeven: /t/ vs. /d/; /t/ vs. /s/ aanwijzing articulatie (cf. fonetiek) karakterisering natuurlijke klassen

Natuurlijke Klasse Verzameling fonemen waarop dezelfde regels van toepassing zijn. Voor de karakterisering van de klasse zijn minder kenmerken nodig dan voor de karakterisering van ieder foneem afzonderlijk.

Major Class Features Final devoicing er/aar er/aar2 Insertieregel

Primaire functie: aanduiding natuurlijke klasse [sonorant] Def. Poging: Bij sonorante klanken passeert de luchtstroom zonder veel tegenwerking van de articulatieorganen door de mond-, neus- en/of keelholte. Obstructie is relatief: bijvoorbeeld bij vocalen minder dan bij nasalen. Vocalen /a,i,u, .../, glides /j,w/, liquids /l,r/ en nasalen /n,m,…/ zijn [+son] Obstruenten /p,t,k,b,d,f,s,z,x,…/ zijn [-son]

terug naar: Final Devoicing Data: hond, heb, lev-, reiz-, brand, rib, wuiv-, huiz- /d/  [t]; /b/  [p]; /v/  [f]; /z/  [s] mist generalisatie Major Class Features

Final Devoicing Data: hond, heb, wuiv-, huiz-, Niet in: pa, geeuw, bar, bal, raam Major Class Features

Final Devoicing Data: hond, heb, wuiv-, huiz-, Niet in: pa, geeuw, bar, bal, raam Regel: [-sonorant]  [-stem] Major Class Features

Final Devoicing Data: hond, heb, wuiv-, huiz-, Niet in: pa, geeuw, bar, bal, raam Domein: ABVA, hebzucht Regel: [-sonorant]  [-stem] / $ Major Class Features

Bundel Distinctieve Kenmerken van /t/ - sonorant + anterieur + coronaal - continuant - nasaal - stem hoofd kenmerk plaatskenmerken wijzekenmerken laryngeaal kenmerk

Fonologische Plaatsfeatures         er/aar er/aar2 Insertieregel

Fonologische abstracties /p/ : /b/ /f/ : /v/ +ant; -cor zowel bilabiaal als labiodentaal /t/ : /d/ /s/ : /z/ +ant; +cor // : // // : // -ant; +cor /k/ : // /x/ : // -ant; -cor generaliseert over velair en uvulair

Allofonen van velaire fonemen /x/  [] /k/  [] Schisisspraak koek /kuk/  [u] kijk /kk/  [] cacao /kk/  []

Allofonen van // Het taalsysteem is niet veranderd! // ￫ ?

-er/-aar Data: reken-; tennis-; handel-; reinig- woeker-; zanik-; knutsel-

-er/-aar reken- handel- woeker- knutsel- reinig- zanik- tennis- Major Class Features

-er/-aar reken- handel- woeker- knutsel- reinig- zanik- tennis- /r/  [a:r] /  +son + +cons Major Class Features

-er/-aar reken- handel- woeker- knutsel- reinig- zanik- tennis- balsem- (!) Major Class Features plaatsfeatures

-er/-aar reken- handel- woeker- knutsel- reinig- zanik- tennis- balsem- (!) /r/  [a:r] /  +son + +cons +cor Major Class Features plaatsfeatures

Insertieregel data: half, Belg, melk, darm, durf, borg, hark niet: soms, hars, hart, vals, geefs, België plaatsfeatures Major Class Features

Insertieregel   [] / +son [-cor] $ +cons -nas data: half, Belg, melk, darm, durf, borg, hark niet: soms, hars, hart, vals, geefs, België uitzondering: doorn, lantaarn plaatsfeatures Major Class Features

Assimilatieregel +nasal   ant /  ant +cor  cor  cor  back  back where   and  variables over + and - data: inpakken, inkopen

Regelvolgorde Opdr. Geef geordende regels voor de afleidingen: hebzucht [hpsxt] zandbak [zmbk] Om wat voor soort processen gaat het hier?

Syllabe Moeilijk te definiëren fonetisch: ‘mond open-mond dicht’ echter: little (Engels), kopen (Gronings) definitiepoging: syllabe bestaat uit een V, eventueel voorafgegaan en/of gevolgd door één of meer C’s

Functie Syllabe Fonotactische restricties Domein fonologische regels (met name in prosodie)

Eenvoudig Syllabemodel rhyme onset nucleus coda

Eenvoudig Syllabemodel rhyme onset nucleus coda k  t

Sonoriteitshiërarchie Minst sonorant: obstruenten /p,t,k../ /f,s,x../ nasalen /n,m../ liquids /l,r../ glides /j,w../ vocalen /i,u../ Meest sonorant: /a/

Sonority Slope (UG principe) Sonoriteit neemt toe tot aan de nucleus van de syllabe en neemt weer af vanaf de nucleus b r  n d

Uitgewerkt Syllabemodel onset rhyme margin nucleus pre-m. m.core satellite peak satellite coda app. Nederlands: peak alleen vocalen; margin core en coda alles behalve vocalen Satellites: alleen sonorante consonanten; Extra-syllabische posities: s, t (p, k)

Minimale Syllabe syllabe rhyme nucleus peak

Optimale Syllabe syllabe onset rhyme margin nucleus m.core peak

CVC-syllabe syllabe onset rhyme margin nucleus m.core peak coda

Syllabe en Sonority Slope onset rhyme margin nucleus m.core satellite peak satellite coda b r  n d s m  r f

Nederlandse Syllabe syllabe onset rhyme margin nucleus pre-m. m.core satellite peak satellite coda app. b r  n d s t r  n d h  r f st

Extra-syllabische posities syllabe onset rhyme margin nucleus pre-m. m.core satellite peak satellite coda app. b  s k k s  n

Extra-syllabische posities syllabe onset rhyme margin nucleus pre-m. m.core satellite peak satellite coda app.   s p p s i

Meerdere parseringen syllabe onset rhyme margin nucleus pre-m. m.core satellite peak satellite coda app. s n u p s n u p

Minimale Syllabe syllabe rhyme nucleus peak (0;10)

Optimale Syllabe syllabe onset rhyme (1;2) margin nucleus m.core peak

Optimale Syllabe syllabe onset rhyme (1;3) margin nucleus m.core peak

Volgende stadium syllabe onset rhyme margin nucleus m.core peak coda

Data Steven (1;9) syllabe onset rhyme margin nucleus pre-m. m.core satellite peak satellite coda app. k l  k b r o d s t u l s X a p

Data Steven (1;9) syllabe onset rhyme margin nucleus pre-m. m.core satellite peak satellite coda app. k (l)  k b (r) o d (s) t u l (s) X a p

Data Steven (1;9) syllabe onset rhyme (1;9) margin nucleus m.core peak coda k  k b o d t u l X a p

Data Steven (2;0) syllabe onset rhyme margin nucleus m.core peak coda X a p (2;0)

Nederlandse Syllabe syllabe onset rhyme margin nucleus pre-m. m.core satellite peak satellite coda app. b r  n d s t r  n d h  r f st (2;0)

Nederlandse Syllabe syllabe onset rhyme margin nucleus pre-m. m.core satellite peak satellite coda app. s t e    (2;0)

Probleemgeval syllabe onset rhyme margin nucleus pre-m. m.core satellite peak satellite coda app.  X t

Probleemgeval syllabe onset rhyme margin nucleus pre-m. m.core satellite peak satellite coda app. s X  p

Positionele gemarkeerdheid en segmentele gemarkeerdheid (2;2) /l/  [w] in margin core (3;10) /l/  [w] in coda