Presentatie: Hoe bouw en bescherm je een portefeuille HCC Beleggen symposium 5 november 2011 Presentatie: Hoe bouw en bescherm je een portefeuille Van Lieshout & Partners N.V. Richard de Jong

Agenda Hoe bouw je een portefeuille? Asset Allocatie Aandachtspunten Rendement Risico Correlatie Bescherming (45,7 % van u) Opties (25,7 % van u) Turbo’s (20 % van u) Volatiliteitstracker (5 % van u) Uitstapje

Hoe bouw ik een portefeuille ? Persoonlijke preferenties Beleggingshorizon Financiële Planning Middelenverdeling Risicoprofiel Aandelen Obligaties Grondstoffen Vastgoed Hedge Funds Opties ter bescherming Opties ter verhoging rendement

Asset Allocatie: Financiële Planning Inventarisatie van uw financiële positie Gezinsomstandigheden Testament Samenlevingsovereenkomst of huwelijkse voorwaarden Pensioenvoorziening Financiële planning: Welke doelstelling heeft het te beleggen vermogen? Pensioenvoorziening Levensonderhoud Hoger rendement dan spaarrekening etc. Hoeveel contanten wilt u periodiek aan uw vermogen kunnen onttrekken.

Asset Allocatie: Persoonlijke preferenties Test 1 Stel u heeft € 10.000 te beleggen en kunt kiezen uit de volgende 2 mogelijkheden: A) 100 % kans op een winst van € 1.000 B) 50 % kans op een winst van € 2.000 en 50 % kans op een winst van € 0 Uitkomst: 72 % koos voor A en 28 % koos voor B Test 2 Stel u heeft € 20.000 te beleggen en kunt kiezen uit de volgende 2 mogelijkheden: A) 100 % kans op een verlies van € 1.000 B) 50 % kans op een verlies van € 500 en 50 % kans op een verlies van € 1.500 Uitkomst: 43 % koos voor A en 57 % koos voor B

Belang van Asset Allocatie Asset Allocatie bepaalt voor circa 80 % het risico van een portefeuille (en dus niet voor circa 80 % het rendement)

Concrete invulling portefeuille Kern is voor doelstelling van de portefeuille De satellieten om extra rendement te behalen of om risico te verminderen (Bedrijfs)Obligaties (Euro) Internationale aandelen (Euro) Small caps Emerging Markets (A) Markets (O) Opties High yield Grondstoffen

Concrete invulling portefeuille (2) Bepaal per regel / categorie: Verwacht rendement (100 %) Risico / standaarddeviatie (89 %) Correlatie (89 %)

Concrete invulling portefeuille (3) Emerging Markets (tracker) over de afgelopen 10 jaar: Standaarddeviatie 19,01 % Rendement 8,9 % Kans op verlies na 10 jaar: 7 % Het jaarlijks rendement (95 % waarschijnlijkheid) na 10 jaar: -/- 2,8 % en 20,7 %

Concrete invulling portefeuille (4) Emerging Markets = portefeuille A Standaarddeviatie 19 % Rendement 8 % Bedrijfsobligaties* = portefeuille B Standaarddeviatie 5 % Rendement 4 % Correlatie met emerging markets -/-0,1 Rendement Risico B A C D Portefeuille C is beide 50 %: Standaarddeviatie: 12 % Rendement: 6 % Portefeuille D is beide 50 %: Standaarddeviatie: 9,5 % Rendement: 6 % * Europese Obligatie Index (SBEB)

Market Timing 1900 – 2000 S&P 500 Buy and Hold 9,4 % 100 % goed 15,8 % Schokkend: Gecorrigeerd voor risico moet 86 % van de voorspellingen goed zijn

De goede dagen zijn schaars Market Timing (2) Goed Beursjaar Slecht Beursjaar 2009 AEX Alle handelsdagen: 36,4 % Minus 10 beste: - 12,1 % Minus 20 beste: - 32,7 % 2008 AEX Alle handelsdagen: - 52,3 % Minus 10 beste: - 67,7 % Minus 20 beste: - 82,3 % De goede dagen zijn schaars

Market Timing en Stock Selectie moeilijk Aandelen selectie Circa 80 % van alle beleggingsfondsen presteert na kosten en risico minder dan de markt Market Timing en Stock Selectie moeilijk Aandacht vooral op Asset Allocatie

Bescherming met opties

Bescherming met opties (2) Bestanddelen uitoefenprijs versus koers looptijd (theta) rente (rho) dividend volatiliteit van de koersen van de onderliggende waarde

