Tijd en aspect in teksten: Deel II

Presentatie over: "Tijd en aspect in teksten: Deel II"— Transcript van de presentatie:

1 Tijd en aspect in teksten: Deel II
Variatie in betekenis Tijd en aspect in teksten: Deel II

2 Overzicht

3 Overzicht zinnen discourse tijd op VPs aspect op VPs tijd
op bijwoorden aspect op bijwoorden > Basis

4 Overzicht > Hoe komt dit allemaal samen?
De rol van tijd, aspect en bijwoorden in tweede taalverwerving. Week 6 > spontane tweede taalverwerving > classroom tweede taalverwerving De rol van tijd, aspect en bijwoorden in het gebruik van de Perfect. Week 7 > met speciale aandacht voor vertalen

5 Overzicht > Zijn er nog meer toepassingen? Absoluut…

6 Overzicht One task of the discourse-representation construction is the specification of the temporal relationships between adjacent sentences. (Dowty 1986)

7 Overzicht Kamp proposes that for French, at least, these relationships in discourse structure are a function of the tenses of the sentence. If the sentence is in the passé simple, its event follows and does not overlap with the event of the previous sentence. But if this sentence is in the imparfait its event overlaps temporally with that of the previous sentence. (Dowty 1986)

8 Overzicht Passé simple events tijd gaat vooruit Imparfait states
tijd staat stil

9 Overzicht Passé simple events tijd gaat vooruit Imparfait states
tijd staat stil Sa mère lui arracha le livre le déchira en plusieurs morceaux, et le jeta à la poubelle. Zijn moeder onttrok hem het boek scheurde het in meerdere stukken en gooide het in de vuilnisemmer

10 Overzicht Passé simple events tijd gaat vooruit Imparfait states
tijd staat stil Tout le monde à l’école embêtait Lucas, parce qu’il était malingre et binoclard. Et à la maison, tout le monde le disputait. Tout le temps. Son père, sa mère, et son frère qui avait quatre ans de plus que lui. Sa mère disait que son grand frère était une merveille et que lui, Lucas, était un monstre, un bon à rien, un laideron, un idiot, un fainéant, un chenapan, une erreur.

11 Overzicht Passé simple events tijd gaat vooruit Imparfait states
tijd staat stil Het Nederlands heeft slechts 1 tijd om hetzelfde te doen… Gevolg Aspect op het werkwoord speelt een cruciale rol.

12 Overzicht De presidentiële lijfwacht draaide zijn raampje omlaag
en riep naar de man dat hij moest opschieten. De arme wachtpost salueerde onbeholpen. Achter in de Mercedes zat president Cherkassov in zijn eentje, verzonken in gepeins. Voorin zaten zijn militaire chauffeur en de persoonlijke lijfwacht die hij van de Alpha Groep gekregen had.

13 Overzicht In het Frans – maar niet in het Nederlands – kan je op het werkwoord aangeven of je iets als een event of state wil beschouwen. In vertalingen F-N verwachten we dan ook dat VPs die typisch states uitdrukken maar met de passé simple worden geconstrueerd niet zondermeer naar het Nederlands kunnen vertaald worden…

14 Overzicht Ce fut un vacarme
qui s’élança d’un bond, monta en crescendo, avec des éclats de voix aigus. het was(passé simple) een kabaal (Madame Bovary) Nu brak er een kabaal los, een steeds groter spektakel, met gierende uithalen. (Madame Bovary: vertaling van Hans van Pinxteren)

15 Dowty

16 Dowty Paper dateert van 1986
1981 1983 1986 1993 °DRT Kamp & Rohrer Dowty Kamp & Reyle °FCS > Tijd waarin men heel kritisch aan het nagaan was of we echt wel DRS’en willen hebben in onze analyse… > Een extra niveau van representatie is – als het zonder kan – niet gewenst…

17 Dowty n x y t s Schematische predikaatslogische weergave: x,y,t,s(Nijntje(x)&Boris(y)&n=t&st&e=houden_van(x,y)) Nijntje (x) Boris (y) n=t st s: x houdt van y Twee representatieniveaus > Ontwikkeling van een verrijkte predikaatslogica (Dynamic Predicate Logic) door Groenendijk & Stokhof (1991).

