Geslachtsorganen en –hormonen Hfdst 4

Mannelijke geslachtsorganen

Productie van zaadcellen Productie van geslachtshormonen Teelballen Productie van zaadcellen Productie van geslachtshormonen Ontwikkeling geslachtsapparaat(primaire geslachts-kenmerken) Ontstaan secundaire geslachtskenmerken Lichaamsbouw Spierkracht Zwaardere hoorns Ander geluid, gedrag Berengeur Deklust

Balzak, bijbal, zaadleiders Houdt temperatuur teelballen op peil, anders kwaliteit zaad achteruit Bijbal Opslag zaadcellen Rijping zaadcellen Zaadleiders Voor transport zaadcellen Monden uit in urinebuis

Overige organen Ampullen, zaadblaasjes, Cowperse klieren en voorstanderklier Productie van spermavocht met voedingstoffen Vocht vermengt zich met zaadcellen. Urinebuis (Gescheiden) transport van urine en sperma Penis Zwellichaam (sponsachtig weefsel) Koker (huiduitstulping) Terugtrekspier en S-vormige lus

Vrouwelijke geslachtsorganen

Kling, schede en baarmoederhals Kling = vulva Schede = vagina Voorhof en eigenlijke schede, gescheiden door maagdenvlies Baarmoederhals = cervix Bij drachtig dier slijmprop(beschermt de vrucht) Bij geboorte verstrijkt het kanaal

Buis- 2 baarmoederhoorns-uitmondend in eileiders Baarmoeder = uterus Buis- 2 baarmoederhoorns-uitmondend in eileiders Bekleed met slijmvlies Gele vlekken rozetten moederkoek Omringd door dwars- en lengtespieren maken baarmoeder korter en nauwer: weeën. Gele vlekken groeien uit tot rozetten. Gezamenlijk de rozetten groeien uit tot de moederkoek  placenta

Diverse dieren

Eierstokken

Lees de tekst tot 4.3 Maak de vragen tot en met vraag 15 Vraag 1a niet maken

Zoek 6 geslachtshormonen op dit voorkomen in de veehouderij. Opdracht in 2-tallen Zoek 6 geslachtshormonen op dit voorkomen in de veehouderij. Geef per geslachtshormoon aan: Waar dit hormoon aangemaakt wordt in het lichaam Wat is de functie van het hormoon/ waarvoor is het hormoon nodig https://www.npo.nl/de-buitendienst/04-03-2017/VPWON_1265247

Geslachtelijke voortplanting Nodig; Mannelijke (geslachtsorgaan met) geslachtscellen = spermacel Vrouwelijke (geslachtsorgaan in oestrus moment/ovulatie/eisprong met) geslachtscellen = eicel Geïnduceerde ovulatie Ovulatie vlak na dekking Prikkeling vaginawand Katachtigen/nerts/mink/fret/konijn/kameel Bij katten Kater heeft weerhaakjes op penis Bij dekking leidt dit tot pijnprikkel bij poes Een geinduceerde ovulatie wil zeggen dat de eisprong wordt veroorzaakt door prikkeling van de vaginawand (dekking). Voor dit doel heeft een kater op zijn penis een soort weerhaakjes. Zonder deze prikkeling van de vaginawand treedt de eisprong dan ook niet op.  Het gevolg is dat een poes die niet gedekt wordt dan ook vaak langer krols is. Het voordeel van dit systeem is dat de eisprong vrij snel na de dekking optreedt, en zo de kans op drachtigheid na een dekking erg groot is

Wijze van voortplanting Indeling op basis van wijze van bevruchting en ontwikkeling embryo Bevruchting Samensmelten kern eicel met kern spermacel tot bevruchte eicel Dit kan inwendig of uitwendig bij ♀ plaatsvinden Ontwikkeling embryo Bevruchte eicel  zygote  embryo  foetus  jong dier

Wijze van inseminatie Inseminatie sperma in ♀ dier brengen Twee manieren Natuurlijke inseminatie (=dekking) Kunstmatige inseminatie (K. I.)

Maak een lijstje met 5 redenen waarom je zou kiezen voor kunstmatige inseminatie en natuurlijke dekking.

Inseminatie Natuurlijke inseminatie = inwendige bevruchting - zoogdieren: penis - vogels: cloaca of penis (watervogels) - reptielen: penis of hemipenis - vissen: gonopodium

Inseminatie-organen 1. Penis

Inseminatie-organen 2.Cloaca Opening in het lichaam Hierdoor wordt ontlasting, urine en genitale afscheidingen aan de omgeving afgegeven Genitale afscheidingen eieren en sperma

Inseminatie-organen 3.Hemipenis (hemi = half) 1 penis aan de basis, splitst in tweeën

Inseminatie-organen 4.Gonopodium speciale vin bij vissen voor inwendige bevruchting

Inseminatie 2. Kunstmatige inseminatie Opzettelijke sperma in vagina of baarmoeder brengen zonder geslachtsgemeenschap

