VLEKHO-HONIM Wiskunde leren vanuit abstracte voorbeelden: hoe overtuigend zijn de resultaten van Kaminski? Dirk De Bock, Johan Deprez, Wim Van Dooren,

Presentatie over: "VLEKHO-HONIM Wiskunde leren vanuit abstracte voorbeelden: hoe overtuigend zijn de resultaten van Kaminski? Dirk De Bock, Johan Deprez, Wim Van Dooren,"— Transcript van de presentatie:

1 VLEKHO-HONIM Wiskunde leren vanuit abstracte voorbeelden: hoe overtuigend zijn de resultaten van Kaminski? Dirk De Bock, Johan Deprez, Wim Van Dooren, Michel Roelens, Lieven Verschaffel (slides op: www.ua.ac.be/johan.deprez)

2 VLEKHO-HONIM Over onszelf Johan Deprez ♦ docent wiskunde, Faculteit Economie en Management, HUBrussel (EHSAL) ♦ docent/praktijkassistent, lerarenopleiding wiskunde Universiteit Antwerpen en KULeuven ♦ redactielid Uitwiskeling Dirk De Bock ♦ docent wiskunde en coördinator onderzoeksgroep Educational Research & Development, Faculteit Economie en Management, HUBrussel (EHSAL) ♦ wetenschappelijk medewerker aan het Centrum voor Instructiepsychologie en –technologie (Departement Pedagogische Wetenschappen, KULeuven)

3 VLEKHO-HONIM

4 Les exemples sont mauvais pour l’apprentissage des mathématiques (25 april 2008)

5 VLEKHO-HONIM

6 Inleiding krantenartikels gebaseerd op doctoraatsverhandeling Kaminski, J. A. (2006). The effects of concreteness on learning, transfer, and representation of mathematical concepts. reeks onderzoeksartikelen … Kaminski, J. A., Sloutsky, V. M., & Heckler, A. F. (2008). The advantage of abstract examples in learning math. Science, 320, 454–455. …

7 VLEKHO-HONIM Kaminski et al. stellen ter discussie dat wiskundeleren ‘van concreet naar abstract’ verloopt “Instantiating an abstract concept in concrete contexts places the additional demand on the learner of ignoring irrelevant, salient superficial information, making the process of abstracting common structure more difficult than if a generic instantiation were considered” (Kaminski, 2006, p. 114) voerden een reeks van gecontroleerde experimenten uit met (voornamelijk) bachelorstudenten in de psychologie

8 VLEKHO-HONIM Kaminski et al. enkele besluiten (Kaminski et al., 2008, p. 455) ♦ “If the goal of teaching mathematics is to produce knowledge that students can apply to multiple situations, then representing mathematical concepts through generic instantiations, such as traditional symbolic notation, may be more effective than a series of “good examples”.” ♦ “Moreover, because the concept used in this research involved basic mathematical principles and test questions both novel and complex, these findings could likely be generalized to other areas of mathematics. For example, solution strategies may be less likely to transfer from problems involving moving trains or changing water levels than from problems involving only variables and numbers.”

9 VLEKHO-HONIM Kritische reacties van collega’s onderzoekers in Educational Forum en e-letters in Science: ♦ Cutrona, 2008 ♦ Mourrat, 2008 ♦ Podolefsky & Finkelstein, 2008 ♦ … research commentary door Jones in Journal for Research in Mathematics Education (2009) informele reacties ♦ McCallum, 2008 ♦ Deprez, 2008

10 VLEKHO-HONIM In deze presentatie 1.Inleiding 2.Commutatieve groepen van orde 3 3.De studie van Kaminski et al. 4.Enkele belangrijke elementen van kritiek 1.Onfaire vergelijking 2.Transfer naar orde 4 3.Wat hebben leerlingen precies geleerd? 4.Enkele andere elementen van kritiek 5.Nieuw empirisch onderzoek door De Bock et al. 6.Algemene discussie

11 VLEKHO-HONIM Commutatieve groepen van orde 3

12 VLEKHO-HONIM Commutatieve groep met 3 elementen een verzameling G met 3 elementen … bijvoorbeeld ♦ {0,1,2} ♦ {r 120°, r 240°, r 0° }, waarbij r 120° staat voor een rotatie over 120° ♦ {a, b, c} met a, b en c niet verder gespecifieerd met een bewerking * gedefinieerd op die elementen … ♦ {0,1,2}: optelling modulo 3, bijvoorbeeld: 2+2=1 ♦ {r 120°, r 240°, r 0° }: pas achtereenvolgens rotaties toe, bijvoorbeeld: eerst r 120°, daarna r 240° geeft r 0° ♦ {a, b, c}: de bewerking wordt gegeven door een 3 bij 3 tabel die voldoet aan de volgende eigenschappen:

