DEBAT ‘Hoe zuiver zijn de investeringen van 09/07/12 09/07/12 DEBAT ‘Hoe zuiver zijn de investeringen van Belgische banken in goudmijnbouwprojecten’ Clara Moermans en Dustin Jacobus, 13 dec 2012 1 1

09/07/12

Inleiding tot de goudmijnbouwproblematiek 09/07/12 Inleiding tot de goudmijnbouwproblematiek 2. CONGAcase- link Belgische banken

Hoofddoelstelling GOUD:EERLIJK? Sensibilisatie van de Vlaamse consument over de impact van goudmijnbouw in het Zuiden en de rol van het Noorden Boodschap: Goudconsumptie terugdringen MOGELIJKE OPLOSSINGEN? Recyclage bevorderen Goudconsumptie door Sociaal en ecologisch verantwoorde initiatieven 4

doelen en 5 doelgroepen 4 doelen Onderzoek en dialoog ONDERZOEK EN DIALOOG: 2012 : Onderzoek naar “sociale en ecologische rugzak” van klassiek goud, criteria voor verantwoorde goudproductie en consumptie, alternatieven en gebruik goud in juwelen is afgerond 2012 : Recyclage-goud is op de markt. 2013 : Onderzoek naar goud in technologische toepassingen is afgerond en concrete aanbevelingen naar de sector staan in een rapport. NETWERKING EN VORMING: Samenwerkingsovereenkomsten middenveld. November 2012: Engagementen van goudsector en middenveld zijn duidelijk. November 2012: Workshopgevers / trainers zijn voorbereid om bij de achterban van hun organisaties workshops te geven over de campagne November 2013: Engagementen van de industriële sector zijn duidelijk Onderzoek en dialoog: website, onderzoeksplan Netwerking en vorming: e-petitie online en samenwerkingsovereenkomsten goudsector Sensibilersing en educatie: Publieke actie met media-aandacht, Economische data op website Kwaliteitszorg: Deelnemerslijsten en dagprogramma’s en Evaluatiemethoden zijn vastgelegd en evaluatierapporten beschikbaar doelen en 5 doelgroepen 4 doelen Onderzoek en dialoog Netwerking en vorming Sensibilisatie en educatie Kwaliteitszorg 5 doelgroepen Industrie: recyclageindustrie en goudverwerkende industrie Consumenten Juwelensector Nationale en internationale politiek Financiële wereld Partners in het Zuiden 5

1. Inleiding tot de goudmijnbouwproblematiek 09/07/12

Goudmijnbouw problematiek 09/07/12 Hoe wordt goud ontgonnen? Grootschalige open pit mijnbouw Concessies Heap Leaching Tweede kolonisering Om ter eerst en om ter snelst heap leaching: cyanidebesproeing tweede kolonisering: ipv naties die kolonies gaan opkopen en grondstoffen gaan uitvoeren naar hun eigen land, zien we deze golf dat het multinationals zijn die met alle rijkdommen gaan lopen.

Open pit mijnbouw Open pit mijnbouw Cerro de Pasco, Peru 09/07/12 Cerro de Pasco, Peru. De mijn heeft een grootte van 1 km op 1,5 km en een diepte van meer dan 500 meter. Cerro de Pasco (Cerro = berg): Cerro de pasco is ontstaan als ‘mijnbouwstad’, honderden jaren geleden. Er werden grondstoffen ontgonnen door schachtmijnbouw. In 1956 startte het bedrijf echter met ‘dagmijnbouw’. Er werd een ‘put’ gegraven in het midden van de stad. Sindsdien moet de stad almaar wijken voor de mijn. Momenteel is het vooruitzicht dat de stad in zijn geheel zal moeten verhuizen. Werkloosheid (de meeste mijnwerkers komen van buiten Cerro de Pasco), watertekort en (lood)vervuiling zijn de grootste problemen. Cerro de Pasco, Peru 8 8

