Hoofdstuk 4: Elasticiteiten en Schokken

Presentatie over: "Hoofdstuk 4: Elasticiteiten en Schokken"— Transcript van de presentatie:

1 Hoofdstuk 4: Elasticiteiten en Schokken
Economie, een Inleiding Hoofdstuk 4: Elasticiteiten en Schokken

2 Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
De markt in werking Prijsregulering Quota’s Indirecte belastingen en subsidies

3 Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
1. De eigen prijselasticiteit van de vraag 2. De inkomenselasticiteit van de vraag 3. De kruiselingse prijselasticiteit van de vraag 4. De prijselasticiteit van het aanbod De markt in werking Prijsregulering Quota’s Indirecte belastingen en subsidies

4 1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag
Mate waarin gevraagde hoeveelheden reageren op prijsveranderingen Beter dan richtingscoëfficiënt van vraagfunctie Prijsstijging van 1 euro Voor broodje Voor auto Moeilijk vergelijkbaar Vandaar relatieve prijs- en hoeveelheidveranderingen

5 1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag
Algemene uitdrukking: boogelasticiteit:

6 1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag
Puntelasticiteit:

7

8 1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag
Twee bijzondere gevallen: Perfect inelastische vraagcurven Geen reactie van gevraagde hoeveelheid op prijsveranderingen Verticale curve Elasticiteit = 0 Perfect elastische vraagcurven Horizontale curve Elasticiteit = -∞

9

10 1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag
Alle andere (lineaire) gevallen: Richtingscoëfficiënt constant langsheen curve Elasticiteit varieert langsheen curve Puntelasticiteit = -1 halverwege vraagcurve Scheidingslijn? Vraag is elastisch: prijselasticiteit in absolute waarde groter dan 1 Vraag is inelastisch: prijselasticiteit in absolute waarde kleiner dan 1

11 1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag
Belang van scheidingslijn (Perfect) inelastische vraag: Prijsdaling: minder dan proportionele toename van gevraagde hoeveelheid, inkomsten nemen af Prijs en ontvangsten bewegen in dezelfde richting (Perfect) elastische vraag: Prijsdaling: meer dan proportionele toename van gevraagde hoeveelheid, inkomsten nemen toe Prijs en ontvangsten bewegen in omgekeerde richting

12 1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag
Elasticiteiten in realiteit

13 1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag
Prijseffect meestal negatief, resultante van Substitutie effect Inkomenseffect Werken in dezelfde richting, nl. het goed wordt duurder (t.o.v. andere) én wij worden armer bij prijsstijging Maar er zijn uitzonderingen: Prijsstijging: toename gevraagde hoeveelheid Prijsdaling: afname gevraagde hoeveelheid Voorbeelden: Giffengoederen Snobgoederen

14 1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag
Algemeen: vraag wordt elastischer naarmate er meer vervangproducten aanwezig zijn; vraag een minder dringend karakter heeft; aandeel van beschouwde goed in budget groter wordt; beschouwde tijdsperiode langer wordt

15 Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
1. De eigen prijselasticiteit van de vraag 2. De inkomenselasticiteit van de vraag 3. De kruiselingse prijselasticiteit van de vraag 4. De prijselasticiteit van het aanbod De markt in werking Prijsregulering Quota’s Indirecte belastingen en subsidies

16 1.2. De inkomenselasticiteit van de vraag
Inkomens(boog)elasticiteit van de vraag: Relatie tussen gevraagde hoeveelheid en inkomen Partiële vraagfunctie (Engelcurve)

17 1.2. De inkomenselasticiteit van de vraag
Normale goederen Inkomenselasticiteit positief Onderscheid tussen Noodzakelijke goederen (inkomenselasticiteit tussen 0 en 1) drank Luxegoederen (inkomenselasticiteit groter dan 1) wonen Inferieure goederen Inkomenselasticiteit negatief Sommige goederen zijn niet-inferieur bij lage inkomens inferieur bij hoge inkomens

18 1.2. De inkomenselasticiteit van de vraag
Budgetaandeel:

19

20

21 Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
1. De eigen prijselasticiteit van de vraag 2. De inkomenselasticiteit van de vraag 3. De kruiselingse prijselasticiteit van de vraag 4. De prijselasticiteit van het aanbod De markt in werking Prijsregulering Quota’s Indirecte belastingen en subsidies

22 1.3. De kruiselingse prijselasticiteit van de vraag
Twee goederen: Complementen: kruiselingse prijselasticiteit < 0 Substituten: kruiselingse prijselasticiteit > 0 Onafhankelijke goederen: kruiselingse prijselasticiteit ~ 0

23 1.3. De kruiselingse prijselasticiteit van de vraag
Illustratie:

