Afdeling Huisartsgeneeskunde, Erasmus MC Preventie van knieartrose in de eerste lijn bij vrouwen met overgewicht J. Runhaar, M. van Middelkoop, M. Reijman, S. Willemsen, E. Oei, D. Vroegindeweij, G. van Osch, B. Koes, S. Bierma-Zeinstra Afdeling Huisartsgeneeskunde, Erasmus MC

Prevalentie overgewicht en obesitas BMI > 25 kg/m² BMI > 25 kg/m² BMI > 25 kg/m² Wereldwijd is de prevalentie van obesitas bijna verdubbeld tussen 1980 en 2008. Schatting WHO: 35% van alle volwassenen overgewicht en 12% obesitas. Dit heeft duidelijke gevolgen voor de HA’s aangezien overgewicht en obesitas een risico factor voor verschillende aandoeningen is waarmee mensen in eerste instantie bij hun HA zullen komen. BMI > 30 kg/m² BMI > 30 kg/m² BMI > 30 kg/m²

Knie artrose Risico factoren Hoge leeftijd Vrouwelijk geslacht Hoog BMI Overgewicht -5 kg of normaal gewicht Obesitas overgewicht 33% tot 40% minder incidentie van knie artrose OR 2 tot 7 voor ontstaan van knie artrose bij mensen met overgewicht of obesitas

De PROOF studie “PRevention of knee Osteoarthritis in Overweight Females” Vraagstelling: Wat is het effect van een leefstijlinterventie gericht op gewichtsreductie en van glucosamine sulfaat op het ontstaan van knie artrose? Hoog risico groep Vrouwen 50 – 60 jaar BMI ≥ 27 kg/m² Zonder knie artrose randomisatie

Studie opzet 2½ jaar Incidentie knie artrose Leefstijl interventie + Placebo N = 100 Controle groep + Placebo N = 100 2½ jaar Incidentie knie artrose Leefstijl interventie + Glucosamine N = 100 Controle groep + Glucosamine N = 100 Glucosamine vs. placebo (double-blind) Leefstijl interventie vs. controle groep

Leefstijl interventie Beweegcursus - 26 weken, 1 uur per week, groepsles (10-15 personen) Tai Chi – badminton – nordic walking – sportief wandelen – fitness – volleybal – hardlopen – pilates – aerobics – BBB – salsa – buikdansen – softbal – zwemmen – steps Diëtetiek - Motivational Interviewing Op de persoon afgestemde interventie met als doel 5 kg/ 5% af te vallen na 2,5 jaar. Fysio en dietist lokaal beschikbaar. Controle groep was vrij om te doen wat zij zelf wilden, maar werden niet actief ondersteund bij het afvallen.

Primaire uitkomstmaat Incidentie van knie artrose na 2.5 jaar: Incidentie van radiologische knie artrose (K&L score ≥ 2) en/of Incidentie van klinische knie artrose (ACR-criteria) en/of Gewrichtsspleet vernauwing ≥ 1.0 mm All measured on the standardized semi-flexed X-rays

Instroom deelneemsters Leeftijd: 55.7 ± 3.2 jaar BMI: 32.4 ± 4.3 kg/m² 68% postmenopauzaal 52% (lichte) knie klachten 50 HA’s 6691 vrouwen 3094 reacties 1736 vrouwen geïnteresseerd 889 vrouwen gescreend 407 vrouwen gerandomiseerd 52% lichte knieklachten aan één of beide knieën 2.5 jaar 10% lost to follow-up

Resultaten – Leefstijl interventie 90% van de deelneemsters had een (sterke) voorkeur voor de interventie groep Beweegcursus - 80% bij minimaal 1 les geweest - gemiddeld 8 lessen/persoon - 57% compliant Diëtetiek - 89% minimaal 1 consult gehad - gemiddeld 36 weken (6 consults) onder behandeling - gemiddeld 1,9 kg afgevallen tijdens behandelperiode - 51% compliant Ondanks dat 90% van de mensen bij aanvang van de studie aangaf een voorkeur te hebben voor de interventiegroep, is met gemiddeld slechts naar 8 lessen geweest. Het protocol van de diëtetiek lag niet vast, waardoor er veel verschil zit in de frequentie en het aantal bezoeken dat men heeft gehad.

Resultaten – Leefstijl interventie Significant interventie effect over totale follow-up periode op lichaamsgewicht (p = 0.04) Significant meer mensen onder baseline gewicht in de interventie groep op 6 en 12 maanden Groter effect in deelneemsters die de interventie hebben gevolgd (p = 0.01) -> slechts 28% 15% behaald doel van 5 kg of 5% reductie na 30 maanden p < 0.001 p = 0.02 p = 0.07 Significant effect over de gehele periode, maar er zijn in beide groepen mensen die veel aangekomen of afgevallen die elkaar uitmiddelen waardoor het gemiddelde effect niet zo groot is. Daarom kijken we ook naar het aantal mensen dat onder hun baseline gewicht zit na 30 maanden en dan zien we significant meer mensen in de controlegroep. Echter blijkt hier ook wel weer hoe actief de controle groep is, aangezien na 30 maanden…. Uiteindelijk heeft slechts 15% het target van 5kg of 5% behaald na 30 maanden. Referentie: de Vos et al. (2013) European Journal of Nutrition

Resultaten – Incidentie knie artrose

Resultaten – Preventie van knie artrose Intention To Treat analysis Generalized Estimated Equations, adjusted for K&L grade and BMI at baseline Odds ratio: 0.69 (0.39 – 1.21); p = 0.19 Controle groep Interventie groep N – knieën 204 202 Incidentie 19% 15% Odds ratio’s adjusted for K&L grade and BMI on baseline. P = 0,07 vs p = 0,017

Resultaten – Preventie van knie artrose Pre-defined Per Protocol analysis on compliance Generalized Estimated Equations, adjusted for K&L grade and BMI at baseline Odds ratio: 0.35 (0.11 – 1.11); p = 0.07 Controle groep Compliant aan interventie N - knees 204 58 Incident OA 19% 9%

Conclusies Significant, maar klein interventie effect op lichaamsgewicht Compliantie laag, ondanks bereidwilligheid Grotere effecten onder de deelneemsters compliant aan de interventie Geen significante effecten op incidentie van knie artrose Significant, maar klein interventie effect op lichaamsgewicht dat vooral in het eerste jaar zichtbaar is

Aanbevelingen Optimaliseren leefstijlinterventie - hogere compliantie - groter effect op lichaamsgewicht - meer mensen die 5 kg of 5% afvallen Implementatie in de Huisartspraktijk? Significante afname van: - bloed suiker (HbA1c) - vet percentage - middelomtrek - bloeddruk - incidentie van knie artrose En dus meer mensen verkrijgen die 5kg of 5% afvallen, want bij deze mensen zien we dus wel een significant effect de incidentie van artrose en op verschillende factoren van het cardiovasculair risico profiel zoals bloeddruk, bloedsuiker en vetpercentage!

Hartelijk dank voor uw aandacht Erasmus MC Dep. General Practice Prof. S. Bierma-Zeinstra Prof. B. Koes M. van Middelkoop D. van Emmerik E. de Schepper Dep. Orthopedics Prof. G. van Osch M. Reijman Dep. Radiology E. Oei Maasstad Hospital Dep. Radiology D. Vroegindeweij