Premie = intrinsieke waarde + verwachtingswaarde CALL optie heeft intrinsieke waarde als de koers van het aandeel hoger is dan de uitoefenprijs PUT optie heeft intrinsieke waarde als de koers van het aandeel lager is dan de uitoefenprijs Koers aandeel XYZ € 100 Uitoefenprijs call optie € 90 Prijs/premie van call optie € 15 Intrinsieke waarde call optie € 10 Verwachtingswaarde € 5 Koers aandeel XYZ € 100 Uitoefenprijs call optie € 110 Prijs/premie van call optie € 6 Intrinsieke waarde call optie € 0 Verwachtingswaarde call optie € 6

Verwachtingswaarde verwachtingswaarde in/out at 20 % OTM optie heeft evenveel verwachtingswaarde als een 20 % ITM optie

Bescherming met opties (3) 1) Aandeel + verkochte call optie Aandeel RD € 25,40 Verkoop call dec 2012 26 € 1,70 Netto investering € 23,70 Bescherming tot € 23,70 (daling van 6,7 %) Max. winst € 2,30 = 9,7 % in 13 maanden Max. winst incl. dividend € 3,50 = 14,8 % in 13 maanden Koers RD Winst Verlies Break-evenniveau: € 22,50 € 25,40 € 22,50 € 3,50 Aandeel met short call RD

Bescherming met opties (4) 2) Aandeel + gekochte put optie Aandeel RD € 25,40 Koop put dec 2012 24 € 2,70 Netto investering € 28,10 Bescherming vanaf € 21,30 Max. verlies € 4,10 Max. verlies incl. dividend € 2,90 Break-evenniveau: € 26,90 Koers RD Winst Verlies € 25,40 € 2,90 € 1,50 Aandeel met short call RD

Bescherming met opties (5) 3) Aandeel + gekochte put optie + verkochte call Aandeel RD € 25,40 Verkoop call dec 2012 28 € 0,95 Koop put dec 2012 24 € 2,70 Netto investering € 27,15 Bescherming vanaf € 22,25 Max. verlies € 3,15 Max. verlies incl. dividend € 1,95 Max. winst incl. dividend € 2,05 Verlies Winst Koers RD Break-evenniveau: € 25,95 € 25,40 € 1,95 € 0,55 Aandeel met short call RD € 2,05 € 28

Bescherming met turbo’s 1) Aandeel + Turbo Short Aandeel RD € 25,40 Koop Turbo Long € 4,60 Netto investering € 30,00 Fin. niveau € 30,00 Stop Loss € 27,70 Dus huidige koers € 4,60 (30 – 25,4) Break even: € 30 Koers RD: € 10 V: € 10,00 + € 20,00 Koers RD: € 20 V: € 20,00 + € 10,00 Koers RD: € 30 V: € 30,00 + € 2,30 Koers RD: € 40 V: € 40,00 + € 2,30

Bescherming met turbo’s (2) 2) Cash + Turbo Long Aandeel RD € 25,40 Koop Turbo Long € 6,90 Op bank € 18,50 Fin. niveau € 18,50 Stop Loss € 19,90 Dus huidige koers € 6,90 (25,4 – 18,5) Break even: € 19,90 (18,50 +1,40) Koers RD: € 10 V: € 18,50 + € 1,40 Koers RD: € 20 V: € 18,50 + € 1,50 Koers RD: € 30 V: € 18,50 + € 11,50 Koers RD: € 40 V: € 18,50 + € 21,50

Bescherming met turbo’s (3) Winst en verlies van beide Rood: Aandeel plus Turbo Short Blauw: cash plus Turbo Long

Volatiliteitstracker Euro Stoxx 50 (STOXX50) Aandelen van 50 grote Europese ondernemingen Volatiliteitindex van (IVSTOXX50) Tracker op de volatiliteitindex van Impliciete volatiliteit van de STOXX 50 index Uitgegeven door Bank of America Merrill Lynch en EFT Securities

Volatiliteitstracker Groene lijn: STOXX 50 Rode lijn: Volatiliteitindex van de STOXX 50

Volatiliteitstracker Correlatie vollie en AEX Correlatie vollie en Stoxx 50 Huidige correlatie met Stoxx 50: -0,924 Historische correlatie met Stoxx 50: -0,670 Huidige correlatie met AEX: -0,913 Historische correlatie met Stoxx 50: -0,627

Verwacht rendement aandelen = Risicovrije rente + Risicopremie Uitstapje Verwacht rendement aandelen = Risicovrije rente + Risicopremie NL: 3,1 %

Uitstapje (2) Risicovrije rente = 2, 3 % economische groei + toekomstige inflatie Toename beroepsbevolking + productiviteitsgroei Rendement Inflation Linked Bonds -/- rendement normale staatsobligatie 0 % + 1,7 % = 1,7 % 3,0 % - 1,1 % = 1,9 % Verwacht rendement aandelen NL: 1,7 % + 1,9 % + 3,1 % = 6,7 %

Vragen ? rjon@lieshout-partners.nl