24 Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
1. De eigen prijselasticiteit van de vraag 2. De inkomenselasticiteit van de vraag 3. De kruiselingse prijselasticiteit van de vraag 4. De prijselasticiteit van het aanbod De markt in werking Prijsregulering Quota’s Indirecte belastingen en subsidies

25 1.4. De prijselasticiteit van het aanbod
Boogelasticiteit: Puntelasticiteit: Scheidingslijn elastisch / inelastisch: Prijselasticiteit = 1

26 Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
De markt in werking 1. Aanbodschokken 2. Vraagschokken Prijsregulering Quota’s Indirecte belastingen en subsidies

27 Aanbodcurve verschuift
2.1. Aanbodschokken Aanbodcurve verschuift Bijvoorbeeld onder invloed van weersomstandigheden Naar links Aanbod perfect inelastisch (oogst) Vraagoverschot Opwaartse druk op prijs Nieuw evenwicht

28

29 Verandering in evenwichtsprijs? Beperking aanbod
2.1. Aanbodschokken Verandering in evenwichtsprijs? Beperking aanbod Leidt tot scherpe prijsstijging bij steile vraagcurve Leidt tot beperkte prijsstijging bij vlakke vraagcurve Heeft geen effect op prijs bij perfect elastische curve Vraagoverschot wordt weggewerkt zonder prijsstijging

30

31 Verandering in ontvangsten?
2.1. Aanbodschokken Verandering in ontvangsten? Voor aanbodverschuiving Ontvangsten boeren: A + B Na aanbodverschuiving Inelastische vraag Ontvangsten boeren: B + C + D: boeren doen goede zaak Elastische vraag Ontvangsten boeren: B + C: boeren doen slechte zaak

32 Hetzelfde geldt voor aanbodverschuiving naar boven
2.1. Aanbodschokken Hetzelfde geldt voor aanbodverschuiving naar boven Normale vraagcurve: Prijs- en hoeveelheidseffect Afhankelijk van prijsgevoeligheid Kostenstijging te verdelen over beide marktpartijen Perfect inelastische vraagcurve: Prijseffect Geen hoeveelheideffect Kostenstijging ten laste van vrager Perfect elastische vraagcurve: Hoeveelheideffect Geen prijseffect Kostenstijging ten laste van aanbieder

33

34 Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
De markt in werking 1. Aanbodschokken 2. Vraagschokken Prijsregulering Quota’s Indirecte belastingen en subsidies

35

36 Volatiele grondstoffenprijzen
2.2. Vraagschokken Volatiele grondstoffenprijzen Economische conjunctuur: verschuiving vraagcurven Eerder inelastische aanbodcurve grondstoffen Nieuwe mijn openen is dure en moeizame investering Eerder elastische aanbodcurve afgewerkte producten Exporteurs van grondstoffen Grote prijsschommelingen Exporteurs van afgewerkte producten Kleinere prijsschommelingen

37

38 Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
De markt in werking Prijsregulering 1. Maximumprijs 2. Minimumprijs Quota’s Indirecte belastingen en subsidies

39 Marktevenwicht (p*, q*) Redenen
3. Prijsregulering Marktevenwicht (p*, q*) Vaak door overheid gecorrigeerd of bijgestuurd Redenen Prijs voor consument te hoog of te laag Verbruik of productie aanmoedigen / afremmen Prijs voor producent te laag Marktconform versus niet-marktconform Markconform: vrije prijsvorming gehandhaafd Niet-marktconform: vrije prijsvorming geblokkeerd

40 Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
De markt in werking Prijsregulering 1. Maximumprijs 2. Minimumprijs Quota’s Indirecte belastingen en subsidies

41 3.1. Maximumprijs Indien overheid oordeelt dat evenwichtsprijs sociaal niet verantwoord is Maximumprijs als bescherming tegen te hoge prijs Slechts bindend indien lager dan evenwichtsprijs

42

43 Probleem: vraagoverschot
3.1. Maximumprijs Probleem: vraagoverschot Wordt nu niet weggewerkt door prijsmechanisme Nieuwe toewijzingsmechanismes: Zwarte markt First-come, first-served Trouwe klanten Arbitrair

44 Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
De markt in werking Prijsregulering 1. Maximumprijs 2. Minimumprijs Quota’s Indirecte belastingen en subsidies

45 3.2. Minimumprijs Indien overheid oordeelt dat evenwichtsprijs sociaal niet verantwoord is Minimumprijs als bescherming tegen te lage prijs Slechts bindend indien hoger dan evenwichtsprijs

46

47 Probleem: aanbodoverschot
3.2. Minimumprijs Probleem: aanbodoverschot Graanberg, wijnplas, boterberg Wordt nu niet weggewerkt door prijsmechanisme Alternatief: Overheid koopt overschotten op Slecht nieuws voor belastingbetalers & consumenten Slecht nieuws voor wereldmarkt

