Lipidenspectrum bepaling: hoe nuchter moet we zijn? Nationale Lipiden Academie 25 november 2015 F.L.J. Visseren

Het draait om lipoproteinen Cholesterylesters triglycerides phospholipids apoA1 apoA2

Waarom nuchter lipiden meten? Standaardisatie waardoor opeenvolgende metingen met elkaar te vergelijken zijn. Zo doen we dat nou eenmaal. In trials wordt ook altijd nuchter gemeten Friedewald formule werkt alleen bij nuchtere metingen Triglyceriden zijn dan betrouwbaar te meten 5

Arch Intern Med 2012;172:1710-1712 6

Nuchter? Arch Intern Med 2012;172:1707-1710 7

Nuchter? Achtergrond: Lipiden worden meestal nuchter gemeten in klinische trials en in de dagelijkse klinische praktijk. Niet-nuchtere lipiden zijn sterker geassocieerd met CV events dan nuchter bepaalde lipiden Vraagstelling: Is er een relatie tussen tijd – nuchter en lipiden concentraties? Arch Intern Med 2012;172:1707-1710 8

Nuchter? (methoden) Calgary Laboratory Service “Policy change”. Niet-nuchter mag. Aangeven hoe lang ‘nuchter’. April 1 2011 – September 30 2011 Lipid-panel gemeten Arch Intern Med 2012;172:1707-1710 9

Nuchter? (baseline characteristics) Arch Intern Med 2012;172:1707-1710

Nuchter? (resultaten) Arch Intern Med 2012;172:1707-1710 11

Nuchter? (resultaten) Arch Intern Med 2012;172:1707-1710 12

Nuchter? (conclusies) Relatie tussen tijd nuchter en plasma concentraties van: HDL-c: geen relatie LDL-c: ongeveer 10% variatie Triglyceriden: ongeveer 20% variatie Auteurs: “Fasting times showed little association with lipid subclass levels in a community-based population, which suggests that fasting for routine lipid levels is largely unnecessary.” Arch Intern Med 2012;172:1707-1710 13

Postprandial lipidemia “During most part of the day, a human being is in a postprandial state.” 14

Postprandial lipidemia Postprandial lipids (triglyceride-rich lipoprotein or lipoprotein-remnant particles) are associated with: Endothelial dysfunction Low HDL-c Elevated TG and small LDL particles Elevated Factor VII Elevated plasminogen activator inhibitor-1 (PAI-1) Elevated C-reactive protein (CRP) 15

Copenhagen City Heart Study Nordestgaard B, et al. JAMA 2007;298:299-308.

Triglyceride levels and levels of remnant lipoprotein cholesterol since last meal Nordestgaard B, et al. JAMA 2007;298:299-308.

Levels of Remnant Lipoprotein Cholesterol as a function of levels of non-fasting Triglycerides Nordestgaard B, et al. JAMA 2007;298:299-308.

Non-fasting triglycerides and risk for MI, IHD and death in Women Nordestgaard B, et al. JAMA 2007;298:299-308.

Non-fasting triglycerides and risk for MI, IHD and death in Men Nordestgaard B, et al. JAMA 2007;298:299-308.

Women’s Health Study (WHS) Bansal S, et al. JAMA 2007;298:309-316.

Association of triglyceride levels with incident CVD according to fasting status Bansal S, et al. JAMA 2007;298:309-316.

Womens Health Study (WHS) Bansal S, et al. JAMA 2007;298:309-316.

Conclusions Nonfasting triglycerde plasma levels are associated with increased CVD risk Triglyceride plasma levels are related to triglyceride-rich lipoprotein or remnant lipoprotein cholesterol plasma concentrations

Triglyceride concentrations after an oral fatload in obese patients with metabolic syndrome Olijhoek et al. J Cardiovasc Pharmacol 2008;52:145-150

Drop in HDL-c after an oral fatload Hajer et al. Clin Endocrinol 2008;69:870-877

Increase in Cholesterol Ester Transfer (CET) after an oral fatload Hajer et al. Clin Endocrinol 2008;69:870-877

Cholesterol Ester Transfer Protein (CETP)

Oral Triglyceride Tolerance Test!?? Standardized Oral Triglyceride Tolerance Test (OTTT): 1g dairy cream/kg body weight 50g fat plus 50 g carbohydrate Mixed meal But: No evidence for CVD risk stratification No evidence for clinical benefit of treatment of postprandial lipids

Effect of lipid-lowering therapy on postprandial lipids Karpe F. Atherosclerosis Suppl 2002;3:41-46

Effect of statin versus fibrate on postprandial endothelial dysfunction: role of remnant-like particles Randomized, placebo controlled trial Cerivastatin 0.4mg vs. gemfibrozil 900mg 15 healthy volunteers Wilmink H et al. Cardiovasc Res 2001;50:577-582

Ezetimibe improves postprandial hyperlipemia and its induced endothelial dysfunction Yunoki K et al. Atherosclerosis 2011;epub

Ezetimibe improves postprandial hyperlipemia and its induced endothelial dysfunction Yunoki K et al. Atherosclerosis 2011;epub

Waarom nuchter lipidenspectrum? Friedewald? Friedewald WT, et al. Clin Chem 1972;18:499-502 34

Waarom nuchter lipidenspectrum? Friedewald? Verhouding TG : chol in VLDL Geen chylomicronen! Friedewald WT, et al. Clin Chem 1972;18:499-502 35

Totaal cholesterol = LDL-c + HDL-c + triglyceriden / 2,2 Waarom nuchter lipidenspectrum? Friedewald? Totaal cholesterol = LDL-c + HDL-c + triglyceriden / 2,2 LDL-c = totaal cholesterol - HDL-c - triglyceriden / 2,2 Friedewald WT, et al. Clin Chem 1972;18:499-502 36

Waarom nuchter lipidenspectrum? Friedewald? Friedewald WT, et al. Clin Chem 1972;18:499-502 37

Waarom nuchter lipidenspectrum? Friedewald? Friedewald WT, et al. Clin Chem 1972;18:499-502 38

Nuchter lipidenspectrum. Waarom eigenlijk? Demacker PNM, et al. Clin Chem 1996;42:1491-1494 39

Conclusies Nuchter lipidenspectrum is niet echt nodig, in de meerderheid van patienten, voor monitoring van LDL-c Friedewald formule te gebruiken bij TG <8 mmol/l en nuchter is niet echt nodig Niet-nuchtere triglyceriden sterke risicofactor voor hart- en vaatziekten, maar geen referentiewaarden bekend of onderdeel van risicoscore. TG-tolerantie-test?? Directe LDL-c meting steeds meer beschikbaar 40

Reflecties Arch Intern Med 2012;172:1705-1706 41

Een praktische benadering Lipidenspectrum is bij meeste patienten bedoeld voor meting/monitoring van LDL-c. In niet-nuchtere situatie iets lager LDL-c concentratie van max. 0,2 - 0,3 mmol/l in vergelijking met nuchtere bepaling. Onderschatting? Streefwaarde LDL-c 0,2 - 0,3 mmol/l lager zetten? LDL-c kan betrouwbaar berekend worden in nuchter sample bij TG <8 mmol/l (vraag lab of reken zelf uit) Voor monitoring triglyceriden zeker nuchter meten Uur voor poli bezoek prikken in (niet-)nuchtere toestand. 42