13 VLEKHO-HONIM Commutatieve groep met 3 elementen een verzameling G met 3 elementen … met een bewerking * gedefinieerd op die elementen … die voldoen aan volgende eigenschappen: ♦ commutativiteit: x*y=y*x voor elke x en y in G ♦ associativiteit: (x*y)*z=x*(y*z) voor elke x, y en z in G ♦ bestaan van een neutraal element: G bevat een element n waarvoor x*n=x=n*x voor elke x in G ♦ bestaan van inversen: voor elk element x in G is er een element x’ waarvoor x*x’=n=x’*x de twee voorbeelden zijn isomorfe groepen alle groepen van orde 3 zijn isomorf 0 12

14 VLEKHO-HONIM De studie van Kaminski et al.

15 VLEKHO-HONIM Basisexperiment in Kaminski et al. (80 bachelorstudenten) Fase 1: Instructiedomein studie + toets Fase 2: Transferdomein presentatie + toets T: Kinderspel A: Kleitabletten van archeologische site C1: Maatbekers C2: Maatbekers + Pizza’s C3: Maatbekers + Pizza’s + Tennisballen

16 VLEKHO-HONIM Fase 1 studie: ♦ inleiding ♦ expliciete presentatie van de regels d.m.v. voorbeelden ♦ opgaven met feedback ♦ complexe voorbeelden ♦ samenvatting van de regels leertoets: 24 meerkeuzevragen

17 VLEKHO-HONIM Fase 2 presentatie ♦ Inleiding tot het spel ♦ “De regels van het systeem dat je leerde zijn zoals de regels van het spel.” ♦ 12 voorbeelden van combinaties transfertoets 24 meerkeuzevragen

18 VLEKHO-HONIM Resultaten leertoets: A = C1 = C2 = C3 transfertoets: A > C1 = C2 = C3

19 VLEKHO-HONIM Belangrijke elementen van kritiek

20 VLEKHO-HONIM 1. Onfaire vergelijking Kaminski controleerde voor “superficial similarity” (andere) bachelorsstudenten lazen beschrijvingen van T-A or T-C, maar werden niet getraind in de regels “similarity ratings” laag geen significante verschillen tussen T-A vs. T-C kritieken: onfaire vergelijking t.g.v. “deep level similarity” tussen T en A op vlak van 1.rol die gespeeld wordt door aanwezige voorkennis 2.het centrale wiskundige concept dat geleerd wordt 3.structuur (McCallum, 2008; Cutrona, 2009; Deprez, 2008; Jones, 2009a, 2009b; Mourrat, 2008, Podolefsky & Finkelstein, 2009) A C T

21 VLEKHO-HONIM 1. Onfaire vergelijking 1.rol van voorkennis A en T: ♦ ‘willekeurige’ symbolen ♦ bewerkingen bepaald door formele regels ♦ boodschap: maak geen gebruik van voorkennis! C: fysische/numerieke referent ♦ fysische/numerieke referent voor de symbolen ♦ fysische/numerieke referent voor de bewerkingen ♦ boodschap: voorkennis kan nuttig gebruikt worden! A C T

22 VLEKHO-HONIM 1. Onfaire vergelijking 2.centrale wiskundige concept A en T: commutatieve groep (commutativiteit, associativiteit, bestaan van een neutraal element, bestaan van inverse elementen) C: expliciet gecommuniceerd (commutatieve groep) vs. impliciet gecommuniceerd (modulaire optelling) beide zijn betekenisvolle wiskundige concepten … maar verschillend! ♦ 2 en 3 elementen: groep bepaald door modulaire optelling is de enige groep ♦ n elementen, n>3, niet priem: ook andere groepen dan de groep bepaald door modulaire optelling A en C leren verschillende concepten! concept geleerd in A is beter bruikbaar voor T A C T

23 VLEKHO-HONIM 1. Onfaire vergelijking 3.structuur A : neutraal elt. n, 2 symmetrische generatoren a en b ♦ {n,a,b}, ♦ (1.1) a+a=b, ♦ (1.2) b+b=a ♦ (1.3) a+b=b+a=n C: symmetrie verbroken (1 vs. 2), één generator ♦ {n,a,b} ♦ (2.1) a+a=b ♦ (2.2) a+a+a=n equivalent, maar focus op verschillende aspecten A/C leerden/negeerden verschillende aspecten in T: geen aanknopingspunten voor 2de set basisregels A C T 1+1=2 1+1+1=3

24 VLEKHO-HONIM 2. Transfer naar groep van orde 4 een experiment uit doctoraat van Kaminski waarover niet gerapporteerd wordt in Science en andere tijdschriften onze interpretatie van de resultaten van dit experiment transfertoets over een groep van orde 4: zie volgende slide Los de eerste drie vragen van de toets op!