SUPER PIT PROYECTO GRAN TAJO CERRO DE PASCO (SUPER PIT). Fuente: 09/07/12 09/07/12 SUPER PIT Rode lijn = plannen voor uitbreiding van de mijn De ‘Open Pit in Cerro de Pasco’ wordt nog dagelijks groter voor de exploitatie van Zilver, lood en zink . Hiervoor moeten vele huizen ‘verdwijnen’ in de put. Bij het uitbreidingsplan dat Volcan Companía, het mijnbedrijf dat actief is in Cerro de Pasco nu aan het uitvoeren is (Plan L) zal ook de kerk en het marktplein verdwijnen. De enige oplossing die de bevolking ziet is de ‘verhuizing’ van de stad (zo snel mogelijk). Want Cerro de Pasco is niet meer leefbaar. Maar wanneer dit zal gebeuren en wie dit zal financieren is een groot vraagteken (het mijnbedrijf wil dit niet helemaal financieren). PROYECTO GRAN TAJO CERRO DE PASCO (SUPER PIT). Fuente: Memoria 2007 9 9

09/07/12 09/07/12 10

09/07/12 MIJNBOUWCONCESSIES Mijnbouwconsessies

Vervuiling: cyanide / kwik 09/07/12 09/07/12 Vervuiling: cyanide / kwik Vervuiling De aangewende technologie voor het ontginnen van mineralen gebruikt bijzonder giftige, chemische producten zoals cyanide, die vaak in het grondwater terecht komen, met een grote ecologische impact op de lokale landbouw. Boeren kunnen vaak niet meer vertrouwen op hun eigen groenten en fruit. 12 12

= Waterverbruik Gebruik van water 09/07/12 09/07/12 Goud: 10 000 liter per gram zuiver goud. Bij een kopermijn kan men 100 000 ton koper delven, het waterverbruik op die site stemt overeen met dat van een Belgische stad van 35000 inwoners per jaar. De hele mijnbouwsector én de consumenten dragen verantwoordelijkheid voor de ecologische crisis van de aarde vandaag. Diegene die de grootste nadelen ondervinden, zijn echter de lokale gemeenschappen in het Zuiden! 13 13

Waarom goud als focus? Focus op goudmijnbouw 0 = + 09/07/12 09/07/12 Waarom goud als focus? Focus op goudmijnbouw Goudmijnbouw is één van de meest vervuilende industrieën ter wereld ( 7 à 10 % van het mondiale energieverbruik komt door mijnbouw.) 1 gouden ring = 20 tot 60 ton mijnafval en > 10 000 liter zoet water 0 = + Peru en Ecuador staan vrij hoog op gebied van CO2- uitstoot enkel door mijnbouwindustrie. Impact goud per kg is dus 100 keer groter dan zilver, 10.000 keer groter dan aluminium en 100.000 keer groter dan staal. 14

De echte prijs van één kg goud De echte prijs van één kg goud 09/07/12 De echte prijs van één kg goud De echte prijs van één kg goud Ontgonnen erts: 1.023 ton Mijnafval: 2.272 ton Waterverbruik: 2.300.546 liter Broeikasgasuitstoot: 23 ton Kwikproductie: 358 gram Kwikemissie: 27 gram Arseenemissie: 22 gram Cyanideverbruik: 238 kg Bron: GMFS 2010

De impact van goudmijnbouw op het Zuiden 09/07/12 09/07/12 De impact van goudmijnbouw op het Zuiden Impact van goudmijnbouw op het Zuiden Milieuschade Watervervuiling Waterschaartste + verzilting Gedwongen verhuizen Slechte arbeidsomstandigheden, kinderarbeid Militaire repressies Zware metalen in bloed van de omwonenden Huid- en haaraandoeningen Psychische impact op lokale bevolking 16

Milieuschade Vervuiling: cyanide - kwik 09/07/12 09/07/12 Milieuschade Vervuiling: cyanide - kwik Zure waters in de San José mijn, Bolivia 17