48 Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
De markt in werking Prijsregulering Quota’s Indirecte belastingen en subsidies

49 Overheidsinterventie:
4. Quota’s Overheidsinterventie: Prijsreglementering Maar ook: restricties op verhandelde hoeveelheden Quota: ingeperkte hoeveelheid Voorbeeld: visvangst Slechts bindend indien quota beneden evenwichts-hoeveelheid

50

51 Prijsregulering en quota’s:
Verstoren marktevenwicht Leiden tot aanbod- of vraagoverschotten of motieven voor producenten of gebruikers om quota’s te omzeilen = Niet-marktconforme interventies Vergen inzet vanwege overheid (opkopen overschot, vergunningen, …)

52 Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
De markt in werking Prijsregulering Quota’s Indirecte belastingen en subsidies 1. BTW en accijnzen 2. Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de belasting 3. Verdeling van de belasting over consument en producent 4. Een belasting is niet wat ze lijkt 5. Belasting op de consument of op de producent?

53 Accijnsbelasting: vast bedrag per fysieke eenheid van het product
5.1. BTW en accijnzen Accijnsbelasting: vast bedrag per fysieke eenheid van het product BTW: waardebelasting: belasting in verhouding tot de prijs van het goed Indirecte belastingen drijven wig tussen Prijs die kopers betalen (consumentenprijs, PV) Prijs die verkopers ontvangen (producentenprijs, PA)

54 5.1. BTW en accijnzen Accijnsbelasting op producenten Accijnsbelasting op consumenten Algemeen: accijnsbelasting Waardebelasting op consumenten

55 Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
De markt in werking Prijsregulering Quota’s Indirecte belastingen en subsidies 1. BTW en accijnzen 2. Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de belasting 3. Verdeling van de belasting over consument en producent 4. Een belasting is niet wat ze lijkt 5. Belasting op de consument of op de producent?

56 5.2. Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de belasting
Zie oefening Hoofdstuk 3: de markt van broodjes Belasting van 1 euro per geproduceerd broodje Marktevenwicht Kopers stemmen hun gedrag af op consumentenprijs Verkopers stemmen hun gedrag af op producentenprijs

57 5.2. Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de belasting
Nieuw marktevenwicht berekenen Los volgend stelsel op (oefening Hoofdstuk 3)

58 5.2. Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de belasting
Producentenbelasting Verschuiving van de aanbodcurve naar boven

59

60 5.2. Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de belasting
Evenwichtsprijs = 3,6 euro Evenwichtshoeveelheid = 240 eenheden (vraaguitval) Belastingsontvangst = 240 euro

61 Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
De markt in werking Prijsregulering Quota’s Indirecte belastingen en subsidies 1. BTW en accijnzen 2. Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de belasting 3. Verdeling van de belasting over consument en producent 4. Een belasting is niet wat ze lijkt 5. Belasting op de consument of op de producent?

62 5.3. Verdeling van de belasting over consument en producent
Incidentie van de belasting Wie draait uiteindelijk op voor de belasting?

63

64 5.3. Verdeling van de belasting over consument en producent
Verdeling van de belastingslast Via helling van vraag en aanbod Concreet: Hoe inelastischer de vraag, Hoe kwetsbaarder consumenten voor afwenteling van de producentenbelasting Via een verhoging van de consumentenprijs

65 Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
De markt in werking Prijsregulering Quota’s Indirecte belastingen en subsidies 1. BTW en accijnzen 2. Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de belasting 3. Verdeling van de belasting over consument en producent 4. Een belasting is niet wat ze lijkt 5. Belasting op de consument of op de producent?

66 5.4. Een belasting is niet wat ze lijkt
Wie betaalt? Milieuheffingen Verhandelde hoeveelheid (vervuiling) terugdringen Maar… vergelijk linker- en rechterpaneel in Figuur 4.12 Voedselsubsidies Tegen hongersnood Maar… aanbod is perfect inelastisch Aanbod blijft ongewijzigd Subsidie in zakken van graanverkopers

67

68 Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
De markt in werking Prijsregulering Quota’s Indirecte belastingen en subsidies 1. BTW en accijnzen 2. Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de belasting 3. Verdeling van de belasting over consument en producent 4. Een belasting is niet wat ze lijkt 5. Belasting op de consument of op de producent

69 5. Belasting op de consument of op de producent?
Voor marktevenwicht en verdeling belastingslast: Geen verschil tussen belasting op producent dan wel op consument Equivalentie gaat enkel op voor perfect competitieve markten Arbeidsmarkt: voldoet niet aan perfecte mededinging Geen perfecte equivalentie tussen sociale bijdragen werknemer en werkgever

70