Module: MOLGEN2: DNA-analyse

Presentatie over: "Module: MOLGEN2: DNA-analyse"— Transcript van de presentatie:

1 Module: MOLGEN2: DNA-analyse
PCR MOLGEN2 Module: MOLGEN2: DNA-analyse Inhoud van deze module: Wat is er nu bekend? Wat kan je analyseren Hoe kan je dat analyseren? Analysetechnieken (overzichtje) DNA-isolatie DNA-amplicficatie: PCR Amplicon-detectie: gelectroforese Module: PCR analyse en Gelelectroforese

2 Van veel soorten is slechts een klein deel bekend
PCR MOLGEN2 Bekend: De DNA-volgorde van slechts enkele soorten (Mens, fruitvlieg, kip, koe, worm etc) Van veel soorten is slechts een klein deel bekend Van productiegewassen en dieren is inmiddels het gehele genoom wel bekend. (Financieel belang) Het kennen van de DNA-volgorde wil niet zeggen dat je de genen kent!!! Module: PCR analyse en Gelelectroforese

3 Tools: Genbanken zoals ncbi: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/nuccore
PCR MOLGEN2 Tools: Genbanken zoals ncbi: DNA-tools voor het maken van zogenaamde primers (straks meer) Blasts: het opzoeken of stukken DNA-volgorde ergens in het genoom voorkomen. Hiermee wordt verwantschapsanalyse tussen soorten gedaan Merkers en microsatellieten: Hiermee worden vaderschaps-tests uitgevoerd. Voor een individue kenmerkende sequenties. Module: PCR analyse en Gelelectroforese

4 Fruitvlieg Nbci-database bevat genoom van veel organismen:
PCR MOLGEN2 Fruitvlieg Nbci-database bevat genoom van veel organismen: Fruitvlieg chromosoom 3L: isplay_name:Sequence,id:STD1,category:Sequence,annots:Sequence,ShowLabel:false][key:gene_model_track,n ame:Genes,display_name:Genes,id:STD3,category:Genes,annots:Unnamed,Options:MergeAll,SNPs:false,CDSProd uctFeats:false,ShowLabelsForAllFeatures:false,HighlightMode:2]&appname=ncbientreznuccore&color=0&label=0 &decor=0&spacing=0&v= : &c=00FF00&gflip=false&select=null Fruitvlieg vg: Chromosoom 2R: isplay_name:Sequence,id:STD1,category:Sequence,annots:Sequence,ShowLabel:false][key:gene_model_track,n ame:Genes,display_name:Genes,id:STD3,category:Genes,annots:Unnamed,Options:MergeAll,SNPs:false,CDSProd uctFeats:false,ShowLabelsForAllFeatures:false,HighlightMode:2]&appname=ncbientreznuccore&color=0&label=0 &decor=0&spacing=0&v= : &c=333333&gflip=false&select=gi| e3f ca27e44-ffea8d58 Module: PCR analyse en Gelelectroforese

5 DNA-analyse. Hoe onderzoekt men of een gen er is?
PCR MOLGEN2 DNA-analyse. Hoe onderzoekt men of een gen er is? Je moet de sequentie van het gen kennen (uit eerder onderzoek) Je moet een idee hebben wáár het zit. Je zoekt in de ncbi-database die plek op. Bijvoorbeeld: Fruitvlieg: we weten dat kenmerk vestigal aanwezig is op chromosoom 2R. We kiezen stukjes flankerende DNA-sequenties om de aanwezigheid van dit gen te vinden: Nodig? De vermeerderings techniek> PCR Polymerase Chain Reaction. Module: PCR analyse en Gelelectroforese