Waterschaarste, verzilting 09/07/12 Waterschaarste, verzilting

Gevolgen fauna en flora 09/07/12 09/07/12 19

Toename mijnbouwconflicten 09/07/12 09/07/12 Toename mijnbouwconflicten Eigenschappen open-pit mijnbouw Plaatselijke bevolking komt in opstand Conflicten escaleren en leiden tot schending van mensenrechten van plaatselijke bevolking Argumenten lokale bevolking? Geen inspraak in toekenning mijnbouwconcessies Geen bijdrage aan lokale economische ontwikkeling Bedreiging voor milieu & landbouw: vervuiling waterbronnen, verstoring ecosystemen Ondermijning cultuur lokale gemeenschap Kloof tussen arm & rijk vergroot De VN-commissie Brundtland stelt in 1987 dat duurzame ontwikkeling; een ontwikkeling is die aansluit op de essentiële levensbehoeften van het heden, zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen. Exploratie versus hernieuwbare grondstoffen is altijd niet-duurzaam. Goud is een luxeproduct gezien het op geen enkele essentiële levensbehoefte aansluit, verwoest het wel de toegang tot de eerste levensbehoeften zoals schoon drinkwater, een dak boven je hoofd, recht op eigen meningsuiting, geen vervuilde landbouwgrond etc. 20 20

Schendingen van mensenrechten + protesten van de lokale bevolking 09/07/12 09/07/12 21

2. CONGAcase- link Belgische banken 09/07/12 2. CONGAcase- link Belgische banken

De CONGACASE: protesten lokale bevolking 09/07/12 09/07/12 Argumenten lokale bevolking? Geen inspraak in toekenning mijnbouwconcessies Mijnen dragen niet bij aan lokale economische ontwikkeling Mijnindustrie vormt bedreiging voor milieu & landbouw: vervuiling waterbronnen, verwoesting ecosystemen Mijnactiviteit ondermijnt cultuur, lokale gemeenschap Mijnbouw vergroot kloof tussen arm & rijk De VN-commissie Brundtland stelt in 1987 dat duurzame ontwikkeling; een ontwikkeling is die aansluit op de essentiële levensbehoeften van het heden, zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen. Exploratie versus hernieuwbare grondstoffen is altijd niet- duurzaam. Goud is een luxeproduct gezien het op geen enkele essentiële levensbehoefte aansluit, verwoest het wel de toegang tot de eerste levensbehoeften zoals schoon drinkwater, een dak boven je hoofd, recht op eigen meningsuiting, geen vervuilde landbouwgrond etc. 23 23

Nationale march voor water, Feb 2012 National march Nationale march voor water, Feb 2012 bijna 75000 deelnemers op het centrale plein te Lima: lokaal protest is uitgegroeid tot nationaal protest: NEEN AAN DE MIJNBOUW! Duidelijke boodschap naar de overheid

Onderzoeksresultaten financiering Conga project FASE 1: Vooronderzoek over mogelijke links met drie in België gezetelde grootbanken en Newmont en Minas Buenaventura. ING, BNP Paribas & KBC bank FASE 2: Onderzoek naar de grootste financierders van Newmont en Buenaventura.

Onderzoeksresultaten financiering Conga project Mogelijke financiële betrekkingen: Periode 2007 – 2012 / onderzoek vond plaats in augustus & september 2012 uitgiftebegeleiding van aandelen en obligaties aandelen en obligaties in bezit van de bank zelf Bedrijfsleningen en projectfinanciering

Onderzoeksresultaten financiering Conga project De grootste financiële stakeholders van Newmont zijn Noord-Amerikaanse investeerders De Belangrijkste spelers: JP Morgan 3.1 % aandelen van Newmont Bookrunner voor een lening van 2.3 miljard € Blackrock 8.1 % aandelen van Newmont 24.54 % aandelen van Buenaventura Er is geen duidelijkheid of het opgehaalde geld bestemd was voor het Conga project.

