Prof. dr. Anja C. Huizink ENDOFENOTYPES VAN ADOLESCENT MIDDELENGEBRUIK ZonMW projectnr:

Wat maakt sommige jongeren kwetsbaarder voor (toekomstig) middelenmisbruik? ACHTERGROND Endofenotypen! Verslavings- gedrag GenotypeFenotype Maar: Zoektocht naar kwetsbaarheidsgenen is erg complex! Genetische factoren? 40-60% erfelijke factoren Belangrijk m.b.t. individuele kwetsbaarheid!

1)Beloningsgevoeligheid -Hoe reageert iemand op positieve en negatieve feedback? 2) Stressgevoeligheid -Hoe reageert iemand op stressvolle situaties? TWEE ENDOFENOTYPES

Neurocognitieve endofenotypen van verslaving Aanwijzingen uit onderzoek bij hoog-risico jongeren Anja Euser

 JOIN: NORMAAL RISICO At random (representatief)sample jarigen N = 346 (N= 110 EEG metingen)  VERRIJKT MET: HOOG-RISICO JONGEREN Adolescenten met ten minste 1 ouder met SUD N= 83 JOIN: JONGEREN ONDERZOEK IN NEDERLAND

Endofenotypen Verslaving Genotype Endofenotype Fenotype Aandachts- controle Besluit- vorming Foutverwerking Waarneembaar gedrag Onderliggende mechanismen Erfelijke aanleg Cognitieve controle Verlies van zelfcontrole/

 Decision making: BART + ERP maten Balloon Analogue Risk Task: risky decision making -Automatic response mode: kies aantal keer pompen -60 ballonen; Feedback: verdiend/verloren geld voor elke ballon -Feedback geeft P300  Belangrijkste bevindingen: -Meer riskante keuzes door HR jongens -Blunted P300 amplitudes in reactie op feedback (pos/neg) 8 BELONINGSGEVOELIGHEID

Gedragsresultaten: Geen groepsverschil in het aantal gemaakte fouten tijdens de taak (Eriksen Flanker taak) ERP resultaten - hersenrespons [µV] [ms] Alleen in reactie op foute antwoorden: HR jongeren hebben een kleinere ERN dan NR jongeren. NR – correct antwoord HR – correct antwoord NR – fout antwoord HR – fout antwoord 100 FOUTEN DETECTIE

 Stress gerelateerd aan meer middelengebruik en verslaving bij volwassenen en diermodellen  Hoe zit dat bij jongeren – uit de algemene bevolking (NR) en uit een hoog-risico (HR groep: Brittany Evans, vanmiddag!)  Bij volwassenen en dieren: Zelf-Medicatie hypothese  Bij jongeren: mogelijke Stimulus-Seeking hypothese STRESSGEVOELIGHEID

FYSIOLOGISCHE STRESS (RE)ACTIVITEIT genotypeendophenotypephenotype physiological stress (re)activity hypothalamic- pituitary-adrenal axis autonomic nervous system

PSYCHOSOCIALE STRESS PROCEDURE restreactivityrecovery PS: perceived stress RSA: respiratory sinus arrhythmia Cort: cortisol HR: heart rate

HPA AXIS (RE)ACTIVITY AND AGE OF ONSET OF ALCOHOL USE  cortisol levels pre-task and during the stressful tasks predicted the age at which adolescents had begun using alcohol  this effect was strongest prior to onset of the tasks  those who began drinking earlier portrayed lower cortisol levels  no relation with cortisol levels on a normal day pre-task rest stress tasksrecovery Evans, et al, 2012, Addiction

14 EXAMPLE: STRESS RESPONSE CORTISOL

HEART RATE (RE)ACTIVITY AND ALCOHOL USE  heart rate before, during and after the stressful tasks significantly predicted number of drinks per week  those who drank alcohol more often on average portrayed lower heart rates during the social stress procedure pre-task reststress tasksrecovery Evans, et al, 2012, Drug Alc Dep

 In adolescentie eerste vormen van Riskant Middelengebruik  Endofenotypes geven inzicht in onderliggende neurobiologische mechanismen  Opvallend: In Adolescentie juist normaliter toename in beloningsgevoeligheid & stressgevoeligheid  Niet voor onze jongeren met beginnende SU, of uit HR groep: Juist een “Blunted” reactie op gedragsstimuli (EEG) en op stress (CORT, HR) 16 DISCUSSIE

 Onderzoeksteam: Anja Euser Brittany Evans Kirstin Greaves-Lord Ingmar Franken  ZonMW subsidie Risicogedrag en Afhankelijkheid  Deelnemers!  BoumanGGZ, olv Ben van de Wetering MET DANK AAN

Vragen? DANK U! Amsterdam Stress Lab: soon online