6 DNA-isolatie PCR MOLGEN2
Voor dat je een organisme wil checken op de aanwezigheid van een gen, zal je: Isolatie houdt in: DNA vrij maken uit een hoeveelheid materiaal. Als de onderzoeker nog meer analyses moet doen, moet het DNA zuiver zijn, en vrij van blokkerende stoffen Wij beperken ons tot het onderdompelen van een stukje bladmateriaal in een bufferoplossing. Die maakt het celmembraan stuk en bevrijdt het DNA Bij lastige organismen (schimmels ed) moet je soms dik 30 stappen zetten om het DNA te bevrijden… Lastig,duur en tijdrovend. Gelukkig heeft de biochemische industrie overal ‘kits’ voor op de markt gebracht die veel werk verlichten. Module: PCR analyse en Gelelectroforese

7 DNA-amplificatie: PCR Amplicon-detectie: gelectroforese
PCR MOLGEN2 Analysetechnieken DNA-isolatie DNA-amplificatie: PCR Amplicon-detectie: gelectroforese Module: PCR analyse en Gelelectroforese

8 PCR Wat is PCR? Staat voor Polymerase Chain Reaction
PCR analyse1 PCR Wat is PCR? Staat voor Polymerase Chain Reaction Ontwikkeld door de Amerikaan Karry Mullis (1983). Nobelprijs gekregen. Wat doet PCR? Gedeelte van het (deels) bekende genoom vermeerderen (miljarden kopieen) Toepassingen: snelle detectie van ziekteverwekkers, genen, afwijkende DNAfragmenten etc. Module: PCR analyse en Gelelectroforese

9 PCR analyse1 Leidt tot: We zoeken het rode gen:
..AGCGCGCGCTTTCTCCTCGATCAGTCATCG.. ..TCGCGCGCGAAAGAGGAGCTAGTCAGTAGC.. We willen een techniek die alleen het rode gen doet verdubbelen en niet ál het DNA:  AGTA CGCT  Leidt tot: TCGCGCGCGAAAGAGGAGCTAGTCAGTA CGCTTTCTCCTCGATCAGTCATCG Module: PCR analyse en Gelelectroforese

10 PCR analyse1 En dat leidt tot: ..AGCGCGCGCTTTCTCCTCGATCAGTCATCG..
TCGCGCGCGAAAGAGGAGCTAGTCAGTA CGCTTTCTCCTCGATCAGTCAT CGCTTTCTCCTCGATCAGTCATCG GCGAAAGAGGAGCTAGTCAGTA ..TCGCGCGCGAAAGAGGAGCTAGTCAGTAGC.. Na 40 stappen heb je ca 2^40 van dit soort fragmenten. Module: PCR analyse en Gelelectroforese

11 Deze methode verlangt een paar ingredienten:
PCR analyse1 De Techniek. Deze methode verlangt een paar ingredienten: Er is maar heel weinig DNA nodig. Aanwezige primers (stukjes DNA van 20 bp lang). Losse nucleotiden (een mengsel van dNTP’s) DNA-polymerase (Hittebestendige versie van het enzym dat nucleotiden aan het enkele DNA vasthecht) Omgevingsfactoren (MgCl2) , Water ed. Module: PCR analyse en Gelelectroforese

12 Deze drie stappen herhaal je 30-40x.
PCR analyse1 Hoe werkt het principe? Bij hoge temperatuur smelten de DNA strengen en raken uiteen (98 graden C) Dan hechten zich korte apart vervaardigde stukjes enkelstrengs DNA (zgn primers) (bij een bepaalde temp. Hierna koppelt DNApol er losse nucleotiden aan, en maakt de nieuwe strengen af. Deze drie stappen herhaal je 30-40x. Tenslotte koelt het geheel weer af,en heb je enorme hoeveelheid van gekopieerd fragment DNA. Module: PCR analyse en Gelelectroforese

13 PCR analyse1 1a gewone dubbelstrengs DNA 1b DNA Smelt bij 98 graden
1c bij ca 50 graden hechten primers 1d bij 72 graden worden deze aangevuld met losse nucleotiden door enzym Taq-DNApolymerase (Taq -= Thermo aquatic) 2b Opnieuw smelt bij 98 graden Module: PCR analyse en Gelelectroforese

