20 jaar oorlog in Congo Is vrede een utopie? Nadia Nsayi Beleidsmedewerker Centraal-Afrika nadia.nsayi@broederlijkdelen.be 20 november 2016, Brussel

Broederlijk Delen: ngo tegen armoede en ongelijkheid Pax Christi Vlaanderen: beweging voor vrede en verzoening Samenwerking rond inspraak en vrede in Congo, Rwanda, Burundi Studiewerk, politiek werk, educatief werk en mediawerk Netwerken en terreinbezoek

Inhoud Situering van Congo 20 jaar oorlog (video) Analyse van oorlog (spelers, motieven, kenmerken) Stand van zaken van vredesproces (akkoord van Addis Abeba) Pistes voor vrede (aanbevelingen) Is er hoop? (portretten)

Situering van Congo Centraal-Afrika 80 x België 9 buurlanden 70 miljoen inwoners 26 provincies 4 nationale talen 75 jaar kolonisatie 32 jaar Mobutudictatuur 19 jaar Kabilaregime Begroting 2017: 4,5 miljard $ Rijk land: natuurlijke rijkdommen Arme bevolking: sociale leefomstandigheden

20 jaar oorlog 1996-1997: eerste oorlog 1999: akkoord in Lusaka 1998-2002: tweede oorlog 2002: akkoord in Sun City 2003-2006: overgangsperiode 2006: historische verkiezing 2007-2009: nieuwe oorlog 2009: akkoord in Goma 2011: controversiële verkiezing 2012-2013: nieuwe oorlog 2013: akkoord in Addis Abeba 2016: uitstel van verkiezing -> nieuwe oorlog?

Oorlog: spelers Congo, land zonder staat Betrokkenheid van Afrikaanse landen (Rwanda, Oeganda) Beleid van ‘internationale gemeenschap’ (VN, VS, EU, België, …)

Oorlog: motieven Veiligheid: strijd voor bescherming van eigen bevolkingsgroep Politiek: strijd voor mensenrechten, goed bestuur en ontwikkeling Economisch: strijd voor controle over natuurlijke rijkdommen

Oorlog: kenmerken Veel gewapende groepen, veel fronten, veel allianties Zwakte van Congolese staat (leger, politie, justitie) Illegale ontginning en handel van natuurlijke rijkdommen Seksueel geweld tegen vrouwen (oorlogswapen) Rekrutering van kinderen (kindsoldaten)

Lange weg naar vrede 1996-1997: eerste oorlog 1999: akkoord van Lusaka 1998-2002: tweede oorlog 2002: akkoord van Sun City 2003-2006: overgangsperiode 2006: historische verkiezing 2007-2009: nieuwe oorlog 2009: akkoord van Goma 2011: controversiële verkiezing 2012-2013: nieuwe oorlog 2013: akkoord van Addis Abeba 2016: uitstel van verkiezing -> nieuwe oorlog?

Vredesakkoord van Addis Abeba 24 feb 2013: akkoord voor vrede, veiligheid en samenwerking 11 Afrikaanse landen, 4 organisaties, 2 betrokken actoren Verbintenissen op 3 niveaus: - Congo: interne hervormingen - Afrikaanse landen: geen steun aan rebellen - Internationale gemeenschap: sterker engagement

Internationale initiatieven Benoeming van speciaal gezant van VN Versterking van VN-vredesmissie (MONUSCO): - 3000 extra blauwhelmen - rebellengroepen bestrijden en ontwapenen - mandaat tot maart 2017 Financiering van socio-economische projecten

Afrikaanse initiatieven Rwanda & Oeganda = ‘brandstichters’ - Uitlevering van rebellenleider Bosco Ntaganda Zuid-Afrika & Tanzania = ‘brandblussers’ - Militaire versterking aan MONUSCO

Congolese initiatieven Militair Politiek Versterking van leger en politie Operaties tegen rebellengroepen Plan voor ontwapening- en re-integratie van rebellen Hervorming van kiescommissie Decentralisatie: nieuwe provincies Dialoog meerderheid-oppositie

Nieuwe oorlog? Aanwezigheid van gewapende groepen en hun link met politici Lokale spanningen tussen etnische groepen (macht, grond, identiteit) Uitstel van verkiezingen door impopulaire president Joseph Kabila Clash tussen boze jongeren en veiligheidsapparaat Frustraties door socio-economische crisis (armoede)

Pistes voor vrede Organisatie van eerlijke en veilige presidentsverkiezing in 2017 Ontwapening van rebellengroepen en re-integratie Professionalisering van leger en politie Opbouw van onafhankelijke rechtspraak Verbetering van economische en sociale omstandigheden

Is er hoop?

Dokter Denis Mukwege Directeur van het ziekenhuis Panzi in Bukavu

Vrouwenactiviste Marie-Noël Cikuru Directrice van ngo Action d’Espoir in Bukavu

Jongerenactivist Pascal Mugaruka Voorzitter van de jongerenbeweging Africa Reconciled in Goma

Burgeractiviste Micheline Mwendike Medeoprichter van burgerbeweging Lutte pour le Changement (LUCHA) in Goma

“Ik wil dat Congo verandert, dat we in vrede kunnen leven en onze eigen keuzes kunnen maken. Daarvoor is niet veel nodig: gewoon leiders die de grondwet en de bevolking respecteren.”

Meer informatie nadia.nsayi@broederlijkdelen.be www.broederlijkdelen.be en www.paxchristi.be Twitter: @NadiaNsayi Tweemaandelijkse Congo-nieuwsbrief JAMBO