DUITSLAND SVH Wijncertificaat

Duitse wijngebieden § 12.1 Duitse wijngebieden liggen het meest noordelijk 50e breedtegraad Suikergehalte – kwaliteitssysteem Veel aandacht voor vinificatietechnieken Frisse, fruitige wijnen met veel opwekkende zuren Grootste deel van de wijnen is wit Over het algemeen hebben Duitse wijnen een laag alcoholgehalte Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 2 In Duitsland maakt men heel goede Duitse wijnen in allerlei smaaknuances, van beendroog tot weelderig zoet. In Nederland is er echter niet veel kennis en waardering voor Duitse wijnen. Dat komt onder andere door het gemiddelde aanbod van Duitse wijnen in ons land. Dit bestaat vooral uit goedkope, simpele zoete wijnen. Het aanbod van andere Duitse wijnen is in Nederland veel kleiner. Van alle grote wijnbouwgebied ter wereld ligt Duitsland het meest Noordelijk: de Duitse wijngaarden liggen rond de 50e breedtegraad. De gemiddelde jaartemperatuur ligt rond 10°C. De wijngaarden liggen dus op de grens van het gebied waar wijnbouw mogelijk is. Baden, het meest zuidelijke Duitse wijngebied, ligt ter hoogte van het noordelijkste wijnbouwgebied in Frankrijk, de Elzas. Deze noordelijke ligging heeft veel gevolgen voor de wijnbouw: - Omdat het lastig is de druiven voldoende te laten rijpen, is er veel aandacht voor het suikergehalte van de druif. Deze aandacht voor de het suikergehalte is vastgelegd in een extra kwaliteitssysteem in de wijnwetgeving: de Qualitätswein mit Prädikat (QmP). - Er is veel aandacht voor vinificatietechnieken, waarmee wijnmakers in koelere jaren, nattere jaren of jaren waarin de vorst op een ongunstig tijdstip plaatsvond, toch prettig drinkbare wijnen kunnen maken. Zo is de reductieve vinificatiemethode (zie hoofdstuk 4.3.2) is voor een groot deel ontwikkeld en verfijnd in Duitsland. - De druiven leveren frisse, fruitige wijnen op met veel opwekkende zuren. De totale oppervlakte van alle Duitse wijngebieden is kleiner dan bijvoorbeeld het wijngebied Bordeaux. Per hectare produceert men echter meer wijn. Er is een grote diversiteit aan Duitse wijnen, maar ze hebben wel enkele gemeenschappelijke kenmerken: Het grootste deel van de wijnen is wit. Veel wijnen hebben fruitaroma’s. In de vinificatie is alles erop gericht om die fruittonen te bewaren. Duitse wijnmakers passen veel minder houtrijping toe dan in andere landen. Duitse wijnen kunnen /mogen een laag alcohol hebben. Foto: de keldermeester meet het mostgewicht

Herkomstgebieden § 12.1 West Ahr Mosel-Saar-Ruwer Mittelrhein Nahe Midden-westelijk Rheingau Rheinhessen Pfalz Hessische Bergstraβe Midden-oostelijk en zuidelijk Franken Württemberg Baden Oost Saale Unstrut Sachsen Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 3 Duitsland heeft dertien herkomstgebieden vastgesteld. Dit zijn de Anbaugebiete: De meeste wijngebieden liggen langs de rivier de Rijn en haar zijrivieren: Ahr, Moezel, Nahe, Main en Neckar. Deze rivieren hebben een positieve invloed op het microklimaat: De rivier straalt als een spiegel extra warmte op de wijngaarden. De meeste hellingen langs de rivieren zijn steil, waardoor de invalshoek van de zon gunstiger is. In het najaar trekt uit de rivier een nevel op, die de druiven tegen vroege vorst beschermt. Bovendien is deze nevel gunstig voor de ontwikkeling van de edele rotting (Edelfäule). Landkaartje van Europa met daarin aangegeven Duitsland Foto: een ‘railbaan’ in de steile wijngaarden in het Mosel-Saar-Ruwer gebied

Druivenrassen § 12.1.1 Witte druivenrassen Riesling Müller-Thurgau Silvaner Blauwe druivenrassen Spätburgunder Dornfelder Portugieser Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 4 Duitsland heeft veel verschillende druivenrassen: er groeien meer dan honderd verschillende rassen. Slechts twintig van deze rassen gebruikt men voor commerciële doeleinden. Vanwege verschillen in het klimaat en de bodem verschilt de aanplant per gebied. In de noordelijk gelegen gebieden domineert de Riesling, terwijl verder naar het zuiden de Spätburgunder en andere blauwe druivenrassen een belangrijkere rol spelen: Riesling Meer dan 80 procent van de wijngaarden in de Rheingau is met Riesling beplant. Ook in het Mosel-Saar-Ruwer gebied is dit de belangrijkste druif. In de Mittelrhein en Hessische Bergstraße staat de Riesling op meer