Darmkanker en Erfelijkheid

Presentatie over: "Darmkanker en Erfelijkheid"— Transcript van de presentatie:

1 Darmkanker en Erfelijkheid

2 Erfelijkheid in het algemeen
Hoe ontstaat Kanker ? Erfelijke darmkanker Lynch syndroom Familiaire adenomateuze polyposis Wat doet de klinisch geneticus

3

4 Gen (recept) Chromosoom (kookboek) Cel DNA Eiwit

5 Chromosomen: de Erfelijke “Kookboeken”
Chromosoom 5

6 erfelijke “recepten” zijn opgebouwd uit DNA
Basen (letters) Basepaar Adenine (A) Thymine (T) Cytosine (C) Guanine (G) “alfabet” van het DNA

7 Aanleg voor Erfelijke Ziekte = fout (mutatie) in een normale erfelijke aanleg
Een mutatie is een verandering in de normale basepaar volgorde (een “schrijffout” in een erfelijk recept)

8 verkeerd werkzaam, onwerkzaam, of afwezig eiwit
Ziekteverwekkende fouten (mutaties) in het DNA veranderen de werking van het Eiwit normaal werkend eiwit verkeerd werkzaam, onwerkzaam, of afwezig eiwit

9 Kanker

10 Ontstaan van Kanker door een opeenstapeling van fouten in de recepten (genen) die de celgroei besturen Ontstaat in de loop van jaren vanuit 1 cel

11 Kankercellen Normale cellen

12 De meeste van deze fouten zijn niet erfelijk, maar ontstaan in de loop van jaren door toeval (overschrijf fouten in het DNA) en door bijvoorbeeld roken, straling, voedsel, virussen, etc.

13 Erfelijkheid en Colorectaal Carcinoom
Sporadisch (65%–85%) Familiair (10%–30%) Zeldzame syndromen (<0.1%) Lynch syndroom (HNPCC) (5%) Familiaire Adenomateuze Polyposis (FAP) MYH-polyposis (MAP) (~1%)

14 Erfelijke kanker Tijdens een celdeling moet het erfelijk materiaal zich verdubbelen zodat elke cel weer alle erfelijke informatie bevat. Tijdens deze verdubbeling ontstaan fouten. Er zijn eiwitten die deze fouten kunnen herkennen en herstellen Bij erfelijke kanker is er een mutatie (fout) aanwezig in het recept (gen) voor reparatie eiwit

15 Lynch syndroom Hereditair Non Polyposis Colorectaal Carcinoom
Mutatie in “reparatie genen” (MLH1, MSH2, MSH6 en PMS2) Risico op darmkanker 60-80% Verhoogd risico op: baarmoederkanker en in mindere mate: maagkanker, eierstokkanker, nierbekken en urineleider kanker De betrokken reparatie genen zijn met name van belang in deze organen

16 Lynch syndroom Hereditaire Non Polyposis Colorectaal Carcinoom (HNPCC)
Erfelijke vorm van darmkanker Daarnaast verhoogd risico op bv. Baarmoederkanker

17 Lynch syndroom Controles: Colonoscopie (dikke darm onderzoek)
                                              Controles: Colonoscopie (dikke darm onderzoek) Echo onderzoek baarmoeder, eierstokken

18 Overerving

19 Iemand met de Lynch aanleg heeft ook nog een normale aanleg en dat is genoeg voor DNA reparatie
+ Normale aanleg Lynch aanleg van de ene ouder gekregen van de “Lynch- ouder” gekregen

20 Nu wordt er geen normaal eiwit meer gemaakt
In de loop der jaren sluipt toevallig in de normale aanleg een fout (maar niet bij iedereen) + Nu wordt er geen normaal eiwit meer gemaakt

21 Familiaire adenomateuze polyposis (FAP)
en darmpoliepen, FAP in familie Vroege manifestaties Poliepen jaar CRC jaar Betrokken gen: APC Speelt geen rol bij reparatie, maar bepaald of een cel wel of niet mag delen.

22 FAP Controles Behandeling
Vanaf jaar 1 keer per 2 jaar sigmoidoscopie Vanaf jaar gastroduodenoscopie Behandeling Preventieve darmverwijdering  tijdstip afhankelijk van aantal poliepen

23 Overerving

24 Wat doet de klinisch geneticus
Anamnese: Voorkomen darmkanker of andere vormen van kanker, poliepen, leeftijd waarop ontstaan, behandeling Stamboom maken Familie

25 Wat doet de klinisch geneticus
Risico inschatting maken Soms is er op basis van alleen de stamboom al reden voor controles voor familieleden. Voor- en nadelen van erfelijkheidsonderzoek bespreken Erfelijkheidsonderzoek Bij verdenking Lynch syndroom Eerst onderzoek in tumor naar aanwijzingen voor Lynch Als er aanwijzingen zijn dan DNA onderzoek Bij verdenking FAP DNA onderzoek

26 Stamboom

27 Reden voor erfelijkheidsonderzoek
Veel (adenomateuze) poliepen Darmkanker < 50 jaar Meerdere keren darmkanker of kanker passend bij Lynch syndroom bij 1 persoon Meerdere familieleden met Lynch syndroom geassocieerde tumoren

28 Aanvullend onderzoek Opvragen medische informatie familieleden
Tumor onderzoek Aanwijzingen voor erfelijke kanker DNA onderzoek Genen betrokken bij Lynch/ FAP

29 Stamboom Opvragen medische informatie vader Tumor onderzoek bij vader
Bij aanwijzingen aanvullend DNA onderzoek - Opgevraagde info: geen sprake van vele poliepen - Tumor onderzoek geen aanwijzingen voor erfelijkheid!

30 Eindconclusie deze stamboom
Geen aanwijzingen voor erfelijke darmkanker Op basis van familieverhaal, wel verhoogd risico op darmkanker  controle advies voor kinderen en broer vader 1 keer per 6 jaar darmonderzoek vanaf 45 jaar

31 Vragen?