25 VLEKHO-HONIM Experiment 6

26 VLEKHO-HONIM 2. Transfer naar groep van orde 4 eerste instructiedomein nieuwe experiment = A-instructiedomein uit het basisexperiment (kleitabletten uit een archeologische site) resultaten op de orde-4-transfertoets niet beter dan puur gokken transfer vanuit A-instructiedomein blijkt erg beperkt! ( affirmatieve titel van Kaminski et al in Science) concept van modulaire optelling werd inderdaad niet geleerd door de A- proefpersonen

27 VLEKHO-HONIM 2. Transfer naar groep van orde 4 tweede instructiedomein nieuwe experiment = A-instructiedomein uit het basisexperiment + ‘relational diagram’ goede resultaten op de orde-4-transfertoets diagram communiceert het cyclische karakter van de groep (equivalent met modulaire optelling)

28 VLEKHO-HONIM 2. Transfer naar groep van orde 4 derde instructiedomein nieuwe experiment is een concreet instructiedomein met een ‘grafische voorstelling’ goede resultaten op de orde-4-transfertoets ook vanuit een concreet instructiedomein treedt transfer op

29 VLEKHO-HONIM 2. Transfer naar groep van orde 4 De experimenten van Kaminski et al geven een meer genuanceerd beeld dan de beweringen in het artikel in Science!

30 VLEKHO-HONIM 3. Wat leerden de studenten precies? Meerkeuzetoetsen tonen enkel het eindresultaat, maar niet hoe dat antwoord werd gevonden. Wat leerden de studenten? ♦ een set van specifieke regels? ♦ modulaire optelling? ♦ groepseigenschappen (commutativiteit, …)? ♦…♦… Is er enige evidentie van een bewuste toepassing van groepseigenschappen of modulair optellen? Met commutativiteit, … is men ook vertrouwd vanuit het rekenen met (gewone) getallen! De proefpersonen kennen geen rekensystemen waarin commutativiteit, … niet gelden: daardoor hebben ze een evident karakter.

31 VLEKHO-HONIM 4. Enkele andere elementen van kritiek Transfer in experimenten van Kaminski is ♦ nabije transfer ♦ onmiddellijke transfer (i.t.t. op lange termijn) ♦ uitgelokte transfer (i.t.t. spontaan) … erg verschillend van transfer in een echte onderwijssituatie! De concrete instructiefase is geen goede wiskundeles: ♦ erg gekunstelde contexten ♦ geen abstraheringsfase ♦ regels zijn niet functioneel (je gebruikt voorkennis i.p.v. regels) en worden dus niet geleerd ♦…♦…

32 VLEKHO-HONIM Een empirische studie door De Bock et al.

33 VLEKHO-HONIM Methode Subjecten: 130 bachelorsstudenten in de pedagogische wetenschapen Twee fasen (1)instructiedomein: studie en toets (2)transferdomein: presentatie en toets Vier experimentele condities (A = abstract, C = concreet) ♦ AA, CA, AC, and CC ♦ AA and CA: “Kaminski condities” ♦ AC and CC: belangrijke toevoegingen door ons

34 VLEKHO-HONIM Methode Operationalizering van de domeinen A-learning: kleitabletten van archeologische site A-transfer: kinderspel C-learning: maatbekers C-transfer: pizza’s (stukken pizza die zich op dezelfde manier gedragen als de maatbekers)

35 VLEKHO-HONIM Methode

36 VLEKHO-HONIM Methode

37 VLEKHO-HONIM Methode

38 VLEKHO-HONIM Methode

39 VLEKHO-HONIM Methode In alle condities: Juist voordat de test werd afgenomen, werd een samenvatting van de regels gepresenteerd.

40 VLEKHO-HONIM Methode

41 VLEKHO-HONIM Methode Toets op het einde van de instructiefase bestond uit 24 ‘isomorfe’ meerkeuzevragen

42 VLEKHO-HONIM Methode

43 VLEKHO-HONIM Methode

44 VLEKHO-HONIM Methode Tweede belangrijk verschilpunt met Kaminski’s procedure: Open vraag op het einde van de instructiefase Bijv., na de “concrete” instructiefase: Wat komt er op de plaats van het vraagteken? Leg zo precies als mogelijk uit hoe je dit gevonden hebt. ?

45 VLEKHO-HONIM Methode Of na de abstracte instructiefase: Wat komt er op de plaats van het vraagteken? Leg zo precies als mogelijk uit hoe je dit gevonden hebt. Instructie + toetsing ♦ individueel ♦ twee fasen onmiddellijk na elkaar ♦ eigen tempo ♦ computer ?