14 PCR analyse1 2c bij ca 50 graden hechten primers
2d Polymerase knoopt er opnieuw losse nucleotiden aan en verlengt de streng tot het einde. (Bij 72 graden) 3b Opnieuw smelt bij 98 graden voor ronde 3…. Etc etc etc.. Module: PCR analyse en Gelelectroforese

15 Het aantal grote strengen blijft gelijk
PCR analyse1 Wat valt op? Elke ronde verdubbelt het aantal korte fragmenten. Dus na 40 rondes heb je in principe 240 fragmenten. Het aantal grote strengen blijft gelijk Het aantal ‘halve’ strengen neemt elke stap lineair toe. Na 40 ronden is het aantal korte fragmenten dermate talrijk dat zij voor het blote oog kunnen worden aangetoond. (Gel-electroforese). Module: PCR analyse en Gelelectroforese

16 Wat is de werkwijze in de praktijk?
PCR analyse1 Wat is de werkwijze in de praktijk? We moeten DNA zien te halen uit de cellen van het organisme dat we onderzoeken. (plant) Hiervan is maar heel weinig DNA nodig We voegen de ingredienten voor replicatie toe: water DNA-nucleotiden primers Taq-DNA-polymerase (enzym) zouten ed. Dit mengsel doorloopt een herhaald traject van temperaturen (98 graden, 50 graden, 72 graden). Tenslotte is het mengsel verrijkt met korte fragmentjes. (Zó talrijk dat de rest nauwelijks meetelt..) Module: PCR analyse en Gelelectroforese

17 Epje 0.2 ml met verdunningsbuffer Voeg 2 mm2 blad toe
PCR analyse1 Epje 0.2 ml met verdunningsbuffer Voeg 2 mm2 blad toe Crush met pipetpunt Centrifugeer Neem supernatant over in schoon epje Voeg toe: Primers dNTP’s, Mgcl2 mengsel DNA polymerase Water En dan….IN DE PCR! Module: PCR analyse en Gelelectroforese

18 Ruimte voor de epjes (0.2 ml) 96 stuks maximaal
PCR analyse1 PCR: Techne CYCLOGENE Verwarmd deksel Ruimte voor de epjes (0.2 ml) 96 stuks maximaal Aparte instructie aanwezig. Bedieningspaneel Ruimte voor 96 epjes Verwarmd deksel voorkomt verdamping. Module: PCR analyse en Gelelectroforese

19 Dit type practicum EIST dat je je volledig voorbereid.
PCR analyse1 Zorg dat je alles bij de hand hebt. Centrifuge Pipetten Puntjes Rekje voor epjes Chemicalien Handschoenen Stift Afvalvat Tissues Vortex/shaker Dit type practicum EIST dat je je volledig voorbereid. Module: PCR analyse en Gelelectroforese

20 Methode: Men maakt een gel van agarose (soort zeewierextract)
PCR analyse1- deel GELELECTROFORESE Electroforese DNAfragmenten zijn negatief geladen en zullen in een electrisch veld van MIN naar PLUS bewegen. De grootte van de fragmenten bepalen de migratiesnelheid. Grote langzaam, kleine snel! Methode: Men maakt een gel van agarose (soort zeewierextract) Hierin worden kuiltjes/welletjes aangebracht. De hele gel gaat in een buffer, waarmee ook de gel gemaakt is. Na 1-2 uur ‘runnen’ zullen de diverse DNA fragmenten zich scheiden op basis van hun grootte. Module: PCR analyse en Gelelectroforese

21 PCR analyse1- deel GELELECTROFORESE
Het ‘home-made’ electroforese-bakje. De gel ligt verhoogd Links en rechts aansluitingen Ernaast ligt het kammetje dat wordt gebruikt om tijdens het stollen van de gel de kuiltjes (welletjes) te maken. In één welletje past ca 30 uL. Hiernaast de bak aangesloten op 100 volt. Deze gel is bijna halverwege: de kleuren verraden hoevér je bent. Module: PCR analyse en Gelelectroforese

