GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl www.oudegeschiedenis.info

College-thema’s 1 Inleiding: religie en religies 2 Cosmologie: bovennatuurlijke wezens [Deities and demons; Monotheism and polytheism] 3 Cosmologie: mythe [Cosmology: time and history; Myth; Theology, theodicy, philosophy; Myth and sacred narrative] ‘Heilige’ tijd en ruimte [Sacred times and spaces] (On)reinheid [Pollution, sin and atonement; Sin, pollution and purity] Ziekte en dood [Illness and other crises; Death, afterlife and other last things] Intermediairs [Religious personnel] Tekst(en) [Religion and writing; Sacred texts and canonicity] Offer [Sacrifice, offerings, and votives] Divinatie [Divination and prophecy] Mysterieculten [Mysteries] Magie [Magic] Synthese Bij de thema’s staat aangegeven welke delen van het boek relevant zijn voor het betreffende thema: indien gewenst kan men met de colleges meelezen. NB: dit overzicht omvat niet alle te lezen pagina’s. Men dient de lectuur ook zelf te plannen.

ZIEKTE EN DOOD

ZIEKTE = een extreme crisis voor het individu: aantasting van het eigen lichaam Crises  religieuze reactie Men zoekt oorzaak van en oplossing voor ziekte primair (?) in de bovennatuur

Medisch jargon: stoornis = ziekte, aandoening, gebrek (incl Medisch jargon: stoornis = ziekte, aandoening, gebrek (incl. trauma, RSI, handicap, stigma) = een toestand te voorkomen, of te bestrijden door niet-medische ingrepen of door (para-)medisch handelen. Oorzaken: De goden straffen met ziekte De medemens maakt ziek door het ‘boze oog’ of door vervloeking Het eigen lichaam (endogeen) Exogene zaken als ‘impact’ of ‘ziekteverwekkers’

Voorkomen/genezen: (Religieuze) misstappen vermijden De bovennatuur om bescherming vragen ‘Magisch’ handelen: amuletten enzovoort Gezondheidsadviezen Voorzichtigheid, vermijden, vluchten Reiniging / verzoening De bovennatuur om genezing vragen ‘Magie’ (Para-)medisch handelen NB: De bovennatuur kan in een niet-medische of in een medische rol interveniëren

Genezende goden Apollo Asklepios Hugieia Amfiaraos Bona Dea, Glanis, Isis, Sechmet, Harpokrates, Chiron, Grannus

DE DOOD Een zekerheid! Burkert: “fear of death is a fact of life” “Lijkbezorging”: crematie, begrafenis: enige vorm van bijzetting is belangrijk De overledene: ontsnappen aan de dood met de bovennatuur als hulp. Als het lichaam ophoudt te functioneren, kan de geest dan voortbestaan? De nabestaanden: Rouw : rite-de-passage

Indien de geest voortleeft… 1 wijdverspreid geloof in een voortbestaan van de mens na de dood, in enigerlei vorm en op enigerlei plaats (  re-incarnatie) 2 In het graf en/of in een hiernamaals 3 Het hiernamaals heeft in de antieke culturen vaak de vorm van een onderwereld: vgl. het thema van de weg naar de onderwereld: psuchopompoi etc. wordt vervolgd