SCHOLEN KRIJGEN ENERGIE Godelieve Wijffels directeur Natuur en Milieu Overijssel Workshopbijeenkomst 23 november 2011

Scholen krijgen energie 32 basisscholen Uniek project: - volledig verzorgd educatief project voor leerlingen én als school als u goed uw best doet een lagere energierekening. - Een project waarin verschillende organisaties samenwerken met scholen op het vlak van energie. Dankzij financiële bijdragen van de provincie Overijssel en 7 gemeente en de inzet in natura De Stentor, Electrabel kunnen we met dit project met 32 basisscholen gaan draaien. Coördinatie is in handen van NMO, zij werkt daarbij samen met SOM Nijmegen: soortgelijk project uitgevoerd in regio Nijmegen in 2009-2010: groot succes. (?En de Ulebelt: Deventer> 4 vo onderwijsscholen aan de slag.?) Een samenwerkingsproject van de Overijsselse NME-centra (Deventer: Ulebelt met 4 VO scholen), Som Nijmegen en NMO. De coördinatie van het project: NMO. Waarom dit project: klimaatverandering en uitputting en nadelen gebruik fossiele brandstoffen> andere koers noodzakelijk: energie besparen en inzet van duurzame energie bronnen. Overheden zetten hier sterk op in, hebben daarbij ook bedrijfsleven en medewerking burgers nodig willen zij hun doelstellingen realiseren (2% energie besparing per jaar en 14% duurzame energieopwekking 2020).

Voorstellen Nees Westerhout Vincent Schakel - Ruud Kouwenberg Annemarie Driessen Angelien Hoppen, Wijnand Jonkers en Loet van der Heijden Enkele mensen zijn vanmiddag aanwezig, wil ze alvast voorstellen: Nees Westerhout, lezersredacteur bij de Stentor: workshop media aandacht genereren Vincent Schakel: vestigingsdirecteur Centrale Harculo en Ruud Kouwenberg energieadviseur bij Electrabel : verzorgen workshop over de energiescan bij uw school Uitvoering van het project ligt vooral bij SOM Nijmegen en NMO: Annemarie Driessen: projectleider SOM Nijmegen. SOM Nijmegen verzorgt mn het educatieve deel van het project. Zij hebben de website opgezet en gaan die gedurende het project beheren o.a. door uw ervaringen op de site plaatsen. Verder mn vraagbaak als het om het educatieve deel van het project gaat. Angelien, Wijnand en Loet: Angelien (voor een deel van de praktische uitvoering ingehuurd?), en Wijnand en Loet: medewerkers op vlak van duurzaamheid en verantwoordelijk voor de algehele organisatie van het project.

Doelen project Bewustwording: - belang zorgvuldig omgaan met energie - energieverbruik thuis en op school Energiebesparing: op school en thuis Imago: energiebewuste school Foto: Cor van den Berg met Titia Claessen van de Jozefschool in Wijhe Bewustwording: - Leerlingen leren dat zij zorgvuldig om moeten gaan met energie en leren alternatieve energie(bronnen) waarderen - leerlingen en leerkrachten worden zich bewust van energieverbruik thuis en op school; Energiebesparing: Leerkrachten en leerlingen gaan op school en thuis energie besparen, dit n.a.v. de energiescans die door Electrabel en door de leerlingen zijn uitgevoerd Imago: De school werkt aan zijn imago als energiebewuste school

Onderdelen project Workshops voor leerkrachten Professionele energiescan door Electrabel Leerlingen energiescan Lesmateriaal (duurzame) energie en energiebesparing, incl. helpdesk Interviews wethouder/ ambtenaar etc. en excursies Media aandacht Feestelijke afsluiting 29 maart U kunt het project zo groot maken als u zelf wilt, het project is opgebouwd uit verschillende onderdelen waar u al dan niet gebruik van kunt maken. Workshop: vanmiddag 3 tal workshops: De workshop Scholen krijgen energie mag u niet missen: gaat uitgebreid in op de diverse onderdelen van het project; De Stentor: hoe genereer je media aandacht, en Electrabel over de energiescan en besparingsmogelijkheden op school; Professionele energiescan: Electrabel maakt met uw school een afspraak voor het maken van een energiescan van uw gebouw. Het accent ligt daarbij vooral op maatregelen met een korte terugverdientijd (denk daarbij aan gedrag (lichten uit), simpele technische ingrepen(kierendichten, vervanging inefficiënte verlichting, bewegingsmelder etc.). Het is de basis voor de te nemen energiebesparende maatregelen. Om geen valse verwachtingen te scheppen: het kan zijn dat bepaalde adviezen hoge kosten met zich meebrengen, dit soort ingrepen vallen niet onder het budget van dit project. > nogmaals: accent op quick wins. Leerlingen energiescan: leerlingen gaan aan de hand van een checklist en met energiemeters in school en thuis aan de slag; Lesmateriaal: voor alle groepen is op de site lesmateriaal beschikbaar, over energie, energiebesparing en duurzame energie etc.). U kunt een keuze maken uit een a la carte menu. Er is een helpdesk bij de website: SOM Nijmegen beheert die voor al uw vragen. Interviews: leerlingen gaan niet alleen op school/thuis aan de slag, maar gaan ook op onderzoek uit: bijvoorbeeld door de wethouder of de ambtenaar duurzaamheid te interviewen , of een gesprek aan te gaan met de mensen van duurzame dorpen. Ook verschillende excursiemogelijkheden bij u in de buurt mogelijk(Centrale Harculo, natuurlijk huus, Aardehuizen Olst, voorbeeldwoningen energie etc.) filmpje maken> te gebruiken tijdens eindpresentatie van het project. Media aandacht: verslag maken van de interviews en excursies; bij bepaalde activiteiten kunt u de (lokale) pers uitnodigen Feestelijke afsluiting: donderdagmiddag 29 maart. Programma is nog volop in ontwikkeling, maar beloofd een aantrekkelijk programma te worden.