22 PCR analyse1- deel GELELECTROFORESE
Deze gel is bijna halverwege: de kleuren verraden hoevér je bent. Agar is niet geschikt. Te grof en de zaak wordt diffuus. Module: PCR analyse en Gelelectroforese

23 PCR analyse1- deel GELELECTROFORESE: het resultaat
Welletjes Ruler bandje Let op: de ruler 50bp, de helderheid van bandjes. Module: PCR analyse en Gelelectroforese

24 Het hele proces laat zich verdelen in drie etappes.
PCR analyse1 Werkwijze in detail. Het hele proces laat zich verdelen in drie etappes. DNA-isolatie uit moedermateriaal. Voor dit practicum zijn dat bladeren van de aardappel DNA-PCR techniek voor amplicons 3. Gel-electroforese Module: PCR analyse en Gelelectroforese

25 Werkwijze in detail. DNA-ISOLATIE
PCR analyse1 Werkwijze in detail. DNA-ISOLATIE Het zuiver in handen krijgen van DNA is een lastige klus die veelal ingewikkelde chemicalien en handelingen vergt. Er zijn ‘kits’ op de markt die dat proces a.h.w. met een kookboekrecept kunnen maken. Die werken prima maar zijn erg duur (vanaf euro voor 50 reacties..) Wij gebruiken de Phire-Plant PCR kit waarmee eenvoudige plantaardige samples kunnen worden behandeld. Nadeel: er komen veel vervuilingen mee en verdere analyse van het DNA kan dus niet. Module: PCR analyse en Gelelectroforese

26 Werkwijze in detail. DNA-ISOLATIE- 2
PCR analyse1 Werkwijze in detail. DNA-ISOLATIE- 2 In een klein epje van 0.2 ml wordt 10 uL buffer gedaan. Men snijdt op een objectglaasje met schone scalpel een stukje blad/stengel af ter grootte van 1 x 2 mm. Dit wordt erbij gegooid. Met een plastic pipetpunt wordt het materiaal ‘gecrusht.’. Het ziet nu groen van de chlorophyll. 1 minuut centrifuge rpm Overpipetteren van het schone supernatant in een schone ep van 0,2 ml. Wat gebeurt er? Het DNA dat aan randen zit van het stukje blad is vrij gekomen en wordt door de centrifuge niet naar beneden gedrukt. De bladresten wel. De buffer lyseert enigszins ook de cellen, zodat er meer DNA kan vrijkomen. Module: PCR analyse en Gelelectroforese

27 Werkwijze in detail. PCR 1
PCR analyse1 Werkwijze in detail. PCR 1 Van het supernatant wordt maar 0,5 uL monster genomen. (dat is érg weinig… maar genoeg!) Hierbij worden in volgorde toegevoegd: 0,4 uL primer A 0.4 uL primer B 10 ul PCR buffer (bevattende de dNTP’s, MgCl2 etc) 0.4 uL Taq-Polymerase. Aanvullen tot 20 uL vloeistof met water dat geen dNase bevat (aquadest dat even gekookt heeft). Men heeft de concentraties zó gekozen dat de hoeveelheden passenbij de reacties. Elk epje bevat zo steeds 20 uL reactiemengsel. Module: PCR analyse en Gelelectroforese

28 Werkwijze in detail. PCR 2 Vervolgens:
PCR analyse1 Werkwijze in detail. PCR 2 Vervolgens: Instellen PCR apparaat op programma 20 Dit impliceert: 1e ronde 10 min 98 graden 2e ronde 10 sec 98 graden, 10 sec 52 graden, 30 sec 72 graden. Stap twee nog 39 x herhalen. 3e ronde: 5 minuten op 72 graden. Laden epjes. PCRapparaat aan, heated lid ook aan, goeie programma selecteren en GO! Module: PCR analyse en Gelelectroforese

