John Hupse, NGG1 Geluid uit Buizen Hoe werkt een buis Wat is een schakeling Wat is tube swapping Door John Hupse Nederlands Grammofoon Genootschap Website:

John Hupse, NGG2 Wat is een versterkerbuis Gesloten buis van glas, luchtledig Gloeidraad (kathode) Metalen opvangplaat (anode) Rooster tussen de kathode en de anode waarmee de stroom die door de buis loopt kan worden geregeld Zo’n buis heeft 3 “elektrodes”, en heet een triode

John Hupse, NGG3 Wat kan je hier mee Met behulp van wat onderdelen maak je een versterkerschakeling met een triode De spanning op het rooster regelt de stroom door de buis De versterking van een triode ligt tussen de 10 en 100 maal

John Hupse, NGG4 Wat kan je hier mee Om een buis te laten werken is een gelijkspanning nodig (voeding) Gelijkspanning komt b.v. uit een zonnecel of uit een batterij Het lichtnet levert een wisselspanning, deze verandert 50 maal per seconde van richting Het gelijkrichten van een wisselspanning gaat met een diode en een afvlakcondensator

John Hupse, NGG5 Pentode De versterking van een triode is vast ingesteld (d.m.v. interne terugkoppeling) In 1927 bedenkt Bernard Tellegen een manier om deze beperking te omzeilen Een pentode heeft 3 roosters in plaats van 1 Rooster 1 is het stuurrooster, nummer 2 het schermrooster en nummer 3 het remrooster Hierdoor wordt de terugkoppeling onwerkzaam en de versterking wordt ongeveer 10 maal groter

John Hupse, NGG6 Diode, Triode, Tetrode, Pentode

John Hupse, NGG7 Versterker Een versterker versterkt het geluidssignaal van een grammofoonelement Het versterkte signaal wordt toegevoerd aan de luidspreker Het is meestal de bedoeling dat een versterker alleen versterkt, en dat het geluid niet verandert Om deze reden moeten de buizen nauwkeurig worden ingesteld

John Hupse, NGG8 Instellen versterkerbuizen De stroom die door de buis loopt moet zowel kunnen toenemen als kunnen afnemen De “ruststroom” is de stroom die dit mogelijk maakt De ontwerper van de schakeling houdt hier rekening mee Bij sommige versterkers moet je de ruststroom instellen na het wisselen van een eindbuis Wanneer je hier geen rekening mee houdt gaat het geluid “kleuren”

John Hupse, NGG9 Tube Swapping Verwisselen van buizen door andere buizen Verschil in geluidsweergave wordt vaak toegedicht aan het merk of het aan uiterlijk van de buis. Meestal gaat het echter om iets anders “Swappen” van dubbele triodes (ECC83 etc.) is een populaire hobby “Swappen” van eindbuizen kent risico’s

John Hupse, NGG10 Tube Swapping Results PCC88 12AU7 16 V m 12AV7 22 V m 6CG7 47 V z geen geluid CV V m ECC82 25 V m ECC83 42 V m overbelaste eindbuis ECC85 38 V z overbelaste eindbuis ECC86 16 V z PCC V z PCC88 24 V z

John Hupse, NGG11 Tube Swapping Conclusies Gaat uit van de gedachte dat je kunt horen wat er gebeurt Leuke hobby, maar zonder enige kennis over het instellen van buizen red je het niet Houdt rekening met de penaansluitingen, de gloeispanning en gloeistroom en de verdere eigenschappen van de buis

John Hupse, NGG12 Verzamelen Grammofoons opknappen Maar ook plaatjes draaien…

John Hupse, NGG13 Meer informatie Boek « Swingen met Vinyl »