dan 50 procent van de wijngaarden, en in Württemberg, de Pfalz en de Nahe op meer dan 20 procent. Müller-Thurgau De Müller-Thurgau is het belangrijkste druivenras in Baden, Franken, Rheinhessen, Saale Unstrut en Sachsen. Silvaner De Silvaner is in Rheinhessen en Franken een traditioneel druivenras. Blauwe druivenrassen Spätburgunder is de Duitse benaming voor de Pinot noir. Deze druif groeit op grote schaal in Baden en Ahr. Blauwe druivenrassen groeien ook op grote schaal in Württemberg waar de Trollinger, de Schwarzriesling (Pinot Meunier) en de Lemberger zijn aangeplant. In de Pfalz is de Portugieser druif relatief belangrijk. De Dornfelder neemt sterk toe in de Pfalz. Foto 1: Riesling druiven Foto 2: Spätburgunder druiven

Wijnwetgeving § 12.1.2 Kwaliteitsindeling Deutscher Tafelwein Deutscher Landwein VQPRD Qualitätswein bestimmter Anbaugebiet (QbA) Qualitätswein mit Prädikat (QmP) Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 5 De Europese wijnwetgeving is volledig op de herkomst van de wijn gebaseerd. In de meeste wijnlanden vallen de kwaliteitsindeling en regionale indeling binnen hetzelfde systeem. In Duitsland gebruikt men dezelfde wetgeving als in Europa, maar daar bovenop gebruikt men voor kwaliteitswijnen nog een systeem om aan te geven hoe rijp de druiven zijn: het Prädikatsysteem (QmP) Kwaliteitsindeling De Duitse wijnwetgeving maakt van laag naar hoog onderscheid in de volgende vier kwaliteitsniveaus: - Deutscher Tafelwein. Er zijn maar heel weinig Duitse wijnen die als Tafelwein op de markt komen. - Deutscher Landwein - Qualitätswein bestimmter Anbaugebiet (QbA) - Qualitätswein mit Prädikat (QmP) De Duitse VQPRD wijnen vallen uiteen in twee categorieën: - Qualitätswein bestimmter Anbaugebiet (QbA). Dit zijn de lager geklasseerde VQPRD wijnen. - Qualitätswein mit Prädikat (QmP). Ook dit zijn VQPRD wijnen, maar deze moeten aan de hoogste eisen voldoen. Deze zijn weer onderverdeeld in verschillende Prädikate, die het suikergehalte van de most en/of het oogsttijdstip aanduiden. Eiket: QbA: Nahe Druivenras: Riesling AP nr. 7 769 014 13 04 7 keuringsstation 769 dorp 014 bottelaar 13 nummer van de partij 04 keuringsjaar Halbtrocken: halfdroog Gutsabfüllung: wijn gemaakt van eigen druiven

Wijnwetgeving § 12.1.2 Regionale indeling Bereiche Groβlagen Einzellagen Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 6 Voor QbA en QmP wijnen geldt bovendien een regionale onderverdeling in Anbaugebiete, Bereiche, Großlage en Einzellage. Regionale indeling Duitsland heeft dertien wijnbouwgebieden: Anbaugebiete. Ieder Anbaugebiet heeft een eigen terroir en klimatologische omstandigheden die het karakter van de wijn beïnvloeden. Voorbeelden van deze Anbaugebiete zijn Rheingau, Pfalz, Franken en Mosel-Saar-Ruwer. Bereiche Een Anbaugebiet is onderverdeeld in Bereiche (districten). De hoeveelheid Bereiche per Anbaugebiet is mede afhankelijk van de grootte van het wijngebied en de onderlinge verschillen in dat wijngebied. Een Bereich bestaat uit meerdere wijndorpen en heeft meestal dezelfde naam als het bekendste dorp van het district. Voorbeelden van Bereich zijn: Bereich Bernkastel (Mosel-Saar-Ruwer), Bereich Johannisberg (Rheingau), Bereich Nierstein (Rheinhessen). Großlagen en Einzellagen Ieder Bereich bestaat uit Einzellagen (aparte wijngaarden) en Großlagen (een verzameling van wijngaarden). Hoe kleiner en specifieker het gebied omschreven is, des te individueler het karakter en de smaak van de wijn. Hierdoor kunnen de wijnen van twee verschillende Einzellagen uit dezelfde Großlage zeer verschillend zijn. Binnen de Einzellagen begint men bovendien onderscheid te maken in Erstes Gewächs en Großes Gewächs. Het merendeel van de beste wijnboeren van Duitsland is verenigd in de Verband Deutscher Prädikats- und Qualitätsweingüter (VDP). De leden van de VDP houden zich aan regels die strenger zijn dan de officiële wijnwetgeving. De wijnen van de VDP leden zijn herkenbaar aan een logo van een adelaar met een druiventros op de borst, op het etiket en de capsule. Etiket QbA: Mosel-Saar-Ruwer Bereich: Bernkastel AP nr. 3 907 027 181 98 3 keuringsstation 907 dorp 027 bottelaar 181 partij 98 keuringsjaar Abfüller: Schmitt Söhne GmbH Logo: Verband Deutscher Prädikats- und Qualitätsweingüter (VDP). Logo: Großes Gewächs.