18 Dowty > Stelt een alternatief voor voor Kamp & Reyle…
… waarin we ons niet veel moeten aantrekken van wat er in de vorige zin gebeurde en ook niet moeten kijken naar de aspectuele klasse van het werkwoord om te beslissen hoe we een nieuwe zin aan de vorige moeten verbinden. > Hoe krijgt hij dit voor elkaar?

19 Dowty > Even terug naar Smith…
… Narrative texts come with their own conventions. Primary among them is the convention of ‘Sequentiality’… > Even terug naar Grice… … Maxim of manner: Avoid obscurity, avoid ambiguity, be brief, be orderly Pragmatisch idee!

20 Dowty > Basisidee Elke zin gaat voort waar de andere stopt.

21 Dowty De presidentiële lijfwacht draaide zijn raampje omlaag
en riep naar de man dat hij moest opschieten. De arme wachtpost salueerde onbeholpen. omlaag draaien iets roepen salueren

22 Dowty De presidentiële lijfwacht draaide zijn raampje omlaag
en riep naar de man dat hij moest opschieten. De arme wachtpost salueerde onbeholpen. Achter in de Mercedes zat president Cherkassov in zijn eentje, verzonken in gepeins. Voorin zaten zijn militaire chauffeur en de persoonlijke lijfwacht die hij van de Alpha Groep gekregen had. omlaag draaien iets roepen salueren zitten zitten

23 Dowty > Compromissen die Dowty moet sluiten:
De intuïtie dat de tijd niet vooruitgaat bij statives volgt niet uit zijn analyse. De intuïtie dat statives bijna noodzakelijkerwijs waar moeten zijn op het interval van de eerdergenoemde event volgt ook niet uit zijn analyse en dit moet dus volgen uit de pragmatiek.

24 Dowty

25 Dowty Dowty plaatst in de pragmatiek wat Kamp & Reyle in de (discourse-)semantiek plaatsen. Dowty opent hiermee de mogelijkheid om de rol van de pragmatiek in het analyseren van teksten nog verder uit te breiden. > Lascarides & Asher (1993)

26 Lascarides & Asher (1993)

27 Lascarides & Asher (1993)

28 Lascarides & Asher (1993) Le soir même, en tentant de s’endormir, Lucas prit une grande décision. Il avait mal au coeur. Ça ne pouvait plus durer. Il regarda sa chambre. Il songea à son père, à sa mère, à son frère et à leur méchanceté, et il songea aux livres. Il mit son réveil à sonner à cinq heures du matin. Il savait désormais ce qui lui restait à faire.

29 Lascarides & Asher (1993) Op een dag, eind juli 1941, kwam de dood naar het dorp. Maar dat wist de kleine Leonid niet. Hij hoorde alleen een laag gerommel en rende de schuur uit naar buiten. Grote ijzeren monsters denderden door de hoofdstraat het dorp binnen. De eerste stopte midden tussen de huizen. Leonid liep ernaartoe om te kijken. Het was een enorm gevaarte, bijna zo groot als een huis. Boven het kanon stak een man met zijn bovenlichaam uit een luik. Hij zette zijn zware, gevoerde helm af en legde die naast zich neer. Het was een hete dag. Toen draaide hij zich om en keek naar Leonid.

30 Lascarides & Asher (1993) (Kamp geciteerd in Dowty 1986) In de voorgaande voorbeelden hebben we het gevoel dat de eerste zin (of zinnen) kort samenvatten wat vervolgens gaat uitgewerkt worden. Dit kunnen we pragmatisch afleiden op basis van onze wereldkennis.

