METHODE 1.Zoekstrategie in de literatuur met termen als ‘shift work, night work, irregular working hours, body weights and measures, BMI and body mass’. 2.Inclusie op basis van strikte criteria (longitudinaal design, minimaal twee metingen van lichaamsgewicht, vergelijking tussen shift workers en dagwerkers) 3.Bepaling van methodologische kwaliteit van de studies. 4.Samenvatting van de resultaten door middel van een ‘levels of evidence’ synthese. Het effect van blootstelling aan shift work op lichaamsgewicht: een systematische review van longitudinale studies. Alwin van Drongelen 1,2, Cécile Boot 1, Suzanne Merkus 1,3, Tjabe Smid 1,2, Allard van der Beek 1 1 Afdeling Sociale Geneeskunde, EMGO Instituut voor Onderzoek naar Gezondheid en Zorg, VU Medisch Centrum, Amsterdam. 2 KLM Health Services, Luchthaven Schiphol. 3 Internationaal Onderzoeksinstituut Stavanger AS, Noorwegen Contact? ACHTERGROND Een groot deel van de werkende populatie heeft te maken met ploegendiensten en onregelmatige werktijden. Deze vorm van werk wordt ook wel shift work genoemd. Veel onderzoekers menen dat werkzaamheden pas onder shift work vallen als ze een verstoring van de biologische klok tot gevolg hebben. VRAAGSTELLING VAN DE REVIEW: Is er een effect van blootstelling aan shift work op verandering van lichaamsgewicht? En zo ja, hoe groot is deze en kunnen we de onderliggende relatie verduidelijken? Ongeveer 50% van de werkende populatie in Nederland werkt in ploegendiensten of op onregelmatige werktijden (shift work). Het effect van shift work op lichaamsgewicht (en daaraan gerelateerde aandoeningen) is nog onduidelijk. Deze systematische review vat het beschikbare bewijs samen en verduidelijkt onderliggende mechanismen. Er is al menig onderzoek gedaan naar de gezondheids effecten van shift work. Er wordt verondersteld dat de blootstelling samenhangt met cardiovasculaire en gastrointestinale klachten. Bovendien wordt er een link gelegd tussen shift work en een toename van lichaamsgewicht, metabole verstoringen en het ontstaan van diabetes. Hier is echter nog onvoldoende bewijs voor. Met behulp van deze systematische review kijken we of er bewijs is voor een effect van shift work op lichaamsgewicht. Daardoor waren de resultaten moeilijk vergelijkbaar. Er bleek wel sterk bewijs voor een ruwe relatie tussen blootstelling aan shift work en een toename van lichaamsgewicht. Als er echter werd gecorrigeerd voor factoren als gewicht op baseline, leeftijd, geslacht en fysieke activiteit, toonden nog maar twee studies relevante verschillen aan, en bleef er onvoldoende bewijs over. CONCLUSIE Deze review bevestigt de relatie tussen blootstelling aan shift work en een toename van lichaamsgewicht. Meerdere factoren leveren echter een essentiële bijdrage aan deze relatie. Teneinde de onderliggende mechanismen hiervan beter te achterhalen dienen er meer en betere studies naar dit onderwerp te worden uitgevoerd. MOGELIJKE VERKLARINGEN Ongezondere leefstijl van shift workers Minder gezond voedsel beschikbaar tijdens nachtwerk Lichaam reageert anders op voedsel gedurende de nacht. AANBEVELINGEN VOOR DE PRAKTIJK Aandacht voor leefstijl en inrichting van de kantine, en het personeelsrestaurant Minimaliseer voedselinname gedurende de nacht, houdt zoveel mogelijk het ‘normale ritme aan. RESULTATEN De zoekstrategie resulteerde in zeven artikelen die aan alle inclusie criteria voldeden. Hiervan waren vier studies van hoge kwaliteit. Er bleek grote verscheidenheid tussen studies in follow- up periode, populatie en aantal deelnemers.