Wijnwetgeving § 12.1.2 Prädikate Kabinett Spätlese Auslese Beerenauslese Trockenbeerenauslese Eiswein Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 7 Prädikate De Qualitätswein mit Prädikat (QmP) is een Duitse bijzonderheid, die ook in Oostenrijk voorkomt. Om voor dit Prädikat in aanmerking te komen moeten de wijnen aan de hoogste eisen voldoen. Om in aanmerking te komen voor een Prädikat moet de wijn in elk geval een QbA zijn. Chaptalisatie (anreichern) is bij Prädikaatwijnen niet toegestaan. De QmP wijnen zijn, meestal op basis van hun rijpheid, ingedeeld in zes Prädikate. Het mostgewicht en het tijdstip van plukken bepalen welk Prädikat de wijn uiteindelijk krijgt: Kabinett Fijne wijn van rijpe druiven. Spätlese (late oogst) Wijn van rijpe druiven die pas na de reguliere pluk geoogst worden. Ze hebben daardoor meestal een meer intense smaak. Auslese(uitgezocht, geselecteerde oogst) Beerenauslese (BA) (uitgeselecteerde, overrijpe oogst) Trockenbeerenauslese (TBA (ingedroogde druiven uitgezochte oogst)) Eiswein (wijn van natuurlijk bevroren druiven) Het tijdstip van plukken heeft dus een grote invloed op de kwaliteit van de uiteindelijke wijn. Daarom begint de wijnboer al aan het eind van de zomer het suikergehalte te meten. Zo kan hij vaststellen wat de rijpheid van de druif is en wanneer hij zal oogsten. Als hij de druiven langer laat rijpen, dan krijgen ze een hoger suikergehalte en worden de schillen beter rijp. Ook dat heeft een grote invloed op de kwaliteit van de wijn. Foto: tros druiven aangetast door edelrot (edelfäule) Etiket Mosel-Saar-Ruwer (QbA) QmP: Kabinett Dorp: Piesport Wijngaard: Michelsberg AP nr: 2 907 009 316 03 2 keuringsstation 907 dorp 009 bottelaar 316 partij 03 keuringsjaar

Wijnwetgeving § 12.1.2 Prädikate Edelfäule Auslese Beerenauslese Trockenbeerenauslese Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 8 Auslese(uitgezocht, geselecteerde oogst) ‘Auslesen’ betekent uitzoeken uit de oogst. Edele wijn van rijpe, geselecteerde trossen. Deze trossen zijn gedeeltelijk overrijp en aangetast door de edele rotting (zie deel I, § 4.5.5). Beerenauslese (BA) (uitgeselecteerde, overrijpe oogst) ‘Beerenauslese’ betekent letterlijk druiven uitzoeken. Het is een zoete wijn die alleen gemaakt mag worden van overrijpe druiven met edele rotting. Bij Auslese zoekt de wijnboer de geschikte trossen uit, maar bij Beerenauslese selecteert hij alleen de geschikte druiven. Hij plukt meerdere keren in dezelfde wijngaard om de geschikte druiven te oogsten. Trockenbeerenauslese (TBA (ingedroogde druiven uitgezochte oogst)) Wijn van gemaakt van de meest rijpe druiven, gemaakt van ingedroogde, rozijnachtige druiven met edele rotting. Edelzoet en honingachtig van smaak. Foto: tros druiven aangetast door edelfäule Etiket: Nahe (QbA) QmP: Beerenauslese Dorp: Kreuznach Wijngaard: Hinkelstein Druivenras: Grauer Burgunder AP nr. Erzeugerabfüllung: wijn gemaakt van eigen druiven

Wijnwetgeving § 12.1.2 Prädikat Eiswein Druiven worden in bevroren toestand geplukt en verwerkt Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 9 Eiswein is een van de zes officiële Prädikate. Vaak is hij net zo zeldzaam en kostbaar als een Beerenauslese of Trockenbeerenauslese. Eiswijn is zeldzaam en bijzonder. Het is wijn van druiven die in bevroren toestand geplukt worden (zie deel I, § 4.5.5). Hij heeft opvallend veel fruitige zuren en toch een behoorlijke zoetheid. De Eiswein is eigenlijk een aparte categorie. De rijpheid van de druif is hier niet belangrijk, maar wel de bevroren toestand op het moment van oogsten. Een voorwaarde is dat de most hetzelfde mostgewicht in graden Oechsle heeft als een Beerenauslese. Bovendien moeten de druiven in bevroren toestand geoogst en geperst worden. Op die manier verkrijgt men het meest zoete sap, dat vervolgens gaat gisten. Eigenlijk is deze oogstmethode de natuurlijke variant van de cryo-extractie (zie Deel I, § 4.5.x). Etiket: Pfalz (QbA) QmP: Eiswein Dorp: Forst Wijngaard: Freundstück Druivenras: Riesling AP nr. Gutsabfüllung Foto: bevroren druiven voor Eiswein

