GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl www.oudegeschiedenis.info
College-thema’s 1 Inleiding: religie en religies 2 Cosmologie: bovennatuurlijke wezens [Deities and demons; Monotheism and polytheism] 3 Cosmologie: mythe [Cosmology: time and history; Myth; Theology, theodicy, philosophy; Myth and sacred narrative] ‘Heilige’ tijd en ruimte [Sacred times and spaces] (On)reinheid [Pollution, sin and atonement; Sin, pollution and purity] Ziekte en dood [Illness and other crises; Death, afterlife and other last things] Intermediairs [Religious personnel] Tekst(en) [Religion and writing; Sacred texts and canonicity] Offer [Sacrifice, offerings, and votives] Divinatie [Divination and prophecy] Mysterieculten [Mysteries] Magie [Magic] Synthese Bij de thema’s staat aangegeven welke delen van het boek relevant zijn voor het betreffende thema: indien gewenst kan men met de colleges meelezen. NB: dit overzicht omvat niet alle te lezen pagina’s. Men dient de lectuur ook zelf te plannen.
Offer = gift aan de bovennatuur Offer, offergave = elk type offer [Sacrifice] = bloedig offer Wijgeschenk [dedication] = object gewijd aan X Votief, ex-voto [votive] = object gewijd aan X op basis van een gelofte, een votum
Reciprociteit Gift exchange tussen mens en bovennatuur, ten bate van individu of collectief Tussen gift en tegengift hoeft geen direct verband te zijn – uitgezonderd het votief Reciprociteit op termijn
“De dingen zelf ” Representaties ‘Vruchten’ Vloeistoffen Reukstoffen Dieren Mensen Objecten anders dan representaties Geld Onroerend goed Energie / talent
Plengschaal voor plengoffer
Thymiateria voor geuroffer
Altaren voor dieroffers
Mensenoffer ?
Objecten (anathemata)
Depositie
Geld
Installaties/voorzieningen voor agones
“De dingen zelf ” Representaties ‘Vruchten’ Vloeistoffen Reukstoffen Dieren Mensen Objecten anders dan representaties Geld Onroerend goed Energie / talent Representaties van de zaken in kolom 1 Representaties van de goden Representaties van de gelovigen Representaties van de daad van het offeren of van het offer, in beeld en/of tekst
representaties van (offer)dieren, objecten, gelovigen en bovennatuurlijke wezens
representatie van de godheid
representaties van een (te) genezen lichaamsdeel: anatomische votieven, body-part votives
representaties van een plantaardig offer
representatie van een haaroffer
represen- tatie: miniatuur
representaties van wierrook- of geuroffer
representatie van dieroffer
representaties van dieroffers
representatie van dieroffer
representaties van dieroffer
Wijgeschenk met representatie van offer
representatie van plengoffer
representaties van plengoffers
wijgeschenk met een representatie van het schenken van een representatie
Eenvoudig tekstueel ex voto
Energie en talent
Offers: behandeling Het is een gift, dus: afstand doen van, spenderen. Een gift wordt geheel/gedeeltelijk en voorgoed onttrokken aan de menselijke sfeer intact laten en opstellen of opbergen ‘onklaar maken’ en deponeren vernietigen Een gift komt (gedeeltelijk) ten goede aan de intermediairs / ‘het heiligdom’ Een gift wordt (gedeeltelijk) geredistribueerd aan een publiek van stervelingen (inclusief de gever! Zie het dieroffer)
Offers: motieven schenken zonder specifiek doel schenken uit dank voor X schenken in verwachting van X (do ut des) schenken ter inlossing van een gelofte (ex voto) = VOTIEF daarenboven spelen er sociale motieven: uitdragen van godsvrucht, status, macht, welvaart enzovoort bijgevolg: competitief schenken