Zorg voor ouderen scholing Frail & Elderly Medisch Spectrum Twente Dr. Marieke J. Schuurmans, Verpleegkundige en onderzoeker Lector Hogeschool Utrecht

1900 1950 1999 2050

GRIJZE GOLF Hoeveel % van de Nederlanders is: 65 jaar of ouder? 85 jaar of ouder? Wat is de gemiddelde levensverwachting voor vrouwen? voor mannen? Wanneer is de vergrijzing op zijn top? Hoeveel % van de Nederlanders is dan 65 jaar of ouder?

Aantal ouderen 1970 -2030 (absoluut)

WAT IS OUD?

Ouders geven hun kinderen een kinderfiets Ouders geven hun kinderen een kinderfiets. Waarom zouden kinderen hun bejaarde ouders geen rollator kunnen geven? Ze kunnen er nu al voor gaan sparen, want ouderdom is, anders dan ziekte, voorspelbaar. Hans Hillen, voorzitter van het College voor Zorgverzekeringen in Buitenhof, 1 februari 2004 oud = gebrekkig

Lichamelijke beperkingen (horen, zien, bewegen) mannen vrouwen 45 - 64 jaar 12,1% (3,9%, 5,4%, 5,2%) 16,1% (1,5%, 6,5%, 10,3%) 65 - 74 jaar 20,0% (6,5%, 4,9%, 11,5%) 27,1% (2,9%, 4,9%, 22,6%) 75 jaar en ouder 41,3% (19,5%, 11,7%, 21,5%) 57,3% (13,3%, 11,8%, 52,3%) Vademecum gezondheidsstatistiek, CBS, (2002)

Beperkingen ouderen Ouderen worden vooral beperkt in beweging of hebben 1 of meer ADL beperkingen. Beperkingen in zien nemen toe bij ouderen Beweeglijkheid 1 of meer ADL beperkingen Zien Horen Bron: CBS Statline April 4, 2017

Hoeveel % van de 75plussers heeft een chronische aandoening? Hoeveel % van de 75plussers heeft twee of meer chronische aandoeningen? Top 5 van meest voorkomende ziekten bij ouderen?

ziekten ouderen Ouderen hebben vooral last van hoge bloeddruk (hart en vaten) en gewichtsslijtage (bewegingsstelsel). Hart en vaat aandoeningen en diabetes nemen toe Hoge bloeddruk Gewrichtsslijtage Suikerziekte Rugaandoening Astma, chronische bronchitis Hartaandoening Migraine Chronisch eczeem Bron: CBS Statline April 4, 2017

Chronische aandoening Prevalentie 1990 Totaal absoluut Prevalentie per 1000personen (1990) Verwachte Prevalentie 2010 Totaal absoluut 25-64 jaar 65-74 jaar 75+ Gewrichtsslijtage 773.900 84 420 561 1045.600 COPD 543.300 62 176 277 666.900 Slechthorendheid 475.600 43 220 498 637.800 Constitutioneel eczeem 378.100 36 28 25 397.300 Depressie 292.400 54 59 89 364.300 Hartinfarct 255.500 29 178 188 354.800 Diabetes Mellitus 245.200 34 126 143 322.400 Staar 142.700 5 275 181.700 CVA 147.800 8 91 179 199.400 Dementie 102.600 - 27 205 142.400

Prognose belangrijkste ouderdomsgerelateerde ziekten en aandoeningen (van Oers, 2002) Absolute Prevalentie in 2000 Verandering in 2020 T.o.v. 2000 in % Absolute Prevalentie in 2020 Lawaai en ouderdoms- slechthorendheid 571.600 37.0 783.100 Coronaire hartziekten 556.600 44.1 802.100 Astma 444.900 6.7 474.200 Visusstoornissen 438.400 46.8 643.600 Diabetes Mellitus 414.000 35.7 561.800 COPD 289.500 39.7 404.400 Kanker 252.000 54.1 388.300 Depressie 233.100 14.9 267.800 Hartfalen 136.400 42.5 194.400 Reumatoide artritis 132.700 27.1 168.700 Beroerte 129.400 43.6 185.800 Osteoporose 64.300 33.4 85.800 Dementie 57.500 41.4 81.300

Rond de 60% van alle mensen boven de 65 jaar heeft multimorbiditeit op basis van verschillende bevolkingscohorten (Gezondheidsraad, 2008) 78% van de mensen van 80 jaar en ouder heeft comorbiditeit volgens Registratienet Huisartsenpraktijken (van de Akker, 2001)

Verandering in ervaren gezondheid in drie jaar 55-64 65-74 75-85 slechter 8% 10% 14% beter 7% 5% 6% Deeg, (2002)

Een “mooie oude dag” komt nooit vanzelf: het is de vrucht van steeds opnieuw bevochten overwinningen en van steeds opnieuw beginnen na een nederlaag Simone de Beauvoir

Wat vinden ouderen zelf belangrijk?

Wat vinden ouderen zelf belangrijk? Een goede geestelijke gezondheid Een leuk gezin Een goede huisvesting Een goed huwelijk Een goed inkomen Een goede lichamelijke gezondheid Een sterk geloof Veel vrienden en kennissen Een zinvolle tijdsbesteding

Gevolgen van vergrijzing in de samenleving andere bevolkingssamenstelling toename van het aantal chronische ziekten vraag naar aanvullende zorg zal toenemen toename van het aantal ouderen met dementie meer ouderen in het ziekenhuis

Gezondheidszorg en ouderen

Van alle 65-plussers: Hoeveel % bezoekt in een jaar HA? Hoeveel % bezoekt in een jaar specialist? Hoeveel % heeft thuiszorg? Hoeveel % wordt in een jaar in het ziekenhuis opgenomen? Hoeveel % verblijft in een verpleeg/verzorgingshuis?