31 Lascarides & Asher (1993) > Basisidee
Voorbeelden als de voorgaande suggereren dat er iets mis is met de regels in DRT en met de TDIP. Twee mogelijkheden: > We gooien de regels weg… > We laten toe dat onze regels niet altijd gerespecteerd worden…

32 Lascarides & Asher (1993) > Basisidee
Voorbeelden als de voorgaande suggereren dat er iets mis is met de regels in DRT en met de TDIP. Twee mogelijkheden: > We gooien de regels weg… > We laten toe dat onze regels niet altijd gerespecteerd worden…

33 Lascarides & Asher (1993) > Regels die niet altijd gerespecteerd moeten worden… Tweety is een vogel. Kan Tweety vliegen? JA Tweety is een vogel, meer bepaald een pinguïn. Kan Tweety vliegen? NEE

34 Lascarides & Asher (1993) > Regels die niet altijd gerespecteerd moeten worden… We kunnen regels zo opstellen dat ze in het algemeen opgaan maar dat als er specifiekere informatie voorhanden is ze niet meer opgaan.

35 Lascarides & Asher (1993) > De meest algemene regel die Lascarides & Asher voorstellen is narration: Dit komt overeen met de standaardregels voor events in DRT en met het effect van de TDIP op events op één punt na…

36 Lascarides & Asher (1993) > Normally (tenminste als we onze logica correct opzetten) laat toe dat we specifiekere regels voorrang geven over narration. > Dit leidt dan tot andere discourse relaties dan narration.

37 Lascarides & Asher (1993) > Als zin B iets uitdrukt dat onderdeel is van wat zin A uitdrukt, nemen we niet aan dat er narration is maar wel elaboration. > Het hors d’oeuvre is onderdeel van dining. > De relatie tussen de eerste en de tweede zin is er dus niet één van narration maar wel van elaboration.

38 Lascarides & Asher (1993) > Als zin B iets uitdrukt dat als oorzaak gezien kan worden van wat zin A uitdrukt, nemen we niet aan dat er narration is maar wel explanation. Max viel. Jan duwde hem. > Het duwen is n.a.w. de oorzaak van het vallen. > De relatie tussen de zinnen is er dus niet één van narration maar wel van explanation.

39 Lascarides & Asher (1993) > Als zin B een state uitdrukt, overlapt deze met wat zin A uitdrukt en spreken we niet over narration maar wel over background. Jan kwam binnen. Hij zag er vermoeid uit. > Er vermoeid uit zien is een state. > De relatie tussen de zinnen is er dus niet één van narration maar wel van background.

40 Lascarides & Asher (1993) > Tot nu toe hebben we vier discourse relations gezien. narration elaboration explanation background > De laatste drie hebben allemaal als effect dat de progressie van tijd wordt tegengehouden of omgekeerd.

41 Lascarides & Asher (1993) > Er is één discourse relatie die specifieker is dan narration maar geen ander tijdsverloop met zich meebrengt. > Als B een effect uitdrukt van wat B uitdrukt, hebben we niet te maken met narration maar wel met result. Jan duwde Piet. Piet viel.

42 Lascarides & Asher (1993) narration elaboration explanation background
result

43 Lascarides & Asher (1993) > Laten zien dat er een heleboel pragmatiek speelt op discourse niveau. > Werken dit uit tot verschillende discourse relations en presenteren hun analyse als een extensie van DRT, nl. Segmented Discourse Representation Theory (SDRT). > Hier zoomen we verder op in tijdens het volgende werkcollege.

44 Lascarides & Asher (1993) > Pragmatiek schijnt belangrijker te zijn dan semantiek. > Blijkbaar kunnen we alle mogelijke volgorden forceren. > Merk echter op dat dit misschien wel geldt voor het Engels maar niet voor het Frans. Max viel. Jan duwde hem. Max tomba. Jean le poussa.