Officiële kwaliteitscontrole § 12.1.3 AP Nr VB: 5 169 878 009 03 Süβreserve Anreichern Edelzoet Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 10 Per wijnbouwgebied zijn de druivenrassen en de minimale rijpheid wettelijk vastgelegd. De wetgeving eist bovendien dat kwaliteitswijnen (QbA én QmP) een kwaliteitscontrole moeten ondergaan die uit drie fasen bestaat: Fase 1: Op het moment van de oogst test men de rijpheid van de druiven. Fase 2: Na de vinificatie vindt een chemische analyse plaats waarbij het alcoholpercentage, de hoeveelheid restsuiker, het extract en de zuurgraad worden gemeten Fase 3: Voordat de wijn op de markt komt, is er een smaakonderzoek of blindproeverij waarbij regionale experts bepalen in welke mate de wijn karakteristiek is wat betreft herkomst, druivenras, kwaliteitscategorie en jaar, zoals die vermeld staan op het etiket. Op basis van deze laatste controle krijgt de wijn een aantal punten. Als deze het voorgeschreven minimum puntentotaal haalt, krijgt hij een officieel controlenummer: het Amtliche Prüfungs (AP) nummer van de wijn. Dit is een soort geboortebewijs. Op basis van dit nummer kan men altijd afleiden wat de herkomst van de wijn is. Van iedere wijn blijven twee verzegelde flessen in het keuringsstation bewaard, zodat men later kan onderzoeken wat het probleem is als er vragen of twijfel over de kwaliteit ontstaat. Het A.P. nummer staat op het etiket en is als volgt opgebouwd: Bijvoorbeeld: AP-Nr. 5 169 878 009 03 5 Nummer van het keuringsstation 169 Nummer van het dorp 878 Nummer van de wijnboer of wijnmaker 009 Nummer van de partij die de wijnboer aangeboden heeft 03 Keuringsjaar Een deel van alle Duitse wijnen is zoet. Er zijn verschillende methoden om wijnen zoeter te maken, of een hoger alcoholgehalte te geven: Toevoeging Süßreserve ‘Gewone’ Duitse kwaliteitswijnen (QbA) zijn vaak zoeter dan wijnen uit andere landen. Dat komt vaak doordat de wijnmakers vaak ‘Süßreserve’ aan de wijn toevoegen: zoete, ingedikte most. Deze werkwijze lijkt op het toevoegen van liqueur d’expédition (de dosage) bij de productie van mousserende wijnen. Vóór de gisting houdt de wijnmaker namelijk een deel van de most achter. Hij steriliseert en bewaart deze. Dit is de Süßreserve. Als hij de cuve voor de botteling samenstelt, voegt hij die Süßreserve aan de wijn toe, waardoor deze een zoete smaak krijgt. Anreichern Het is ook mogelijk suiker aan de most toe te voegen: ‘Anreichern’. Dit is hetzelfde als chaptalisatie. Het grote verschil tussen de toevoeging van Süßreserve en Anreichern en is dat de suiker bij Anreichern tijdens de gisting volledig moet vergisten en omgezet worden in alcohol. Het belangrijkste doel van anreichern is dus niet een zoetere smaak, maar een hoger alcoholpercentage Anreichern is in Duitsland niet toegestaan voor Prädikatsweine (QmP), wel voor QbA wijnen. Edelfäule In Duitsland worden ook edelzoete wijnen gemaakt van druiven die aangetast zijn door de edele rotting, ofwel edelfäule. Doordat niet alle suikers tijdens de vergisting in alcohol worden omgezet, blijven er natuurlijke restsuikers achter in de wijn. Hierdoor is dit type wijnen altijd zoet: ze zijn herkenbaar aan de honingachtige smaak. Ze hebben meer concentraat dan wijnen die zoet zijn door de toevoeging van Süßreserve. Foto: de wijnen worden gekeurd

