Strukturele Oplossingen voor de Crisis Bernard Lietaer blietaer@earthlink.net Masereelfonds, February 14, 2009

Plan De Crisis van Vandaag Konventionele Oplossingen Stukturele Oplossing Volgende stappen

Ons globaal financieel systeem is in…

Kosten van bank bailouts (% BNP) Zweden 1991 3.6% VS 1988 3.7% Spanje 1977-85 16.8% Japan 1997 24% Venezuela 1994-5 18% Mexico 1994 19.3% Chili 1981-83 41.2% Thailand 1997-98 45% Malaysie 1997-98 45% Argentinië 1980-82 55.3% Zuid- Korea 1997-98 60% VS tot eind 2008 ~50% (7.7 trillion estimate by Bloomberg) Sources: US 2008: includes 700 Billion bailout + 29 Billion (Bear Sterns) + 80 Billion (AIG) source The Economist September 27, 2008, pg 79. Caprio and Klingelbiel, “Bank Insolvencies: Cross Country Experience,” Policy Research Working Papers no.1620 (Washington, DC: World Bank, Policy and Research Department, 1996).

Waarborgen door Europese Regeringen Activa van de 3 grootste banken in % van Nationaal Produkt: Duitsland 130% Italie 142% Portugal 147% Spanje 218% Frankrijk 257% Ierland 253% Engeland 317% Nederland 409% (2 grootste banken) Belgie-Luxemburg 528% Zwitzerland 773% (2 grootste banken) Ijsland 1,079% (eerste land om banqueroute te gaan…)

Systemische oorzaak? Dit is de grootste, maar niet de eerste crisis De Wereldbank identificeerde 96 bankcrisissen en 176 monetaire crisissen in 25 jaar tijdperk 48 sterk gedocumenteerde grote crashes tussen 1637 en 1929. Gebeurden onder verschillende regulatiesystemen, in verschillende landen, met verschillende ontwikkelingsniveau’s, in verschillende tijdstippen… Er is nu wetenschappelijk bewijs voorhanden uit de complexiteitstheorie waarom ons financiële systeem ‘structureel’ onstabiel is. Het is niet ( alleen) een cyclisch, of een management probleem… Het structureel probleem is de monopolie van een enkel soort geld Caprio and Klingelbiel, “Bank Insolvencies: Cross Country Experience,” Policy Research Working Papers no.1620 (Washington, DC: World Bank, Policy and Research Department, 1996).

Plan De Crisis van Vandaag Konventionele Oplossingen Stukturele Oplossing Volgende stappen

Symptom Alleviation Strategies Lage interestvoeten (helemaal tot nul…) Redden van het banksysteem Nationalisering van de probleem-activa Nationalisering van de banken Stimuleren van de economie door overheidsbestedingen (Keynes) Japan heeft dit alles geprobeerd de laatste 18 jaar, en dit zonder succes, terwijl er een ‘boom’ was in de rest van de wereld (VS, China) Daarenboven, op dit moment hebben we een globaal simultaan recessie...

Conventionele Oplossing lopen op “Empty”

Men zal geen oplossingen vinden “within the box”

“Denk nooit, nooit, “outside the box.” Thinking out of the Box? “Denk nooit, nooit, “outside the box.”

Plan De Crisis van Vandaag Konventionele Oplossingen Stukturele Oplossing Volgende stappen

Strukturele Oplossing WIR systeem in Zwitserland Business to Business system (B2B wederzijdig krediet) gestart in 1934 1 WIR = 1 Zwitserse Frank, zonder interest 75,000 bedrijven zijn momenteel lid in Zwitserland WIR-Bank = duale muntbank (www.wir-bank.ch) Bewezen dat dit het geheim is van de stabiliteit van de Zwitserse economie (Stodder study) door het spontaan anticyclisch effect. Politiek voorstel om de WIR als betalingsmiddel voor belastingen te aanvaarden.

Strukturele Oplossing Overheden (lokaal en/of centraal) zouden een deel van belastingen in zorgvuldig geselecteerde complementaire munten dienen te aanvaarden. Precedent van partieel betalingssysteem: Rusland accepteerde koper voor de betaling van belastingen. Banco do Brazil lanceert nu 150 duale muntbanken om sociale problemen op te lossen, 10 per maand.

Aantal Komplementaire Geldsystemen met Social Doeleinden 6000 5000 Argentina Elsewhere Japan 4000 Other Europe Italy Germany + 3000 Austria Other Europe France Benelux Germany + 2000 UK Austria Benelux Australia New Zealand 1000 UK USA + Canada USA + Canada 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Een Voorbeeld: Regios in Duitsland

Edgar Cahn ontdekt dat tijd geld is…

Fureai Kippu in Japan 460 operationele systemen in Japan….

http://www.ithacahours.org/

Plan Crisis of 2008 Symptom Alleviation Strategies Systemic Solution Volgende stappen

Volgende Stappen Netwerk Vlaanderen komplementair betalking systeem projekt: geïntegreerd betalingssysteem, piloot-project voor Europa, met smart card en/of GSM. Volgende zaken zijn daarbij gepland: Een “ Vlaamse Kultuurkaart” Een WIR type B2B betaling systeem voor firma’s Een bank Verschillende sociale-doelstellings munten, waaronder LETS Een Europese carbon munt Een piloot stad Geïntegreerd betalingsysteem dat funcioneert via een open-source software platform. Ontwikkeld zodat het zal verbinden in 2010/2011 op Euro-zone niveau met andere komplementair geld projecten. B2B projekten in vorming in Frankrijk, Duitsland en Nederland “Carbon card” Interreg projekt begint in 7 Europese steden (o.a. Brussel)

