Het astronomisch en meteorologisch observatorium van ‘Felix Meritis’ (1790-1889) Rob H. van Gent Mathematisch Instituut Universiteit Utrecht (bewerking.

Presentatie over: "Het astronomisch en meteorologisch observatorium van ‘Felix Meritis’ (1790-1889) Rob H. van Gent Mathematisch Instituut Universiteit Utrecht (bewerking."— Transcript van de presentatie:

1 Het astronomisch en meteorologisch observatorium van ‘Felix Meritis’ (1790-1889) Rob H. van Gent Mathematisch Instituut Universiteit Utrecht (bewerking van een langere versie beschikbaar gesteld door Huib J. Zuidervaart, Huygens Instituut, Den Haag)

2 2 Felix Meritis (1777-1889) 1777 Oprichting Departementen: Koophandel, Zeevaart, Landbouw, Fabrieken en Trafieken Muziek Natuurkunde Letterkunde Tekenkunde Doel: bevordering ‘nut’: verspreiding en verwerving van kennis & cultuur Willem Writs, oprichter

3 3 Het Departement Natuurkunde Start in 1785 met het aanleggen van een eigen instrumentenkabinet

4 4 Electrostatische instrumenten Electrostatische instrumenten (Museum Boerhaave Leiden)

5 5 Tellurium van Willem Jansz Blaeu (Scheepvaartmuseum Amsterdam)

6 6 Tellurium van George Adams Tellurium van George Adams (Scheepvaartmuseum Amsterdam)

7 7 1786: wens tot een eigen gebouw Andere Nederlandse genootschappen met eigen gebouwen 1731Haarlem Nat. & Sterrekundig Collegie 1735MiddelburgGezelschap Besp. Wijsbegeerte 1778Haarlem Teylers Museum 1786MiddelburgMusaeum Medioburgense 1794Den HaagDiligentia Haarlem Middelburg Den Haag

8 8 November 1786: Prijsvraag voor ontwerp gebouw

9 9 Dec. 1786: Nieuwe ontwikkelingen Verwerving astronomisch instrumentarium van de in 1775 verlaten sterrenwacht van Johan Maurits Mohr uit Batavia

10 10 Batavia: Batavia: Observatorium van Johan Maurits Mohr (1768)

11 11 Dollond spiegeltelescoop met heliometer (Museum Boerhaave, Leiden)

12 12 Kwadrant en Sextant van Bird Kwadrant en Sextant van Bird (Universiteitsmuseum Utrecht) (Scheepvaartmuseum Amsterdam)

13 13 Jan Hendrik van Swinden’s pleidooi voor een ‘echte’ Sterrewacht Was sedert februari 1786 Commissaris bij de Kweekschool voor de Zeevaart Was overtuigd van het belang van de sterrenkunde voor de navigatie Kreeg toestemming tot ‘lenen’ van Mohr’s instrumenten & aanschaf astronomisch precisie horloge

14 14 1787-1790: bouwfase Definitief ontwerp door Jacob Otten Husly, 1787-1790

15 15 1787-1790: bouwfase Definitief ontwerp door Jacob Otten Husly, 1787-1790

16 16 1787-1790: bouwfase Definitief ontwerp door Jacob Otten Husly, 1787-1790

17 17 De realisatie van ‘Het Gebouw’ Een voor de grachten ongehoord groot bouwlichaam

18 18 Het Departement Natuurkunde De ‘zaal der Natuurkunde’ bij Felix Meritis. Tekening door P. Barbiers & J. Kuyper (1794), gegraveerd (1801)

19 19 Observatorium met twee verdiepingen Meridiaanzaal Overdekt observatorium Observatieplat

20 20 Observatoria in de Nederlanden 1632: Leiden - Universiteit 1642: Utrecht - Universiteit 1698: Amsterdam - Hartsoeker 1735: Middelburg Ca. 1745: Amsterdam - Van de Wall 1756: Den Haag - Stadhouder

21 21 Observatoriumzaal voor meridiaanwaarnemingen

22 22 1790: Opening Observatorium … niet alleen voor de sterrenkunde …

23 23 1790: Opening Observatorium … niet alleen voor de sterrenkunde … Christiaan Andriessen, c. 1807

24 24 1787-1790: aanvulling instrumenten

25 25 Planetarium van Jan van den Dam Planetarium van Jan van den Dam ( Scheepvaartmuseum Amsterdam)

26 26 1824-1846: Observatorium voor het Amsterdamse ‘Athenaeum Illustre’

27 27 1830-1888 Meteorologische waarnemingen c. 1830 - c. 1845G.A. van der Voort, c. 1850 - 1874Jan Adriaan van Eijk 1875 - 1888Dideric van Lankeren Matthes

28 28 Felix Meritis: Kweekschool voor hoogleraren natuur- & sterrenkunde Pieter Nieuwland Jan Frederik van Gerrit Moll Pieter Johannes Frederik Kaiser Beeck Calkoen Uylenbroek 1793-1794 1799-1801 [1826] 1826-1844 1844-1872 W.S. Swart C.J. Matthes F.J. Stamkart 1831-1847 1847-1877 1868-1882

29 29 1889: Liquidatie wegens geldgebrek

30 30 1932: Brand op zolder ! De brand van februari 1932

31 31 1950: CPN - het Nederlandse Kremlin

32 32 2013: Observatorium weer voor het publiek geopend en zijn geschiedenis te boek gesteld