Het oosten § 12.2 Saale-Unstrut § 12.2.1 Sachsen § 12.2.2 Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 11 De wijngebieden Saale-Unstrut en Sachsen liggen in het voormalig communistische Oost-Duitsland. In de communistische periode was wijnbouw was niet belangrijk, en de overheid lette niet op kwaliteit. Na de val van de muur ontwikkelen beide gebieden zich weliswaar positief, maar er is veel werk te doen. Het kleine wijnbouwgebied Saale-Unstrut is het meest noordelijk gelegen Duitse wijnbouwgebied. Het heeft een lange traditie van druiventeelt en wijnproductie. De wijngaarden liggen op de heuvels en in de riviervallei, waar de Saale en de Unstrut elkaar ontmoeten. Het klimaat is er continentaal met koude winters en warme zomers. In dit klimaat zijn vroegrijpende rassen het meest geschikt. In de warme vallei staan de druivenrassen Müller-Thurgau, Silvaner en Weissburgunder aangeplant. Hiervan maakt men zachte, droge witte wijnen. Er is vrijwel geen herfst; de winter valt snel in. Daarom komen er zelden Spätleses en Ausleses voor. Sachsen is het meest oostelijk gelegen Duitse wijnbouwgebied. Het grootste deel van de wijngaarden ligt op de glooiende heuvels van de rivier de Elbe. Er heerst een continentaal klimaat met warme zomers en koude winters. De late vorst is een probleem voor de wijnbouw: het kan er tot in juni vriezen. Als dat gebeurt, gaat een groot deel van de druiven verloren. De meeste wijnen zijn vrij eenvoudig en wit. Er is een beperkte aanplant van blauwe druiven. Landkaartje met daarin aangegeven Saale-Unstrut en Sachsen Foto: wijngaarden Sachsen

Het westen § 12.3 Ahr § 12.3.1 Mosel-Saar-Ruwer § 12.3.2 Mittelrhein § 12.3.3 Nahe § 12.3.4 Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 12 De rivier de Ahr doorsnijdt het Eifelgebergte en stroomt ten zuiden van Bonn in de Rijn. Langs de oevers van deze rivier ligt een van de kleinste wijngebieden van Duitsland: Ahr. Hoewel een van de meest noordelijk gelegen wijngebieden van Duitsland is, maakt men er vooral rode wijnen. Dat zijn geen zware, alcoholische rode wijnen met veel tannine, maar lichte en fruitige wijnen. De Spätburgunder en de Portugieser zijn de belangrijkste druivenrassen die men hiervoor gebruikt. Voor de witte wijnen gebruikt men vooral de Riesling en de Müller-Thurgau. Het wijnbouwgebied Mosel-Saar-Ruwer (MSR) is naar drie rivieren genoemd: Moezel, Saar en Ruwer. De Mosel – Saar – Ruwer is een belangrijk wijngebied, vooral voor kwaliteitswijnen. Trockenbeerenauslesen en ook Eisweine van Mosel-Saar-Ruwer behoren tot de duurste specialiteiten ter wereld. De beste wijnen komen van de zuidhellingen langs de Moezel. De meeste wijnen zijn wit, en de Riesling is de belangrijkste druif. De Rieslingwijnen zijn van hoge kwaliteit en hebben een zeer complexe en rijke smaak. Deze smaak ontstaat door de lange rijpingsperiode en het grote verschil tussen dag- en nachttemperatuur. In de nauwe dalen ontstaan herfstnevels waarin de edele rotting tot goede ontwikkeling komt. Vanaf Zell tot Koblenz zijn de hellingen steil. Daarom noemt men dit gebied ook de ‘Terrassenmosel’. De Bremmer Calmont is met een hellingspercentage van 67 procent de steilste wijngaard ter wereld. Men vindt hier zowel opmerkelijke wijnen als bekende, goedkope wijnen zoals de Zeller Schwarze Katz. Helaas bepaalt dit simpele type wijn het imago van de Moezel. Het Anbaugebiet Mittelrhein begint vlak onder Bonn en loopt ongeveer negentig kilometer langs beide oevers van de Rijn. De Rijn stroomt tussen Koblenz en het meer naar het zuiden gelegen Bingen door een vrij nauw dal met steile hellingen aan beide zijden. Dit gebied is een van de bekendste en meest romantische streken van Duitsland met veel oude kastelen en de beroemde Loreley rots. De Mittelrhein