Percentage personen met contact + aantal contacten per persoon met contact (1999) Huisarts Medisch specialist 0-24 jaar 71.6 % 4.5 30.2 % 3.8 25-64 jaar 75.8 % 5.5 38.6 % 4.7 65 jaar en ouder 86.0 % 7.0 58.9 % 4.9

Wijze van contact met de huisarts + doorverwijzing 0-24 jaar 25-64 jaar 65 jaar en ouder Spreekuur 84.3 % 83.8 % 74.9 % Thuis bij patient 2.8 % 3.1 % 17.1 % Telefonisch 12.2 % 12.6 % 7.0 % Doorverwezen 15.2 % 22.0 % 16.9 %

ouderen in het ziekenhuis 12 % van de 65-plussers wordt jaarlijks opgenomen (6% <65 jaar) gemiddelde ligduur >65 jaar: 12.6 dagen vs 6.4 dagen <65 jaar 45% van de ziekenhuisbedden in gebruik voor 65-plussers (CBS, 2005)

in ziekenhuis relatief meer ouderen meer multimorbiditeit geheugenproblemen fysieke beperkingen

oud en oud verschil in kwetsbaarheid

Oud en oud VERSCHIL KALENDER LEEFTIJD EN BIOLOGISCHE LEEFTIJD Verminderde homeostase Snelle achteruitgang Vele complicaties Vertraagde reconvalescentie Andere presentatie van ziekten Somato-psycho-sociale verwevenheid Multipathologie Leeftijd-specifieke ziekten Gewijzigde farmacokinetiek en - dynamiek

de geriatrische patiënt ouder persoon veelvoud aan ziekten, multimorbiditeit stoornissen op lichamelijk, psychisch, functioneel en sociaal gebied complex beeld = complexe ziektepresentatie

© r.de jong

Het topje…….

ziekenhuisopname niet zonder risico voor ouderen risico’s: decubitus, delirium, letsel tgv van vallen, immobiliteit, infectie, incontinentie, ondervoeding of uitdroging ‘risico’s’ kunnen leiden tot : 1. functieverlies 2. verpleeghuisopname 3. sterfte Creditor MC. Hazards of hospitalization in the elderly. Ann Intern Med 1993;118(3):219-23; Satish 1996; Rudberg 1996

functieverlies ongeveer 15% to 50 % van de oudere ziekenhuispatienten zal na ziekenhuis opname functieverlies ervaren, uitgedrukt in een verlies van ADL functies

functieverlies kan ontstaan: onafhankelijk van de ziekten die hebben geleid tot ziekenhuisopname kan blijven bestaan ongeacht of de ziekte is genezen Forster AJ, Murff HJ, Peterson JF et al. The incidence and severity of adverse events affecting patients after discharge from hospital. Ann Int Med 2003;138:161-167

Gevolgen functieverlies Verhoging mortaliteit Langere opnameduur Meer afhankelijkheid Meer zorg nodig na opname (verpleeghuis/verzorgingshuis/thuis) Meer kans op heropnames Verhoging kosten: persoonlijk en materieel

Veel oudere patiënten zijn bang voor wat er mis gaat in het ziekenhuis en de gevolgen die dat heeft voor hun toekomst (Huckstadt, 2002)

Wat kunnen wij hier als ziekenhuis aandoen?

MET EEN EENZIJDIGE BLIK … ZIEKENHUIS = HOOGTECHNOLOGISCHE OMGEVING MET EEN EENZIJDIGE BLIK …

Zorg niet ingesteld op complexe meervoudige problematiek

Samenwerking en afstemming ontbreekt vaak

De autonomie van ouderen wordt in de gezondheidszorg vaak bedreigd door onvoldoende informatie. (Minichiello et al, 2000)

De bejegening van ouderen laat nog wel eens te wensen over

Aanzienlijk deel professionals in de gezondheidszorg heeft een negatieve kijk op ouderen, stereotype beelden. (Lothian & Philip, 2001)

VAN DANK-JE-WEL-GENERATIE NAAR ZELFBEWUSTE GENERATIE

vooroorloogse of stille generatie dank-je-wel-generatie

protest generatie babyboomers

Uitkomstmaten gezondheidszorg voor ouderen niet sec levensduurverlening maar kwaliteit van leven autonomie zelfredzaamheid.

LEVENSVERWACHTING VANAF 65 JAAR Aantal jaren Goede gezondheid Zonder beperkingen Goede geestelijke gezondheid mannen 15.8 61% 78% 89% vrouwen 19.4 53% 64% 81% SCP, 2006

Gemiddeld te verwachten levensjaren 2000 man vrouw Bij geboorte 75,54 80,58 65.5 jaar 14,96 18,81 75,5 jaar 8,68 11,28 85,5 jaar 4,62 5,64 95,5 jaar 2,34 2,65

GOED ZORGEN VOOR OUDEREN = LATEN ZIEN WAT JE ALS PROFESSIONAL IN HUIS HEBT

GOED ZORGEN VOOR OUDEREN IS EEN KEUZE