Opvolging www.lietaer.com Alle technische documenten die deze benadering ondersteunen White paper over “Options for Managing Systemic Banking Crises” Bestaat ook in het Duits, Spaans en Frans… Iemand wil Nederlandse vertaling doen? Email contact: blietaer@earthlink.net

Lasten op VS belastingsbetalers… eind 2008 Total commitment for financial bailout during 2008: $4.616 trillion dollars. Louisiana Purchase: Cost: $15 million, Inflation Adjusted Cost: $21billion Marshall Plan: Cost: $12.7 billion, Inflation Adjusted Cost: $115.3billion NASA: Cost: $416.7 billion, Inflation Adjusted Cost: $851.2 billion Race to the Moon: Cost: $36.4 billion, Inflation Adjusted Cost: $237billion S&L Crisis: Cost: $153 billion, Inflation Adjusted Cost: $256 billion Korean War: Cost: $54 billion, Inflation Adjusted Cost: $454 billion The New Deal: Cost: $32 billion (Est), Inflation Adjusted Cost: $500billion Vietnam War: Cost: $111 billion, Inflation Adjusted Cost: $698 billion TOTAL: $3.35 trillion Costs of World War II borne by the US : $288 billion, inflation adjusted $3.6 trillion. Bloomberg Estimate for banking bailout $7.7 trillion, or 50% GDP  http://www.ritholtz.com/blog/2008/11/big-bailouts-bigger-bucks/ Jim Bianco of Bianco Research crunched the inflation adjusted numbers. Invasion of Iraq: Cost: $551billion, Inflation Adjusted Cost: $597 billion However, Stiglitz estimates Iraq at 1-2 Trillion…So I didn’t include it in the list… Bloomberg estimate http://globaleconomicanalysis.blogspot.com/2008/11/bailout-pledges-hit-77-trillion.html US GDP estimate for 2008: 14,480 billion from http://www.forecasts.org/gdp.htm NB: world GDP (PPP) 65 trillion.

Gevolgen? “Let's recognize that this is a once-in-a-half-century, probably once-in-a-century type of event.” Alan Greenspan => terug naar de 1930s? “This recession will be long, ugly, painful and deep.” Nouriel Roubini, Prof NY University “When the economy enters a downturn, you often hear the experts debating whether it is likely to be V-shaped (short and sharp) or U-shaped (longer but milder). Today, the economy may be entering a downturn that is best described as L-shaped.” Joseph Stiglitz, Nobel in Economics, ex-Economist in Chief World Bank Interview of Greenspan on ABC television channel by Stephanopoulos on September 14, 2008 http://blogs.abcnews.com/politicalradar/2008/09/greenspan-to-st.html

Options for Managing Banking Crises Approach Bankers Taxpayers/ Central Governments Local Governments 2d Wave Systemic Cause Conventional Nationalizing Problem Assets Preferred Most Expensive (no leverage) Unaddressed delayed Nationalizing Banks Equity Dilution 10x leverage Unconventional Money Creation End of current business model LT solution (but inflation?) Governments spend money into existence Complementary Currencies End of monopoly of money creation ‘ LT solution LT & ST solution Systemic Solution

“2de Golf” vicieuze cirkel Credit reduced To “real economy” Simultaneous Recession Banking Crisis Worsening of Bank Balance Sheets Second Wave Recession New Credit Restrictions

Plan Crisis of 2008 Symptom Alleviation Strategies Systemic Cause Systemic Solution My Proposal Conclusions

Complexity Theory Robert Ulanowicz: 25 years of quantitative modeling of real-life ecosystems using complexity, information and network theory Key finding: Sustainability is measurable with a single metric as an optimal balance between “efficiency” and “resilience” These are in turn properties from 2 structural variables: diversity & interconnectivity. NB: Emergent properties from a network structure are independent from what is being processed: biomass in an ecosystem, information in a biological system, electrons in electrical circuit, money in an economy…

Sustainability in Natural Ecosystems Resilience (F) Efficiency (A) (Diversity + Interconnections) (Streamlined) Sustainability Optimum 0% 100%

Resilience (F) Efficiency (A) (Diversity + Interconnections) (Streamlined) Sustainability Optimum 0% 100% Window of Viability

Current Operation of Financial System Sustainability Optimum 100% Resilience (F) Efficiency (A) (Diversity + Interconnections) (Streamlined) Sustainability Optimum 0% 100% Current Operation of Financial System Window of Viability

Current Operation of Financial System Sustainability Optimum 100% Resilience (F) Efficiency (A) (Diversity + Interconnections) (Streamlined) Sustainability Optimum 0% 100% Current Operation of Financial System Window of Viability

Collapse of Financial System Sustainability Optimum 100% Window of Resilience (F) Efficiency (A) (Diversity + Interconnections) (Streamlined) Sustainability Optimum 0% 100% Collapse of Financial System Window of Viability

Effect of Complementary Currencies Resilience (F) Efficiency (A) (Diversity + Redundant Interconnections) (Streamlined) Sustainability Optimum 0% 100% Effect of Complementary Currencies Current Operation of Financial System Window of Viability

Volgende stappen Vier B2B WIR equivalente projecten in opbouw in de Euro-zone: Bretagne, Frankrijk: Banque de Credit Mutuel + 200 bedrijven Duitsland: verschillende klusters mogelijks met M.A.N en 1300 leveranciers, volgende stap eind februari Nederland: bouwsector (ziekenhuizen en energie-efficiënte woningen) Vlaanderen: pilootproject gestart Multi-steden (Dublin, Bristol, Amsterdam, Bremen, Brussels, etc) “Carbon Card Currency” als interregionaal EU-project