is een tamelijk klein gebied, en de wijnen van deze streek zijn minder bekend. De Riesling, Müller-Thurgau en Kerner gedijen het best op de steile hellingen. De meeste wijnen van de Mittelrhein missen de rijkdom van de wijnen van gebieden als de Moezel. Vanwege de moeilijke omstandigheden neemt het wijnbouwareaal af. Bij de stad Bingen stroomt de rivier de Nahe in de Rijn. De wijngaarden van de Nahe liggen verspreid over het gebied. De meeste staan op zacht glooiende hellingen. De wijnen van de Nahe zijn minder bekend dan die van de Moezel en de Rheingau. Ze vormen een soort combinatie van de wijnen van deze twee wijngebieden: ze de kracht en de volheid van de beste Rheingau-wijnen en de subtiliteit en fijne zuren van veel Moezelwijnen. De grootste verschillen tussen de Nahe wijnen ontstaan door verschillen in de bodem. Bij vulkaanuitbarstingen werd de ondergrond in miljoenen jaren tijd vaak door elkaar geschud. Hierdoor ligt op iedere plek weer een andere bodemsoort bovenop, en vaak verandert die bodem iedere honderd meter. Iedere bodem geeft de wijn een enigszins andere smaak. De nobele rotting komt in dit gebied niet vaak voor. Hierdoor zijn er wel Auslesewijnen, maar bijna geen Beerenauslesewijnen. Landkaartje met daarin aangegeven de westelijk gelegen wijngebieden Foto: wijngaarden langs de rivier de Moezel

Het westelijk midden § 12.4 Rheingau § 12.4.1 Rheinhessen § 12.4.2 Pfalz § 12.4.3 Hessische Bergstraβe § 12.4.4 Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 13 Het westelijk midden van Duitsland heeft een continentaal klimaat. De Nahe ligt op de zuidwestelijke oever van de Rijn. De Rheingau ligt volledig op de rechteroever en is een bijzonder wijngebied. Het is een van de beste wijngebieden van Duitsland. De ligging van het gebied is uniek. Aan de noordkant beschermt het Taunusgebergte de wijngaarden tegen koude wind. Tussen Bingen en Wiesbaden loopt de Rijn op de meeste plaatsen van oost naar west, waardoor de hellingen van dit gebied ongeveer dertig kilometer lang op het zuiden liggen, op de zon. Bovendien is de Rijn hier erg breed, waardoor een groot spiegelend oppervlak ontstaat, dat de zon weerkaatst. Dit water geeft zo extra warmte in de wijngaarden en heeft bovendien een matigend effect op de temperatuur. Vooral in de herfst en winter is dit belangrijk: in de herfst krijgen de druiven zo nog wat warmte, en in de winter bevriezen de stokken minder snel. In de herfst zorgt de brede Rijn voor de ochtendnevel, die de edele rotting (Edelfäule) bevordert. De Rheingau is dan ook een belangrijk gebied voor edelzoete wijnen. De meeste wijnen met Edelfäule komen van de lager gelegen hellingen. In de Rheingau groeit vrijwel alleen Riesling. Deze druif groeit hier goed en brengt edele, elegante wijnen voort, met een verfijnde en soms kruidige geurigheid, een fruitige en uitgesproken zuurgraad en een rijke, rijpe smaak. Een uitzondering hierop zijn de wijngaarden van Assmannhausen. Op de steile hellingen bij dit dorp groeit geen Riesling, maar de blauwe Spätburgunder. In het centrale gedeelte van de Rheingau liggen bij het toeristische plaatsje Rüdesheim enkele topwijngaarden. Iets verder ligt Schloß Johannisberg. Hier is een stenige bodem met leem en löss. Deze levert fantastische Riesling wijnen op, mits men deze laat rijpen. Verder stroomopwaarts ligt eerst Schloß Vollrads en daarna het beroemde klooster Eberbach uit 1136. Ook hier zijn de wijngaarden beroemd. Erstes Gewächs De Einzellage Winkeler Hasensprung omvat bijna 104 hectare. In zo’n grote wijngaard kunnen de omstandigheden sterk verschillen, waardoor ook de kwaliteit van de wijnen uiteenloopt. Uiteindelijk is van deze 104 hectare slechts 20 hectare absolute topklasse. Dat