Onderzoeksresultaten financiering Conga project De grootste aandeelhouder van Compañía de Minas Buenaventura (CMB) is de Peruviaanse Benavides familie die 27.27 % van de aandelen bezit Voor de rest is er een grote betrokkenheid van pensioenfondsen

Onderzoeksresultaten financiering Conga project SHARE HOLDERS NEWMONT Investor Country % of all shares Value (€ million) Filing date Blackrock United States 8.34 1,581.2 31-Mar until 30-Jun-2012 Capital Group 7.43 1,407.8 30-Jun-2012 State Street Global Advisors 4.45 841.5 Van Eck Associates Corporation 4.36 825.7 Vanguard Group. 4.29 813.2 J.P. Morgan Chase 3.16 587,7 Fidelity Management & Research Company 3.05 578.4 Deutsche Bank Germany 2.15 407.0 M & G Investment Management England 1.41 268.0 Carmignac Gestion France 1.36 257.1 Northern Trust Corporation 1.32 251.9 First Eagle Investment Management, part of Arnold and S. Bleichroeder Advisers 1.25 236.3 Norges Bank Investment Management (NBIM) Norway 1.06 241.2 31-Dec-2011 Total 43.63 7,709.3

Onderzoeksresultaten financiering Conga project The following banks participated as bookrunners: Citi United States € 449.0 million JP Morgan United States € 449.0 million Deutsche Bank Securities Corp Germany € 72.4 million HSBC Holdings United Kingdom € 72.4 million Royal Bank of Scotland United Kingdom € 72.4 million   Other participants were: BMO Capital Markets, part of Harris Financial Corporation United States € 72.4 million BNP Paribas France € 72.4 million Scotia Capital, part of Bank of Nova Scotia Canada € 72.4 million SMBC Nikko Capital Markets, part of Sumitomo Mitsui Banking Corporation Japan € 72.4 million UBS Investment Bank Switzerland € 72.4 million Australia & New Zealand Banking Group Australia € 46.5 million CIBC World Markets, part of Canadian Imperial Bank of Commerce Canada € 46.5 million Credit Suisse Switzerland € 46.5 million

Onderzoeksresultaten financiering Conga project Bank of America Merrill Lynch United States € 46.5 million Mitsubishi UFJ Japan € 46.5 million Mizuho Securities Japan € 46.5 million RBC Capital Markets, part of Royal Bank of Canada Canada € 46.5 million SG Americas Securities, part of Societe Generale France € 46.5 million US Bancorp United States € 46.5 million Mei 2011 , Lening toegestaan aan Newmont voor een bedrag van 1.8 miljard euro Bookrunner : JP Morgan Chase Australia & New Zealand Banking Group Australia Banco Bilbao Vizcaya Argentaria Spain Bank of America United States Bank of Tokyo Mitsubishi UFJ Japan Bank of Montreal Canada Bank of Nova Scotia Canada

Onderzoeksresultaten financiering Conga project BNP Paribas France Canadian Imperial Bank of Commerce Canada Citibank United States Commonwealth Bank of Australia Australia Credit Suisse Switzerland Deutsche Bank Germany HSBC Bank United Kingdom Mizuho Corporate Bank Japan Royal Bank of Canada Canada Royal Bank of Scotland United Kingdom Société Generale France Sumitomo Mitsui Banking Corporation Japan UBS Switzerland Westpac Banking Corporation Australia Woori Investment Bank, part of Woori Finance Holdings South Korea

Onderzoeksresultaten financiering Conga project SHARE HOLDERS Minas Buenaventura Investor Country % of all shares* Value (€ million) Filing date BlackRock United States 24.54 2,039.8 31-Dec-2011 until 30-Jun-2012 Compañía Minera Condesa, part of CMB Peru 7.70 616.0 31-Dec-2011 Fidelity Investments 6.25 546.5 30-Apr until 31-Jul-2012 Prima AFP 3.98 302.5 30-Apr-2011 AFP Integra 3.79 288.0 Van Eck Associates Corporation 3.53 292.8 30-Jun-2012 AFP Horizonte 2.86 217.7 ProFuturo AFP 2.74 208.6 Vontobel Asset Management, part of Vontobel Holding Switzerland 2.34 194.1 Vanguard Group 1.74 144.6 Templeton Asset Management, part of Franklin Resources 1.61 130.9 State Street Global Advisors 1.54 127.9 Bank of Nova Scotia Canada 1.49 123.9 Wells Fargo 1.09 90.8 Total 65.20 5,324.1