Kunstmatige inseminatie Sperma moet van mannelijk dier afgenomen worden (gevangen worden)

Kunstmatige inseminatie Sperma moet verwerkt worden Sperma wordt via inseminatiepipet of via pistolet in dier gebracht Sperma kan verdund worden Bewaren mogelijk; koelen in koelkast 7 °C (24 uur) = gekoeld sperma invriezen in stikstofcontainer -196 °C (jaren) = diepvriessperma

Voordelen kunstmatige inseminatie Kans op Soa’s wordt minder Meer bevruchtingen uit 1 ejaculaat (sprong) mogelijk Grotere afzet sperma Toename beschikbaarheid van sperma Na dood dier diepvriessperma (tijdelijk) nog beschikbaar Minder kans op beschadiging ♀/♂ dier Door constante ejaculatie betere spermakwaliteit

Nadelen kunstmatige inseminatie Insluip ongewenste eigenschappen door veelvuldig gebruik van gewilde vaderdieren (elk dier draagt gewenste en ongewenste eigenschappen) Versmalling van de genetische variatie / genenpool(vooral bij rassen) Arbeidsintensief Duurder dan natuurlijke inseminatie Bij slechtere spermakwaliteit toch bevruchting mogelijk door concentreren d.m.v. centrifugeren, deze erfelijke eigenschap wordt doorgegeven

Kunstmatige inseminatie koe Animatie Jan rijdt rond  KI Samen

Paring Paring moet leiden tot bevruchting Hierbij zijn twee zaken belangrijk: 1. De plaats waar de paring plaatsvindt leeftijd dier 2. Het moment van paring oestrisch moment bronstcyclus

Leeftijd ♀ dier Geslachtsrijp Dier kan zichzelf reproduceren maar hoeft niet volgroeid te zijn! Fokrijp Dier kan zichzelf reproduceren en is volgroeid Fokken met niet-fokrijpe dieren Kan leiden tot (blijvende ) afwijkingen bij ♀dier

Geslachtsrijp versus fokrijp Op welke leeftijd is het dier voor het eerst tochtig, berig, rits…? Op welke leeftijd is een dier volgroeid?

Stadia bronstcyclus en ovariële cyclus (poly-oestrische soorten) bronstcylus ovariumsituatie 1. pro-oestrus follikelrijping 2. oestrus ovulatie 3. met-oetrus vorming c.l. 4. di-oestrus regressie c.l. Poly-oestrisch = meerdere aaneengesloten bronsten per jaar (rund/schaap/paard/varken)

Hormoon Boodschapperstof Productie in hormoonklier Afvoer aan en transport via het bloed Doelwitorgaan is gevoelig voor een bepaald hormoon Voorbeeld Oxytocine (hypofyse) doelwit orgaan is baarmoeder en melkklier (boodschap is samen- trekken) Belangrijke hormoonklieren zijn de hypofyse, de schildklier, de eilandjes van Langerhans in de alvleesklier, de bijnieren, de eierstokken en de teelballen. De eilandjes van Langerhans zijn groepjes cellen die tussen de cellen van de alvleesklier liggen. De alvleesklier is een  verteringsklier. De eilandjes van Langerhans produceren de hormonen insuline en glucagon. Deze hormonen regelen het  glucosegehalte van het bloed.

Werking klieren en hormoonklier Welke afbeelding stelt wat voor?? Verschillende soorten klieren (schematisch) links: klier met afvoerbuis. rechts: hormoonklier Het hormoonstelsel regelt andere van invloed op de stofwisseling, voortplanting, groei en ontwikkeling.  Afvoerklieren zijn speekselklieren, zweetklieren en traanklieren. vooral langzame, langdurige processen. Hormonen zijn onder

Hormoonklier geslachtshormoon Geslachtshormonen Hormoonklier geslachtshormoon hypofyse ♂ en ♀  FSH (follikelstimulerend hormoon) hypofyse ♂ en ♀  LH (luteiniserend hormoon) testikel ♂  testosteron eierstok ♀  oestrogenen eierstok/ c.l. ♀  progesteron placenta ♀  progesteron embryo♀  chorion gonadotroop hormoon hypofyse ♀  oxytocine hypofyse ♀  prolactine

Geslachtshormonen in beeld Welke geslachtshormonen in onderstaande afbeelding hebben welk doelwit orgaan?

Hormonale regeling Bij de man vanaf het moment van geslachtsrijpheid Bij de vrouw vanaf het moment van geslachtsrijpheid Verschillende situaties; 1. tot en met de ovulatie 2. na de ovulatie zonder bevruchting 3. na de ovulatie met bevruchting (dracht) 4. tijdens de lactatie

Hormonale regeling lactatie werking oxytocine

Hormonale regeling overzicht vrouw en man

Testosteron Productie in ballen regelt de werking van de mannelijke geslachtsorganen brengt de mannelijke secundaire geslachtskenmerken tot ontwikkeling stimuleert de geslachtsdrift en bevordert volumetoename van de skeletspieren

Maken Vragen 1 t/m 29