geldt ook voor andere Einzellagen. Hierdoor kan de wijnconsument niet volledig vertrouwen op de naam van de wijngaard. Juist in de Rheingau probeert hier iets aan te doen. Men kiest voor de Franse indeling in Premier Crus. In Duitsland noemt men deze ‘Erstes Gewächs’. Alleen de beste wijngaarden van de Einzellage komen in aanmerking voor deze onderscheiding. Voordat een wijngaard deze classificatie krijgt, vindt een grondig onderzoek plaats. De wijnmaker moet de rendementen beperken en mag alleen geselecteerde druiven gebruiken. Bovendien moeten de wijnen tot de allerbeste van de streek behoren. Vanaf de oogst 1999 zijn de goedgekeurde Erstes Gewächs wijnen herkenbaar aan een speciaal logo Rheinhessen is heuvelachtig – men noemt het daarom ook ‘het land van de duizend heuvels’. In tegenstelling tot de wijngebieden die hierboven aan bod zijn gekomen, staan de wijngaarden in dit Anbaugebiet niet op steile hellingen, maar in een zacht glooiend landschap. De Müller-Thurgau en Silvaner zijn de belangrijkste witte rassen. Nergens ter wereld staat zoveel Silvaner als in Rheinhessen. De Riesling is hier minder belangrijk. Het binnenland van Rheinhessen is minder warm en daardoor geschikt voor de echte Duitse productierassen die zijn gekweekt om in koelere klimaten toch rijp te worden, zoals de Müller-Thurgau en de Kerner. Het milde klimaat zorgt meestal voor een overvloedige oogst. De hellingen van deze streek zijn geschikt voor oogstmachines, waardoor het gebied geschikt is voor de productie van grote hoeveelheden bulkwijnen. Liebfraumilch, Niersteiner Gutes Domtal en Oppenheimer Krötenbrunnen Bijna iedereen kent de namen Liebfraumilch, Niersteiner Gutes Domtal en Oppenheimer Krötenbrunnen, omdat ze in veel supermarkten staan. Het zijn drie goedkope en zoete wijnen uit Rheinhessen. De consument hoeft van de smaak van deze wijnen niets te verwachten, behalve een hoog gehalte aan zoet. Door dergelijke wijnen is het matige imago van Duitse wijn ontstaan. Onhandig is bovendien dat de goedkope en de mooie Duitse wijnen soortgelijke namen hebben. Daardoor lijdt de naam van de goede wijnen onder de slechte, want in Nierstein en Oppenheim maakt men ook wijnen die tot de beste van het land behoren De drie genoemde wijnen komen uit Rheinhessen: Niersteiner Gutes Domtal: omgeving van Nierstein Oppenheimer Krötenbrunnen: omgeving van Oppenheim Liebfraumilch: deze wijn komt oorspronkelijk van druiven die groeiden in de wijngaarden rond de Liebfrauenkirche van Worms. Tegenwoordig komen de druiven voor deze populaire wijn uit wel vier gebieden: Rheinhessen, Pfalz, Rheingau en Nahe. De Pfalz omvat een strook van ongeveer tachtig kilometer. Het is een zonnig gebied, waar de wijngaarden op de hellingen van het Haardtgebergte liggen. De wijnproductie van de Pfalz is na die van Rheinhessen de meest omvangrijke in Duitsland. Een van de vele pluspunten van de Pfalz is zijn veelzijdigheid. Door de bodemverschillen kunnen de wijnboeren veel verschillende druivenrassen gebruiken: sommige wijnboeren verbouwen meer dan dertig rassen. Echte toppers zijn zeldzaam in dit gebied. De rode wijnen worden steeds belangrijker, vooral de wijnen van de Dornfelder. Dit is een succesvol Duits ras dat al sinds enige jaren in opkomst is. Deze druif geeft frisse rode wijnen die men licht gekoeld kan drinken. Op kalkbodems staat geeft de Spätburgunder goede resultaten. De Hessische Bergstraße is een van de kleinste wijngebieden van Duitsland. De wijnen van de Bergstraße zijn schaars en worden vrijwel allemaal in het gebied zelf gedronken. De meeste wijngaarden zijn klein. Het klimaat is er zachter dan elders in Duitsland. Als de zomer elders in Duitsland nog moet beginnen, bloeien hier de amandelbomen al, waarna de kersen en abrikozen volgen. De wijnen uit dit gebied hebben iets minder zuren en finesse dan die uit de Rheingau. De Riesling is de belangrijkste wijndruif, gevolgd door de Müller-Thurgau en de Grauburgunder. De blauwe rassen Spätburgunder en Dornfelder zijn in opkomst. Landkaartje met daarin aangegeven de wijngebieden in het westelijk midden Logo: Erstes Gewächs Foto: wijngaarden bij Rüdesheim in de Rheingau

