Evolutie: van Kosmos tot Mens Het Heelal Elementaire deeltjes Ontstaan van de elementen Soortsvorming Evolutie op het DNA-niveau De bioinformatische analyse van het DNA

Evolutie: van Kosmos tot Mens Het Heelal 29 okt.Ons wereldbeeld (Rintro + R1) 29 okt.Ons wereldbeeld (Rintro + R1) 5 nov.Sterren stralen (R2 + R3) 5 nov.Sterren stralen (R2 + R3) 12 nov.Cosmic Microwave Background 12 nov.Cosmic Microwave Background 19 nov.De zwaartekracht en Zwarte Gaten (R4 + R5) 19 nov.De zwaartekracht en Zwarte Gaten (R4 + R5) 26 nov.De vorming van sterrenstelsels (R6 + R7 + R8) 26 nov.De vorming van sterrenstelsels (R6 + R7 + R8) 3 dec.Het allereerste begin en de verre toekomst (R9…) 3 dec.Het allereerste begin en de verre toekomst (R9…)

1 lichtjaar = 9.46 x meter 1 parsec = 3.08 x meter 1 parsec = 3.26 lichtjaar meters DNA Planck- lengte atoom kern zon Mont Blanc mens Saturnus virus (Ebola) bacterie (Salmonella) * - * afstand tussen sterren melkwegstelsel afstand tussen clusters GROOTTES

Terugzien in de tijd = Ver weg zien in de ruimte

Maan – Aarde 1,3 lsec Krater Plaskett 180 o W 82 o N Clementine130394

DNA De Zon 8 lmin

243 Ida & Dactyl 20 lmin Galileo/NASA km 1,5 km

Komeet Hale-Bopp 30 lmin 4o4o4o4o

Jupiter 40 lmin HST-NASA/STScI km

Orionnevel 1500 ljr

DNA 0,1 lj Spirographnevel (IC418) HST-STScI/NASA 2000 lj

DNA Krabnevel 6000 lj

Adelaarnevel (M16) HST-STScI/NASA 7000 lj 1 lj

Sleutelgatnevel in Carinanevel (NGC 3372) HST-STScI/NASA 8000 lj 7 lj

DNA Sagittarius lj

DNA Grote Magellaanse Wolk lj

10 miljoen lj ZWART GAT

DNA Antennae- melkwegstelsels (NGC 4038/4039) HST-STScI/NASA 63 miljoen lj 1500 lj

DNA Coma Cluster 320 miljoen lj

DNA

DNA Hubble Deep Field 10 miljard lj

DNA

1 lichtjaar = 9.46 x meter 1 parsec = 3.08 x meter 1 parsec = 3.26 lichtjaar meters DNA Planck- lengte atoom kern zon Mont Blanc mens Saturnus virus (Ebola) bacterie (Salmonella) * - * afstand tussen sterren melkwegstelsel afstand tussen clusters GROOTTES

Zijn de nevelvlekken sterreneilanden als het onze? Immanuel Kant ( ) Het heelal is niet onveranderlijk! William Herschel ( ), dubbelsterren OPGAVE !!! Waarom is het ‘s nachts donker? OPGAVE !!! Heinrich Olbers: Olbers paradox (1826) Het heelal dijt uit! Vesto Slipher 1912; Edwin Hubble 1929 Is de oergloed nog zichtbaar? George Gamow 1948; Arno Penzias & Robert Wilson 1963 Is het heelal homogeen en isotroop? Gerard de Vaucouleurs 1970; Hubble Space Telescope Geschiedenis

oerknal Planck-tijd uitvriezen p, n Helium produktie (3 min.) ontkoppeling jaar eerste sterrenstelsels (1 miljard jaar) ontstaan Aarde (4,6 miljard jaar BP) 14 miljard jaar seconds sec heden “Lucy” (A. afarensis) (3,2 miljoen jaar BP) Homo sapiens ( jaar BP) Quark Soep TIJDEN

Theorie van het heelal is theorie van de zwaartekracht! Isaac Newton Albert Einstein : Algemene RelativiteitsTheorie 1915 Zolang is Newton een goede benadering voor Einstein!

Frequentie hangt af van relatieve snelheid: Dopplereffect

Dopplereffect en Uitdijing heelal

Afbuiging van licht Zon: eclips 1919 Twee beelden

Paradox van Olbers: Waarom is het ‘s nachts donker? Door studenten gegeven antwoorden: 1.Zon is onder 2.A. Absorptie door stof(wolken) B. Absorptie door zwarte gaten C. Omzetting door stof in niet-zichtbaar licht 3. Sterren verschuilen zich achter elkaar 4.Sterren leven eindige tijd 5.Heelal is niet oneindig groot 6.Heelal is te jeugdig 7.Roodverschuiving