29 Werkwijze in detail. PCR 3 Vervolgens:
PCR analyse1 Werkwijze in detail. PCR 3 Vervolgens: Instellen PCR apparaat op programma 20 Dit impliceert: 1e ronde 10 min 98 graden 2e ronde 10 sec 98 graden, 10 sec 52 graden, 30 sec 72 graden. Stap twee nog 39 x herhalen. 3e ronde: 5 minuten op 72 graden. Laden epjes. PCRapparaat aan, heated lid ook aan, goeie programma selecteren en GO! Module: PCR analyse en Gelelectroforese

30 Werkwijze in detail. Maken van de gel. Neem 25 ml 10 xTBE-buffer.
PCR analyse1 Werkwijze in detail. Maken van de gel. Neem 25 ml 10 xTBE-buffer. Voeg 225 ml aquadest toe. (10 verdund). Neem hiervan 80 ml. Voeg 1,6 gram agarosepoeder. Verhit in d magnetron voor 45 sec en zwenk Verhit verder totdat het bijna kookt en de agarose is gesmolten en helder is. Laat afkoelen tot ca 60 graden Pipetteer 6 uL EthidiumBromide (giftig en carcinogeen!) erbij. Giet dit in het bakje nadat je de scheidingswandjes geplaatst hebt. Plaats het 9 holes kammetje bij de min- pool. Cool down…. Min min. Module: PCR analyse en Gelelectroforese

31 Werkwijze in detail. Laden van de GEL
PCR analyse1 Werkwijze in detail. Laden van de GEL Voeg aan elk PCR-epje 6 ul loading dye Dit maakt het inladen zichtbaar. Haal, als de gel goed gestold is, het kammetje eruit. Vul de gelchamber met TBEbuffer in dezelfde concentratie als waarmee de gel is gemaakt. Vul elke welletje met 20 ul mengsel vanuit de epjes met monster én loadingdye. Sluit de chamber met de deksel Sluit de voeding aan op 50 Volt en zet de zaak aan voor 10 min. Na 10 min over op 100 Volt. Na afloop eerst de spanning eraf. Chamber leeggieten in opvangbak. Kijk uit dat de gel er niet uitvalt. Module: PCR analyse en Gelelectroforese

32 Werkwijze in detail. Bekijken van de gel met UV.
PCR analyse1 Werkwijze in detail. Bekijken van de gel met UV. Het EtBr hecht zich aan DNA en is fluoriserend als het met UV wordt beschenen. Kijk NOOIT in de UV lamp Als het goed is, is de DNA ladder 50 bp te zien als een reeks bandjes. 1000, 900, 800, 700, 600, 500, 400, 300, 250, 200,150, 100, 50 basepairs. Maak een digitale foto Zet de lamp snel uit. Verpak de Gel in plastig, label en mik het in de vriezer. Daardoor verlopen de bandjes niet en kan je later de zaak nog na eens bekijken. Module: PCR analyse en Gelelectroforese

33 PCR analyse1 Werkwijze in detail. Bekijken van de gel met UV. SOMS gaat het gewoon MIS….. Module: PCR analyse en Gelelectroforese

34 PCR analyse1 Werkwijze in detail. Bekijken van de gel met UV. SOMS gaat het gewoon GOED! Module: PCR analyse en Gelelectroforese

35 DNALAB1 Solanum Of DNALAB2 DROS DNALAB3 CSI Hierna volgt de module:
PCR analyse1 Hierna volgt de module: DNALAB1 Solanum Of DNALAB2 DROS DNALAB3 CSI In alle gevallen: Lees en bestudeer je handleiding!! En werk aandachtig. Deze spullen zijn kostbaar!! Module: PCR analyse en Gelelectroforese

36 MIT: college over DNA-technieken:
PCR analyse1 Verder nog: Sequencing: MIT: college over DNA-technieken: Ry4rRdDbk&list=PLF83B8D8C87426E44 Module: PCR analyse en Gelelectroforese