Het zuiden § 12.5 Franken § 12.5.1 Württemberg § 12.5.2 Baden § 12.5.3 Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 14 De wijngaarden van Franken liggen zeer verspreid door het hele gebied, aan de rivier de Main. De bodem bestaat hier uit leisteen en geeft zeer droge, mineralige wijnen. Op de kaart lijkt Franken het verlengde van de Rheingau, dat ook aan de Main ligt. De wijnen uit Franken verschillen echter sterk van die van de Rheingau. Net als in de oostelijke Duitse wijnbouwgebieden heerst er ook in het wijnbouwgebied Franken een landklimaat met koude winters en warme zomers, en evenals in de oostelijke gebieden is de rijpingsperiode hierdoor dus ook korter dan in de meer westelijk gelegen wijnbouwgebieden van Duitsland. Het gebruik van druivenrassen is op dit klimaat afgestemd: niet de Riesling, maar de Müller-Thurgau en de Silvaner zijn de belangrijkste rassen in Franken. Meer dan de helft van de wijngaarden is ermee beplant. Om maximaal van de zon te profiteren liggen alle wijngaarden op het zuiden. Traditiegetrouw bottelt men de meeste Frankenwijnen in de Bocksbeutel: een platte, ronde en groene fles. Württemberg ligt ten zuiden van Franken en ten oosten van het noordelijke deel van Baden. De centrale rivier van dit gebied is de Neckar. Het klimaat is hier tamelijk warm en het groeiseizoen duurt zelfs voor rode wijnen lang genoeg. Bijna de helft van de wijngaarden is daarom met blauwe druivenrassen beplant. Württemberg is dan ook het grootste rode wijngebied van Duitsland. De belangrijkste rassen zijn de Trollinger, Schwarzriesling (Pinot Meunier), Lemberger en de Portugieser. Ze geven aardige, fruitige rode wijnen. De witte wijnen van Württemberg zijn gemaakt van de Riesling, Kerner, Müller-Thurgau en Silvaner. Deze wijnen hebben een vitale, hartige smaak. Het grootste deel van de wijnen uit Württemberg wordt in dit gebied geconsumeerd; daarbuiten consumeert men zelden wijn uit deze streek. Een bijzonderheid uit Württemberg is de Schillerwein: een rosé die men maakt door witte en blauwe druiven gezamenlijk te laten gisten. Baden is het meest zuidelijke wijnbouwgebied in Duitsland. Eigenlijk is het meer een verzameling van wijngebieden: het is een dunne strook van wijngebieden van ruim 400 kilometer lang. Baden heeft een relatief warm klimaat. Het is het enige Duitse gebied dat tot de Europese wijnbouwzone B behoort, in dezelfde klimaatcategorie als bijvoorbeeld de Elzas, Loire en Savoie in Frankrijk. Ongeveer 34 procent van de wijngaarden is beplant met de Spätburgunder. Hiervan maakt men niet alleen rode wijn, maar ook rosé: Spätburgunder Weissherbst. Deze rosé is een populaire wijn in dit gebied. Een bijzondere specialiteit is de rosé wijn Badisch-Rotgold, gemaakt van Grauburgunder en Spätburgunder. De belangrijkste witte rassen zijn de Müller-Thurgau, Grauburgunder, Riesling en Gutedel. Ook de Chardonnay komt hier voor. De Gutedel staat ook in Zwitserland aangeplant. Het grootste deel van de wijnen wordt gemaakt door coöperaties: Winzergenossenschaften. Omdat het klimaat in Baden zo warm en droog is, komen edelzoete wijnen bijna nooit voor in dit gebied. Landkaartje met daarin aangegeven de wijngebieden van het zuiden Foto: Bocksbeutel: een platte, ronde en groene fles Foto: Wurzburg in Franken

Einde