46 VLEKHO-HONIM Methode - Analyse Scores op instructie- en transfertest: statistische analyse (ANOVA + Tukey HSD) na verwijdering van een aantal ‘outliers’ (volgens eenzelfde procedure als Kaminski) Verklaringen ‘open vraag’: scoringssystem ontwikkeld en toegepast op de data door twee onafhankelijke beoordelaars.

47 VLEKHO-HONIM Methode - Analyse Scoringssysteem Analyse-eenheid = verklaring van een deelnemer Vier hoofdcategorieën: ♦ G (Groep) ♦ M (Modulo) ♦ R (Regels) ♦ N (Niet) Subcategorieën: ♦ G 1, G 2, G 3, G 4 ♦ M 1, M 2 Scores: 2, 1 of 0

48 VLEKHO-HONIM Methode - Analyse Scoringssysteem 2 = formulering op algemeen niveau Voorbeelden ♦ “volgorde doet er niet toe” ♦ “als je een vlag combineert met een ander symbool dan krijg je altijd dat andere symbool” ♦ “2 + 2 = 4 – 3 = 1” 1 = ondubbelzinnige toepassing 0 = anders

49 VLEKHO-HONIM Resultaten – Kwantitatieve resultaten Instructietoets: AC < CA, CC Transfertoets: CA < AA, AC, CC en AC < CC Conditie Gemiddelde en standaarddeviatie van de toetsscores (Max = 24) InstructietestTransfertest AA (N = 23)17.1 (3.9)18.1 (3.8) AC (N = 30)15.3 (3.5)17.4 (4.2) CA (N = 28)18.5 (2.9)12.0 (4.3) CC (N = 24)18.3 (3.5)20.2 (2.4)

50 VLEKHO-HONIM Resultaten – Kwantitatieve resultaten Kaminski bevestigd (transfertoets: AA > CA) Omgekeerde geldt ook (transfertoets: CC > AC) Ondanks AC < CX (instructietoets), AC = AA (transfertoets): studenten lijken “modulo 3 rekenen” te “leren” met weinig of geen hulp van de instructieconditie

51 VLEKHO-HONIM Resultaten – Kwalitatieve resultaten Letterlijk herhalen van combinatieregels Formuleringen van groepseigenschappen op algemeen niveau komen nauwelijks voor (ondanks het feit dat expliciet werd gevraagd om “zo precies als mogelijk” te verklaren) Instructie -domein Score GMRN G1G2G3G4M1M2 A (N = 66) 2060000–– 11643030011 05017666366 455 62

52 VLEKHO-HONIM Resultaten – Kwalitatieve resultaten Toepassing van “modulo 3” rekenen door ongeveer de helft van de deelnemers (geen expliciet doel van instructieomgeving!) In sommige gevallen: zonder referentie naar de context … Instructie domein Score GMRN G1G2G3G4M1M2 C (N = 52) 2000070–– 113702225514 0394552502347 38

53 VLEKHO-HONIM Resultaten – Kwalitatieve resultaten … Pure herhalingen van combinatieregels komen zelden voor Enkele spontane toepassingen van groepseigenschappen (hoewel minder dan in de A-instructiegroepen) Instructie domein Score GMRN G1G2G3G4M1M2 C (N = 52) 2000070–– 113702225514 0394552502347 38

54 VLEKHO-HONIM Belangrijkste besluiten Onze resultaten bevestigen die van Kaminski: Transfer naar een nieuw “abstract” domein wordt bevorderd door een abstract, eerder dan een concreet instructiedomein Maar… Transfer naar een nieuw “concreet” domein wordt ook bevorderd door een concreet, eerder dan door een abstract instructiedomein ( http://www.klasse.be/leraren/15549 ) http://www.klasse.be/leraren/15549 Ernstige twijfels over wat de studenten werkelijk leerden uit de abstracte instructieomgeving (groepseigenschappen vs. formeel leren toepassen van combinatieregels) Sommige studenten bereikten een hoger abstractieniveau vanuit de concrete instructieomgeving.

55 VLEKHO-HONIM Algemene discussie

56 VLEKHO-HONIM Algemene discussie Onwijs om de resultaten van Kaminski te extrapoleren naar het gehele wiskundeonderwijs. Zelfs een extrapolatie naar commutatieve groepen van orde 4 is problematisch… Een wiskundig begrip vatten heeft ook een epistemologische betekenis (waar komt het vandaan en waaraan ontleent het zijn ‘kracht’?). Noch de abstracte, noch de concrete representaties van Kaminski’s (en onze) studie werpen enig licht op deze fundamentele kwestie…

57 VLEKHO-HONIM