Onderzoeksresultaten financiering Conga project betrokkenheid BNP Paribas in Newmont (juli 2012) 42.4 miljoen euro aandelenbezit 5.2 miljoen euro aan obligaties 1 van de 17 banken die de uitgiftebegeleiding van converteerbare obligaties ter waarde van 805 miljoen euro voor zich nam. BNP Paribas aandeel goed voor +/- 13.4 miljoen euro deel van een 19 banken tellende syndicaat die betrokken was in de uitgave van vastrentende obligaties voor 1.3 miljard euro. BNP Paribas was onderschrijver van obligaties ter waarde van 38.4 miljoen euro. In 2012 zat BNP Paribas opnieuw in een syndicaat die de uitgave begeleide van vastrentende obligaties voor een bedrag van 1.9 miljard euro. BNP Paribas stond in voor een bedrag van 72.3 miljoen euro.

Onderzoeksresultaten financiering Conga project betrokkenheid BNP Paribas in Newmont (juli 2012) Lening (mei 2011) van 1.8 miljard euro via doorlopend krediet aan bankensyndicaat van 13 banken. BNP Paribas stond in voor 88.5 miljoen euro 1 jaar later vroeg Newmont om het bestaande krediet op te trekken naar 2.3 miljard euro. Dit zorgde er voor dat BNP Paribas ook zijn bijdrage moest opkrikken naar 116.5 miljoen euro.

Onderzoeksresultaten financiering Conga project betrokkenheid ING in Newmont (juli 2012) ING groep heeft zelf 55.9 miljoen euro aan aandelen in Newmont in hun bezit ING groep en US dochteronderneming Reliastar bezitten 100.1 miljoen euro aan obligaties

Onderzoeksresultaten financiering Conga project betrokkenheid KBC in Newmont (juli 2012) KBC groep heeft zelf 4.9 miljoen euro aan aandelen van Newmont in hun bezit KBC groep bezit 2.9 miljoen euro aan obligaties

Communicatie grootbanken op website naar de consument BNP Paribas: Good will projects : “The group wants to take their role for the good of society. With special attention for marginalised areas. There is a BNP Paribas Foundation for philanthropy work with an annual budget from 25 million euro”

Communicatie grootbanken op website naar de consument ING: Sustainability contributes to long-term business success, for us and our customers, as it leads to economic development, a healthy environment and consequently a stable society.

CSR & SRI policies van grootbanken BNP Paribas: BNP Paribas commits to a sustainable approach, this means : A continuous progress approach that is sustained by constructive dialogue with all individuals and organisations affected by our activities. = > communicatie naar de klanten stemt niet overeen met de realiteit

CSR & SRI policies van grootbanken HOE DOEN ZE HET PRACTISCH? Ondertekening charters: Equator principles voor Project financiering UN Global Compact universele principes op gebied van mensenrechten, arbeid, milieu en corruptie Climate principles voor klimaatopwarming CIAN Principles : tegen corruptie in Afrika UN PRI: verantwoord investeren Corporate Climate Communiqués => Greenwashing???

CSR & SRI policies van grootbanken HOE DOEN ZE HET PRACTISCH? Deelname aan denktanks die zich richten op milieu en sociale thematiek: EPE: Entreprises pour l'Environnement EDH: Entreprises pour les Droits de l’Homme

CSR & SRI policies van grootbanken HOE DOEN ZE HET PRACTISCH? Deelname in een Forum, koepelorganisatie, NGO: IIGCC: rond verantwoord investeren (BNP) RSPO: promotie gebruik duurzame palmolie (BNP) Carbon Disclosure Project (ING)

CSR & SRI policies van grootbanken HOE DOEN ZE HET PRACTISCH? BNP Paribas csr commitments / BNP Paribas Our Mission Our responsibility Ondertekend door Baudouin Prot & Jean-Laurent Bonnafé ING ESR policy / ING financial economic crime policy ....

