Als eten niet meer vanzelfsprekend is

Presentatie over: "Als eten niet meer vanzelfsprekend is"— Transcript van de presentatie:

1 Als eten niet meer vanzelfsprekend is
Miranda Lassche diëtist voedingsteam Medisch Centrum Alkmaar Vrijdag 19 maart 20120

2 Patiëntengroep Een tumor in de mond, keel en slokdarm Behandeld met
chirurgie radiotherapie chemotherapie combinatie´s Vaak problemen met eten en drinken

3

4 Voedingsproblemen hoofd-hals oncologie
Slikproblemen Verslikken Kauwproblemen Pijnlijke mond of keel Droge mond Hinderlijke slijmvorming Ruiken en proeven verminderd

5 Voedingsproblemen Brachytherapie
Slijmvlies van de slokdarm enigszins geïrriteerd en gezwollen  pijn en zwelling eten en drinken kan tijdelijk moeizamer gaan Zuurbranden met medicatie is dit goed te behandelen en eventueel te voorkomen Na ongeveer 7 à 10 dagen zullen deze klachten afnemen en zal het effect van de inwendige bestraling merkbaar worden

6 In de praktijk (oesophagusbestraling)
Problemen pas de laatste week van de behandeling + de 2 weken er na Oorzaak: oedeem + oesophagitis Advies: lidocaïne gel

7 Voedingsproblemen kunnen resulteren in:

8 S N A Q

9 Slikproblemen Oorzaak: Tumor Oedeemvorming door bestraling of operatie
Tracheostoma Advies: Verander de consistentie van de voeding gemalen, vloeibaar

10 Verslikken (1) Oorzaak: Luchtpijp kan niet goed worden afgesloten
t.g.v. de tumor (vaak bij larynx of palatum) bij oedeemvorming door bestraling of operatie Onvoldoende controle over het voedsel bij slikken door gevoelloosheid in de mond  waar bevindt zich het voedsel? (slikfoto!) als de tong minder goed bewogen kan worden (doet mee in het slikproces)

11 Verslikken (2) Advies: Geen dun vloeibare voeding
Gebruik van verdikkingsmiddel Bewust slikken: met kin naar beneden nadenken bij het slikken

12 Kauwproblemen Oorzaak: Tumor in mond  m.n. bij tong en mondbodem
Ingrijpende operatie Slecht gebit of ontbreken van gebit/prothese  extractie als voorbereiding behandeling Advies: Gemalen voeding, fijn gesneden voeding kauwbeweging van belang voor speekselproductie en smaak

13 Pijnlijke mond of keel (1)
Oorzaak: Mucositis t.g.v. radio-/chemotherapie  combinatietherapie geeft meer en langduriger problemen dan de solo behandeling Schimmelinfectie (candida) kenmerkt zich door ‘plotseling’ sterk toegenomen pijn De tumor zelf: door de plaats of als het een open wond is

14 Pijnlijke mond of keel (2)
Advies: Goede pijnmedicatie / anti-schimmelmedicatie Vermijden van scherpe, zure, zoute, harde, hete en heel koude voedingsmiddelen incl. alcohol Gemalen of vloeibare voeding Kunstmatige voeding: drinkvoeding of sondevoeding

15 Droge mond (1) = xerostomie
Oorzaak: Verminderde en veranderde (draderige) speekselproductie t.g.v. radiotherapie op speekselklieren normaal: ml per dag helder, waterig en vloeibaar speeksel Totaal ontbreken van speeksel

16 Droge mond (2) Advies: Drinken bij de maaltijden
Royaal saus en jus gebruiken Pasta, ragout, slaatje, maaltijdsoep enz. Smeuïg beleg, veel boter/margarine Pap/vla/yoghurt, evt. met muesli/cornflakes Kauwgum en zure voedingsmiddelen stimuleren de speekselproductie míts de speekselklieren nog iets werken Kunstspeeksel (Oralbalance®)

