Waarneming

Relaties tussen waarneming en akoestiek Grondfrequentie Geluidsdruk Spectrum Verbanden sterk maar niet precies, bv toonhoogtegewaarwording kan ook van geluidsdruk en spectrum afhangen Bij klankkleur is relatie complex Toonhoogte Luidheid Timbre / klankkleur

Nagalmtijd Invloed van ruimte Effect van reflecties van het geluid tegen wanden Nagalmtijd langer bij grotere ruimtes Geen effect in directe geluidsveld (binnen ca 60 cm)

Nagalm is frequentie afhankelijk Nagalmtijd effecten Nagalm is frequentie afhankelijk Uiteindelijk kunnen individuele harmonischen tot 15 dB variëren effect op spectrum effect op klankkleur en klinkeridentiteit klank is plaatsafhankelijk in zaal!

Het timbre van gezongen klinkers Timbre attributen Tonaal vs ruisachtig karakter Spectrale omhullende Spectrale omhullende in de tijd aanzet, duur, einde Toonhoogte Aanzetkenmerken

Hoe onderzoek je timbrewaarneming Verbale experimenten Benoemen van timbre Semantische schaal (7 punts) Licht – Donker Scherp – Dof Non-verbale experimenten Vergelijken van twee of meer klanken AB – AC Lijkt B of C meer op A?

Bepaling van alle verschillen tussen stimuli Resultaat Bepaling van alle verschillen tussen stimuli Vgl afstandentabel van steden in Nederland Op basis van deze tabel is landkaart te maken Beschouw verschillen tussen stimuli als afstanden Maar perceptieve kaart van stimuli

/u/ 220 Hz mannen Gesloten cirkels: perceptief Open cirkels: akoestisch 1/3-oct filters

En fysisch te voorspellen Conclusie Subtiele timbre verschillen (binnen een klinker) zijn perceptief goed in kaart te brengen En fysisch te voorspellen Psycho-akoestisch waarnemings niveau, (zonder expliciete identificaties)

Timbrebenoeming laat zich met de oordelen over wijn vergelijken Licht-zwaar Licht-donker Scherp-dof Helder-dof Vol – ijl Schel – diep Hoog – laag Ruig – glad Hoekig - glad Sterk – zwak Koud – warm Kleurrijk – kleurloos Metalig – fluwelig Welluidend – onwelluidend … Vrij – geknepen Open – kelig Open – gedekt Dramatisch – lyrisch Sorpaan – alt Tenor – alt Vibrato – strak Deze termen zijn breder dan timbre alleen

Hoe benoemen we deze timbreverschillen Hoe benoemen we deze timbreverschillen? Bv Scherp-Dof = richting in timbreruimte Oordeel luisteraar 1 Oordeel luisteraar 2

/i/ 220 Hz mannen, alle onderzochte semantische schalen Oordeel musicus 2 Oordeel musicus 1 Oordeel luisteraar 3 Oordeel luisteraar 4

conclusies Verschillen tussen luisteraars groter dan tussen alle gebruikte semantische schalen Luisteraars nemen dezelfde timbre ruimte waar, maar benoemen die verschillend Basis voor meningsverschillen in woorden, alhoewel men klankmatig (psycho-akoestisch) niet van mening verschilt