De transparantie voorbij: een libertair-paternalistische visie op pensioenen in de 21e eeuw Henriëtte Prast Rabo-Netspar Hoogleraar, Universiteit van Tilburg SER-conferentie Pensioenbewustzijn 13 november, Den Haag

Huidige beleidsvisie Overheid wil mensen ertoe in staat stellen verantwoorde keuzes te maken >Marktwerking >Informatie >Transparantie >Educatie >Zorgplicht >SER Pensioencommissie……..

Centiq-doelstelling Goed geïnformeerde en opgeleide consumenten, die geïnteresseerd zijn in en zelfvertrouwen hebben bij het nemen van financiële beslissingen een actievere rol innemen op de financiële markten en komen tot weloverwogen financiële beslissingen.

De bijsluiter…… …is er voor de consument Of toch niet.. ROKEN IS DODELIJK (see you in court)

Mijn interpretatie Gooi risico over de schutting Gooi er informatie achter aan Bedelf financiële sector onder regels mbt technische informatievoorziening Was je handen in onschuld

Het slechte nieuws 1.Zelfs als mensen weten wat goed voor ze is, gedragen ze zich er niet altijd naar 2.Financiële dyslexie en formulierfobie 3.Keuzevrijheid is “mixed blessing”

Paul Samuelson (2006) “God must love those common folk that behavioral scientists write about, because She made so many of them”

Probleem 1 Zelfs als mensen weten wat goed voor ze is, gedragen ze zich er niet altijd naar zelfbeheersingsprobleem uitstelgedrag

Kerkvader Augustinus (390) “God geef me kuisheid, maar nu nog niet”

Betalen om niet te eten If you could have one wish granted, what would it be? - Have a passionate love life: 33% - Win $50,000: 32% - Permanently lose 25 pounds: 24% - Become a movie star: 11%

Zelfbeheersingsprobleem Tussen onze oren zitten een planner en een doener >Planner is rationeel >Doener is eendagsvlieg

Probleem 2 Financiële dyslexie

Geld: le moindre de mes soucis…

Probleem 2 Keus is een mixed blessing

Keuzeverlamming

De gulden middenweg (1) Kies tussen: A) 20% aandelen, 80% obligaties B) 40% aandelen, 60% obligaties C) 60% aandelen, 40% obligaties >29% heeft liever C dan B

De gulden middenweg (2) Kies tussen B) 40% aandelen, 60% obligaties C) 60% aandelen, 40% obligaties D) 80% aandelen, 20% obligaties >54% heeft liever C dan B

Het goede nieuws 1)Veel mensen zijn zich bewust van hun zwakheden 2)Mensen laten zich graag helpen 3)Mensen zijn sterk te sturen op libertair- paternalistische wijze

Nibud (2005) Een op de drie huiseigenaren vraagt geen vooraftrek hypotheekrente met als reden: “zo dwing ik mezelf te sparen”

Libertair paternalisme Help mensen te kiezen wat ze zouden kiezen als ze daartoe in staat waren Stuur door standaarden, commitment mechanismen en levensstandaardproducten

Standaarden: wie zwijgt stemt toe

Commitment mechanismen

Pensioenwet 2007 Wie zwijgt stemt toe voor individueel pensioenproduct, Maar: geen rekening gehouden met individuele omstandigheden

Eren goede deal….

…ook voor haar?

Woe moet meer in aandelen beleggen? Ambtenaar of Stock broker??? >Het tekort van denken vanuit risicohouding

Geld moet rollen (1)

Geld moet rollen (2)

Geld moet rollen (3)

New technology and deregulation have “left households with the responsibility for making important and technically complex micro financial decisions involving risk….that they did not have to make in the past, are not trained to make in the present, and are unlikely to execute efficiently in the future, even with attempts at education” (Robert C. Merton, 2003)

Wat niet en wel helpt Niet: risico en keuzevrijheid over de schutting, informatie er achter aan Wel: gebruik van zorgvuldige wie-zwijgt- stemt-toe mechanismen Wel: beperkt aantal zinnige keuzes met informatie over levensstandaard