Natuurlijke-Taalinterfaces Week 1 -- Inleiding 2e trimester 2002/03 docent: Gosse Bouma

Presentatie over: "Natuurlijke-Taalinterfaces Week 1 -- Inleiding 2e trimester 2002/03 docent: Gosse Bouma"— Transcript van de presentatie:

1 Natuurlijke-Taalinterfaces Week 1 -- Inleiding 2e trimester 2002/03 docent: Gosse Bouma www.let.rug.nl/~gosse/nti/ gosse@let.rug.nl

2 Natuurlijke-Taalinterfaces2 College-overzicht Week 1: Introductie. Wat is een nti, wanneer nuttig? Open problemen. Week 2: Computationele Semantiek. Zinnen automatisch vertalen in logische formules. Week 3: Vraag-antwoord systemen. Logische formules evalueren in een model. Week 5: Lambda-calculus. Een systematische manier om semantiek op te bouwen.

3 Natuurlijke-Taalinterfaces3 College-overzicht week 7: Discourse Representation Theory. De semantiek van teksten. week 9: Pronoun Resolution. De betekenis van voornaamwoorden. week 4,6,8,10: Open-domain question answering: How many calories are there in a Big Mac?

4 Natuurlijke-Taalinterfaces4 Studiemateriaal Webpagina: www.let.rug.nl/~gosse/nti/ Literatuur (zie web-pagina) : hst 10.2 van Breinmakers en -brekers, (delen van) Blackburn en Bos, Computational Semantics, Aantekeningen Software (Zie web-pagina) : Blackburn en Bos (semantiek, theorem-proving) Hdrug (grammatica, parsing, visualisatie)

5 Natuurlijke-Taalinterfaces5 Werkvorm en Toetsing Practicum: Zaal H12.102 (UNIX) Donderdag 10-12 uur Opdrachten mogen in groepjes van 2 gemaakt worden. Toetsing: Practicumopdrachten (3) + eindopdracht.

6 Natuurlijke-Taalinterfaces6 Wat is een natuurlijke- taalinterface? Een programma dat een gebruiker in staat stelt om in natuurlijke taal met een computer te communiceren. Een nti kan bv. gebruikt worden om een database te ondervragen. De interface kan op tekst of spraak gebaseerd zijn.

7 Natuurlijke-Taalinterfaces7 Voordelen van natuurlijke taal geen leerproces: gebruikers zijn gewend aan, vetrouwd met, taal. expressief: je kunt alles zeggen, je kunt alles kort zeggen. cooperatieve dialoog: systeem helpt gebruiker op weg (help, adviessystemen, bedoelt u x?) spraak !! : geen keyboard+scherm nodig

8 Natuurlijke-Taalinterfaces8 Ask Jeeves www.askjeevs.com where can I see pictures of chocolate? where van I find information on the software Windows NT? where can I find information about the author Tennessee Williams? where can I learn about aftercare for lip piercings?

9 Natuurlijke-Taalinterfaces9 OV Reisinformatie Van welk station naar welk station wilt u reizen? Van Voorburg naar Utrecht Overvecht Wanneer wilt u van Voorburg naar Utrecht Overvecht reizen? Op woensdag. Hoe laat wilt u overmorgen reizen? Om tien uur. U wilt dus om tien uur ‘s ochtends vertrekken? Ja. Ik heb de volgende verbindingen voor u gevonden:…..

10 Natuurlijke-Taalinterfaces10 Een eenvoudig dialoogmodel Dialoog Manager:begin dialoog wat wilt u weten? Gebruiker: geeft antwoord Hoe laat is het? Grammatica: analyseer antwoord wh(X,time(X)) Applicatie interface: formuleer query X = hour(10,10) Dialoog Manager: geef antwood &.. Het is tien over tien,...

11 Natuurlijke-Taalinterfaces11 Hoe maak je een nti? Grammatica: moet alle te verwachten inputs van de gebruiker kunnen analyseren. Applicatie interface: moet grammaticale analyses omzetten in queries voor de applicatie. Dialoog manager: moet een natuurlijke dialoog ondersteunen.

12 Natuurlijke-Taalinterfaces12 Grammaticale analyse voor nti Doel: analyseren van tekst of spraak en omzetten in een semantische representatie. Nodig: woordenboek syntactische regels semantische regels

13 Natuurlijke-Taalinterfaces13 Grammaticale analyse voor nti Woordenboek problemen: onvolledig wanneer gaat de bus naar Drachten? Grammaticale problemen: ongrammaticale zinnen, onbekende constructies wanneer, uh, ik bedoel, hoe laat…. de trein naar Zwolle, wanneer gaat die? de trein naar Zwolle vertrekt hoe laat?

14 Natuurlijke-Taalinterfaces14 Semantische analyse voor nti hoeveel lezingen heeft een woord of zin? Time flies like an arrow Die nacht was Marie goed bevallen de trein naar Leeuwarden vertrekt/staat voor die naar Zwolle PP-attachment: Ids dacht aan zijn schaatsen in de auto Ids dacht in de auto aan schaatsen (vergeten!) Ids dacht aan schaatsen die nog in de auto lagen

15 Natuurlijke-Taalinterfaces15 Semantische analyse voor nti “Context”: Anafora, deixis, ellipsis: (Jan kocht een computer.) Zij gisteren ook Marjan kocht op 3 dec 2002 een computer. Bereik van kwantoren, coordinatie, negatie,… Bij alle tentamens blijft één student tot het einde zitten Rob en Gertjan kochten een laptop

16 Natuurlijke-Taalinterfaces16 Applicatie-interface Database: > Door welke landen stroomt de Rijn? wh(x,land(x) & stroom_door(rijn,x)) Wat is de langste rivier in Europa? wh(x,riv(x) &  y(riv(y) & len(x,l1) & len(y,l2) & l2 > l1 ))

17 Natuurlijke-Taalinterfaces17 Applicatie-interface Vertaling tussen semantische representatie (logische formules) en representatie van de applicatie (relationele database, expertsysteem,..) Redeneren (theorem proving) met logische formules

18 Natuurlijke-Taalinterfaces18 Killer Apps? Automatisch Vertalen, Email filtering/answering, Question-answering voor het Web, Information-extraction (job adds) Spraakherkenning, Spraaksynthese, Combinaties van voicemail/email/sms/…

19 Natuurlijke-Taalinterfaces19 Tot slot Lees: Breinbrekers & Breinmakers, natuurlijke taalinterface. volgende week: Computationele Semantiek, 1.1 –1.4 Blackburn en Bos, 2.1. en 2.2. regel z.s.m. een account op Hagen (UNIX!). deze week nog geen practicum.