Planning Nov/dec 2011 -workshop en opstellen PvA Dec/mrt 2012 -uitvoering energiescan Electrabel Jan/mrt 2012 -scholen aan de slag Maart 2012 -eindpresentatie op school: de klimaatmarkt 29 maart 2012 -feestelijke afsluiting project Wanneer gaat dit allemaal plaatsvinden? Nov- dec: voorbereidingsperiode: vandaag krijgt u alle benodigde informatie over het project. Daarna vragen wij u een PvA voor uw school op te stellen, daarin geeft u aan wat u tijdens het project wil gaan oppakken; Dec-mrt: indien u heeft aangegeven een energiescan te willen van uw schoolgebouw: de energieadviseur van Electrabel neemt in deze periode contact met u op voor het maken van een afspraak voor het maken van de energiescan; Jan-maart: u gaat met de leerlingen aan de slag: u kunt gebruik maken van het a la carte menu lesmateriaal; leerlingen gaan daarnaast zelf een energiescan thuis en op school uitvoeren, en op onderzoek uit in de gemeente: nodigt de wethouder uit voor een gastles, of nemen een interview af of gaan op excursie en maken daar een filmverslag van. Het is aan u wat u wilt. Maart: alle resultaten van het project worden afgesloten met een eindpresentatie op school 29 maart: donderdagmiddag ergens in Zwolle wordt het project op een feestelijke wijze afgesloten. In de workshop Annemarie en Angelien: eea uitgebreid uit de doeken gedaan.

ENERGIEQUIZ Begin van het project: we zijn wel benieuwd hoe het met uw kennis is gesteld>quiz

Energiequiz Waar (rode kaart) Niet waar (groene kaart) Dankzij het broeikaseffect is er leven mogelijk op aarde. Waar (rode kaart) Niet waar (groene kaart) Antwoord is waar (rode kaart): zonder broeikaseffect zou de warmte van het zonlicht niet vastgehouden worden en zou het op aarde te koud zijn om te leven. Het zou dan 35 graden kouder zijn dan nu! Door het ‘versterkte’ broeikaseffect mede veroorzaakt door de mens komt er o.a. meer CO2 in de lucht daardoor wordt er meer warmte vastgehouden door de atmosfeer en wordt het steeds warmer op aarde. Dit verschijnsel wordt versterkt broeikaseffect genoemd, maar iedereen laat uit het gemak het woord ‘versterkt’ weg.

Energiequiz Wat is Watt? De hoeveelheid stroom die een apparaat gebruikt De spanning van elektrische stroom Rode kaarten mogen blijven staan: hoeveelheid stroom die een apparaat gebruikt

Energiequiz In Nederland komt 10% van alle energie van duurzame bronnen. Dat is waar Dat is niet waar Goede antwoord is groen: Niet waar. In 2010 werd slechts 3,8 % duurzaam opgewekt. Belangrijkste duurzame bronnen zijn biomassa en windenergie

Energiequiz Hoeveel zuiniger is een goede LED lamp ten opzichte van een gloeilamp? 50% 85% Juiste antwoord is groen: 85%

Energiequiz Als je mobiele telefoon is opgeladen dan stopt de stroomtoevoer automatisch. Waar Niet waar Niet waar; Groen.

Energiequiz Wat is energiezuiniger: een TV met LCD scherm of met een plasmascherm? Plasmascherm LCD scherm LCD scherm (groen). Je bespaart al snel 20 euro per jaar wanneer je kiest voor een LCD scherm. Hoe kleiner het beeldscherm des te zuiniger.

Energiequiz Hoeveel kan je jaarlijks gemiddeld besparen door je te houden aan de regels van “het nieuwe rijden”? 100 euro 200 euro Antwoord 200 euro (groen): tips; juiste bandenspanning/ laag toerental doorschakelen naar hogere versnelling/ motor uit bij korte stops etc.

Energiequiz Hoeveel kilogram CO2 bespaar je als je overschakelt van gewone ‘vuile’ stroom naar groene stroom? 1241 kg 2000 kg 2000 kg (groen); veel energieleveranciers leveren groene stroom en grijze stroom tegen dezelfde prijs. Schakel over op groene stroom en bespaar veel CO2 zonder dat het iets extra’s kost.

Energiequiz Met een hoog rendementsketel bespaar je jaarlijks ten opzichte van een cv ketel die 12 jaar of ouder is 270 euro 470 euro Goede antwoord: 270 euro. Een oude ketel heeft een rendement van 70 tot 80%. Een HR ketel heeft een rendement van 97%.

Energiequiz Hoeveel euro bespaar je jaarlijks als je kiest voor een feestelijke (kerst)lichtslinger met LED verlichting ten opzichte van ‘gangbaar’? Laatste vraag: wie zit er het dichtst bij? Antwoord is 25 euro. Winnaar krijgt Klimaatgidsje en energiemeter cadeau. Applaus

SUCCES!! Voordat u aan de slag gaat: toost uitbrengen> geslaagd project mag worden, leerlingen en u met veel plezier aan werken en dat het mag leiden tot energiebesparing.