17 Droog genoeg voor u, meneer?

18 Hinderlijke slijmvorming (taai en veel)
Oorzaak: door bestraling van speekselklieren wordt de consistentie minder waterig en dikker → meerdere soorten speeksel over de dag Advies: mond spoelen, goede mondhygiëne zure melkproducten minder plakkerig koude dranken, ijswater niet veel mogelijkheden bij taai slijm

19 Ruiken en Proeven (1) Oorzaak: speeksel is nodig om te proeven
door de tumor, de behandeling en het gebruik van medicatie kan de smaak veranderen (aversies) geen reuk = minder/niet proeven

20 Ruiken en Proeven (2) Advies:
Kan per dag wisselen: blijf variëren, dingen uitproberen en altijd proeven Goed kauwen Temperatuur beïnvloedt de smaak Fris zure voeding wordt vaak gewaardeerd (fruit!) Neutrale smaken: pasta, rijst, pap Vleesvariaties: omelet, vis, ragout, samengestelde (eenpans-) gerechten

21 Obstipatie Oorzaak: Advies:
Gebruik van minder vaste voeding en meer vloeibare voeding (bevat minder voedingsvezels) Gebruik van minder vocht (t.g.v. pijn bij slikken) Pijnmedicatie (opiaten) Advies: Vloeibare voeding met vezels (meer granen pap, muesli, fruitontbijt) Drinkvoeding met vezels Laxantia

22 Gewichtsverlies (1) Oorzaak: voedingsintake verminderd door
moeilijker kunnen kauwen en slikken pijn spanning vermoeidheid (meer slapen = minder eetmomenten) verhoogde behoefte

23 Gewichtsverlies (2) Advies: Energieverrijkt dieet (meer calorieën)
meer vetten en suiker (calorie-dichtheid verhogen) meer boter, room toevoegen, volle melkproducten energierijke tussendoortjes: cake, toetjes, noten, chips, franse kaas, plakje worst, stukje kaas, fruitsalade (met slagroom), ijs frequent (kleine) maaltijden (6-7 x per dag) consistentie aanpassen (vloeibaar en gemalen) dieetpreparaten Let op de vochtintake (> 1½ liter)

24 Dieetpreparaten Drinkvoeding Dieetpoeders Verdikkingsmiddelen
Sondevoeding

25 Drinkvoeding Melk-basis Yoghurt-basis Vruchtensap-basis Toetjes
Diverse soorten per fabrikant In Nederland: Abbott, Fresenius, Nutricia, Nestlé/Novartis Energie: varieert van 200 tot 400 kcal per flesje/pakje Eiwit: varieert van gram per flesje Vitamines en mineralen: % van de dagelijkse behoefte in 3 flesjes

26 Ik zeg: DOEN! De manier waarop je het aanbiedt beïnvloedt de compliance Minder zoet als het koud is (ijsklontjes) of gemengd is met (karne)melk De ‘neutraal’ kan door ‘cup a soup’ of melk

27 Sondevoeding Vaak een ‘preventieve’ PEG bij chemo-radiatie behandeling
Soms een neus-maagsonde

28 Dagelijkse behoefte Man, 58 jaar, 1.80 m, 75 kg, BMI = 23
Energie: berekenen met formule 2100 kcal Eiwit: 1,2 - 1,5 gram per kg 90 – 115 gram eiwit Vocht: 1½ - 2 liter drinkvocht in vaste voeding zit normaal ook ± 500 ml vocht, dus bij vloeibare voeding minimaal 2 liter! Advies: 1 l Nutrison Protein Plus (1250 kcal, 63 g eiwit) + 1 l Nutrison Multi Fibre (1000 kcal, 40 gram eiwit)

29 Sociale problemen Eten gaat heel langzaam(eten wordt koud, gezelschap moet wachten) Speeksel loopt uit de mond (schaamte in gezelschap) Geen vaste voeding meer kunnen gebruiken, wel trek (op visite altijd moeten weigeren) Sociale aspect van voeding gaat verloren Moeilijk verstaanbaar kunnen maken Verminking in gelaat, starende mensen Lotgenoten contact via patiëntenverenigingen

30 Bedankt voor uw aandacht!