Veel engagement maar wat is het probleem? Oktober 2002 : 9 internationale grootbanken + IFC (in joint venture met Newmont en Buenaventura) Staan aan de wieg van: CORPORATE CAPTURE???

Veel engagement maar wat is het probleem? United Nations Global Compact RvB: BASF - UNILEVER - SAKHALIN ENERGY the China Enterprise Confederation - PETROBRAS CARLSON - Oil and Natural Gas Corp. Ltd … NGO: ethos ( FEBRABAN, VALE, ALCOA … ) CORPORATE CAPTURE???

Veel engagement maar wat is het probleem? CORPORATE CAPTURE??? Climate principles: Francis Sullivan, from HSBC (financieel adviseur conga project) and Chair of The Climate Principles said, “Signatories will incorporate carbon and climate risk into their research activities and investment decisions, engage with clients to understand climate risks and opportunities and develop products and services that support them in managing those risks and exploiting those opportunities.” Bron: http://www.theclimategroup.org/what-we-do/news-and-blogs/The-Climate-Principles-Finance-leaders-launch-first-global-climate-change-framework/

Veel engagement maar wat is het probleem? Corporate capture??? Carbon Disclosure project The Carbon Disclosure Project (CDP) works to transform the way the world does business to prevent dangerous climate change and protect our natural resources. We see a world where capital is efficiently allocated to create long-term prosperity rather than short-term gain at the expense of our environment. Bron: https://www.cdproject.net/en-US/Pages/About-Us.aspx Board of trustees: Schroders investment management, Climate Change Capital (=bunge) ,Rockefeller Philanthropy Advisors, TVM Capital  … Bunge Ltd. (BG), the world’s second-largest oilseed processor, won approval to acquire Climate Change Capital, a London fund manager that manages the world’s largest private-sector carbon fund, after C02 prices slumped to a record. Bron: http://www.bloomberg.com/news/2012-02-22/bunge-buys-climate-change-capital-after-c02-prices-plunge-1-.html

Veel engagement maar wat is het probleem? Corporate capture??? Corporate climates communiqués The Corporate Climate Communiqués have been developed by The Prince of Wales’s Corporate Leaders Group on Climate Change (CLG). The CLG brings together business leaders from major UK, EU and international companies who believe that there is an urgent need to develop new and longer term policies for tackling climate change. Bron: http://www.climatecommuniques.com/Supporters.aspx Contributions: IETA RvB : Shell, Rio Tinto, Chevron, BP, Loyds… EU CLG : Deutsche telekom, Coca Cola, Philips, Vodafone, Shell… WBCSD RvB: Bank of America, Toshiba, Unilever, Duke Energy, Shell, …

Veel engagement maar wat is het probleem? Corporate capture??? The EU CLG Mission: "To communicate the support of business for the European Union to move to a low carbon society and low climate risk economy, and to work in partnership with the institutions of the EU to make this a practical reality.“ Bron: http://www.cpsl.cam.ac.uk/Business-Platforms/The-Prince-of-Wales-Corporate-Leaders-Group-on-Climate-Change/EU-CLG.aspx

Besluit - Zonder achtergrondkennis moeilijk om deze engagementen te achterhalen. - Consumenten zijn gevoelig aan ecologische en duurzaamheidscriteria: banken spelen er op in via communicatie naar de consument, maar passen dit niet toe in de praktijk. = > Nood aan kritische blik als consument = > Nood aan correcte/transparante informatie vanuit de banken = > Nood aan (inter)nationale onafhankelijke externe controle-organen op dit soort communicatie + drukkingsmiddel = > Nood aan alternatieven voor beleggingen / investeringen

09/07/12

09/07/12 09/07/12 Mogelijk dankzij… 54