Gijs Verdoes Kleijn Kapteyn Instituut Universiteit Groningen

Presentatie over: "Gijs Verdoes Kleijn Kapteyn Instituut Universiteit Groningen"— Transcript van de presentatie:

1

2 Gijs Verdoes Kleijn Kapteyn Instituut Universiteit Groningen
Zwarte Gaten Keuzecollege Scholierenacademie “Sterrenstelsels en zwarte gaten” 12 februari 2008 Lezing in serie “everything you always wanted to know”: levensgevaarlijke titel voor spreker. Desalniettemin: Zwart gat is simpel object voor waarnemer aan de buitenkant: massa, draaimoment, elektrische lading. En wat zich er binnen afspeelt is fundamenteel onbekend: niets ontsnapt. Maar toch: 11606 artikelen in sterrenkunde, natuurkunde,…. Omdat: effecten in omgeving van zwarte gat zijn op ultiem extreem: komen nergens anders voor Niet op aarde en niet in het Heelal Toch zal ik trachten een brug te slaan naar deze objecten: door te starten op een reis vanuit misschien niet vertrouwde dan toch bekende positie: Nijenborg 4 Gijs Verdoes Kleijn Kapteyn Instituut Universiteit Groningen

3 3C 273 radio Een dubbele radiobron optisch Abnormale radio ster?
Nederlander Maarten Schmidt in VS krijgt mysterieuze spectrum in handen Quasi-stellar object: Quasar

4 Afstand = 2.5 miljard lichtjaar
March 1966 1963: Maarten Schmidt (NL/CalTech) ←blauw rood→ Roodverschuiving Z=0.158 Afstand = 2.5 miljard lichtjaar ~50 keer helderder dan helderste sterrenstelsels op deze afstand!

5 Quasar 3C 273: ook nog eens zeer variabel!

6 Zwarte gaten Een superzwaar zwart gat kan de verklaring zijn voor Quasars: Compact genoeg om over zulke korte perioden van sterkte te veranderen kan genoeg energie opwekken om 50 keer meer licht uit te zenden dan de sterren in het sterrenstelsel zelf

7 Extreme snelheden….. cirkelsnelheid=56.000km/u
NASA Waarom kom je niet zomaar weg? zwaartekracht Zwaartekracht=alles wat massa heeft trekt alles aan wat massa heeft: de stoel, de mens, de, Grotere massa trekt harder aan Dichterbij trekt harder aan Gooien: komt weer terug V0: 100km/u,1000 km/u,10000 km/u R_max=[40m,4km,400km] Vmax= km/s Compactheid=ontsnappingsnelheid bepaler: niet massa alleen, niet straal alleen. Dit is ongeveer wat LaPlace ook schreef rond 1798 Compact genoeg: niets wat aangetrokken wordt kan ontsnappen. Maar licht heeft geen massa…..naar object dat licht geeft. *Obsolete 4km equals 0.06% van de straal van de Aarde cirkelsnelheid=28.000km/u Massadichtheid bepaalt cirkelsnelheid boven oppervlak Vmax = km/s wordt bereikt door meest extreem compacte objecten: zwarte gaten ….extreem energetische botsingen en andere processen

8 Hitte versus zwaartekracht
Nick Strobel's Astronomy Notes De gasbol Zwaartekracht op zonoppervlak=30*dat op de Aarde Hoe houdt deze zich in stand: waarom klapt de gasbol niet inelkaar of uitelkaar? Metafoor van luchtballon: gashitte werk exact hetzelfde. Zwaartekracht in Zon komt overeen met spankracht van ballon. Als luchtballon gas afkoelt: inkrimping. Zo ook met Zon Inkrimping: Dichtheid van gas omhoog: druk omhoog: vergelijk: fietspomp: druk wanneer compressie plaatsvindt. Zwaartekracht ook omhoog: zelfde massa binnen kleinere straal: Dus wedstrijd tussen druk en zwaartekracht: als ster compacter wordt wordt uitwendig gerichte druk groter maar ook inwendig gerichte zwaartekracht groter. Maar op een dag is de energiebron van de Zon uitgeput. Wanneer geen evenwicht meer: wie wint de wedstrijd? Röntgenstraling van de Zon

9 Het zwarte gat in onze Melkweg…
….is 3 miljoen zonsmassa’s

10 Vindt alles over zwarte gaten Science Linx (www.sciencelinx.nl) :
Meer weten?? Vindt alles over zwarte gaten op Science Linx ( :