Tijd voor een zoethoudertje

Presentatie over: "Tijd voor een zoethoudertje"— Transcript van de presentatie:

1 Tijd voor een zoethoudertje
Suiker in onze voeding Gezond? Lesinhoud voor derde graad TSO en BSO voeding

2 1. Waar wonen de zoete mondjes?
Suikergebruik is net als vlees sterk inkomensafhankelijk Tussen 1940 en 2000 is de suikerconsumptie sterk toegenomen vooral in Centraal- en Latijns Amerika en in Europa In Noord-Amerika is het suikerverbruik in diezelfde periode afgenomen: suiker werd er vervangen door glucosestroop en kunstmatige zoetmakers (lightproducten) Azië en Afrika hebben een laag doch toenemend suikerverbruik Wat leert ons deze grafiek? In Azië en Afrika wordt er het minst zoet gegeten. Is men niet voor zoet? Of gaat de consumptie van suiker hand in hand met de welvaart? De zoete mondjes leven vooral in Zuid en Midden – Amerika: van oudsher herkomstplaatsen van suikerriet. In de VS werd voor 1940 meer suiker gegeten. Toch kan dit een foute inschatting zijn want wellicht eet men nog even zoet maar werd de suiker vervangen door light-producten en glucosestroop (suiker uit maïs). Om even twee uitersten aan te halen: In Cuba eet men gemiddeld 62 kg suiker per man per jaar. In Afghanistan is dit minder dan 3 kg. Wij eten ongeveer 35 kg per man per jaar. Let wel: 80 % van deze suiker zit verstopt in frisdrank, bier, wijn, confituur, koekjes,… Inkomenseffect - “Light” effect

3 Bietsuiker = Rietsuiker
2. Biet & Riet Plant Teeltgebied Oogst Suiker zoals wij hem kennen: gekristalliseerd, in klontjes, poedersuiker, bruine suiker komt in onze winkels voornamelijk van de suikerbiet. Toch kunnen we ook suiker kopen afkomstig uit suikerriet. Meestal is die suiker licht gekleurd (werd niet helemaal gezuiverd). De twee gewassen hebben een totaal verschillend klimaat en productiesysteem nodig. Ook de ligging ten opzichte van de verwerkende industrie is van belang (de velden liggen in de nabije buurt om transportkosten laag te houden). Suikerbiet: Tweejaarlijkse plant die jaarlijks geoogst wordt. Groeit in een gematigde klimaatgordel. Wordt gerooid na 4 maanden groei (na aanmaak en opslag suikers in de wortel, voor de bloei) Een opbrengst van gemiddeld 40 ton per hectare. 15 tot 20 percent gehalte aan suikers Suikerwinning door diffusie Bijproducten: melasse en pulp. De pulp wordt gebruikt als veevoeder. Suikerriet: Een doorlevende plant die elke 10 tot 24 maanden wordt geoogst. Kan tot 6 jaar meegaan. Groeit in een tropisch en subtropisch klimaat Heeft een opbrengst van gemiddeld 66 ton per ha Bezit een suikergehalte van 13 tot 18 % De suiker wordt gewonnen door middel van persing van de stengel. Bijproducten zijn melasse en bagasse. De bagasse kan nog dienen als biomassa: ter verbranding voor energie – opwekking. De melasse wordt gebruikt voor de aanmaak van alcohol, veevoeder, gist, citroenzuur, bruine suikers en kandij. De suiker die gewonnen wordt uit biet of riet heeft nochtans een zelfde samenstelling: smaakt hetzelfde en ziet er hetzelfde uit na kristallisatie en zuivering. In Europa wordt rietsuiker nooit volledig geraffineerd omdat je anders geen verschil zou zien tussen riet- en bietsuiker. Bietsuiker = Rietsuiker

4 Bietenveld in Noord-Frankrijk Klimaat en ligging bepalen het succes van de teelt
. Frankrijk is de meest efficiënte Europese suikerproducent, gevolgd door het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Oostenrijk, België en Nederland. Polen is derde grootste producent in de EU.

5 Suikerrietplantage in Brazilië Suikerriet is een subtropisch gewas dat het best groeit in erg warme streken Suikerriet wordt vooral gekweekt op plantages van ha en meer die toebehoren aan de suikerfabriek. Landarbeiders werken vaak onder slechte sociale omstandigheden. Brazilië is de grootste producent en exporteur van suiker wereldwijd. Suikerriet wordt daar ook gebruikt om bio-athanol aan te maken: een alternatieve brandstof waar auto’s op rijden.

6 Grote landbouwbedrijven in Australië
Gemechaniseerd Farmmanager met beperkt personeel Typisch voor Australië, Zuid-Afrika en Brazilië

7 Suikerboeren in Honduras: klein en arm, hoeveproductie van suiker
Boeren verbouwen suikerriet in een bergachtig gebied van West-Honduras. Er zijn geen suikerfabrieken: alle riet wordt verwerkt tot hoevesuiker.

8 3. Niet uit riet noch biet Glucosestroop uit mais, graan, aardappelen
Dextrosen (druivensuiker),malt-dextrines (ook uit granen), caramels (gebrande suikers), … Xylitol,sorbitol,…: suikeralcolholen hebben minder zoetkracht, helft calorieen, geven geen tandcaries maar zijn sterk laxerend (gassen, diarrhee) Let op etikettering Glucosetroop is een suikervervanger. De stroop wordt gemaakt uit gezuiverd zetmeel van granen zoals tarwe, maïs, gerst, rijst,… of van aardappelen. De stroop wordt vooral gebruikt in dranken, koekjes en snoep. De zoetkracht en energie-inhoud is vergelijkbaar met die van suiker. Een andere groep zijn de dextrosen, malt-dextrines, isoglucose en karamels. Ten derde heb je ook de suikeralcoholen zoals sorbitol, lacticol, maltitol, xylitol,…: die veroorzaken geen tandcariës, hebben minder zoetkracht en werken laxerend (veel gebruikt in kauwgum zonder suiker). In Europa is de productie van glucosestroop niet heel groot, in de VS daarentegen is de productie van glucosestroop even groot als die van suiker. Om te weten welke suiker er in een voedingsmiddel gebruikt wordt zoek je naar het etiket met ingredienten: het etiket start met datgene wat er het meest inzit, om verder te gaan in dalende volgorde.

9 4. Chemische suikervervangers in lightproducten
Saccharine Cyclamaat Aspartaam (200x) Sucralose (600x) Natrena is een cocktail (Douwe Egberts/Sara Lee)                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          Nepsuiker uit de chemische industrie: Suikervervangers met een erg sterke zoetkracht worden synthetisch aangemaakt. Ze geven geen energie en worden daarom gebruikt in light-producten. Enkele producten zijn: aspartaam, sacharine, cyclamaat, sucralose,… Candarel en Natrena zijn bekende merken en zijn cocktails van deze producten. Aspartaam en Sacharine worden als licht kankerverwekkend beschouwd als ze in grote hoeveelheden worden gebruikt.

10 Nieuw! Ti’Light Ti’Flora suiker aangevuld met inuline en
caloriearme suikerklontjes (25% energie) met zelfde zoetkracht als gewoon klontje: 1% aspartaam en 99% suiker Ti’Flora suiker aangevuld met inuline en oligofructose uit cichorei, bevordert spijsvertering en calcium-opname “functional food” BENEO® Stevia Rebaudinia: wonderplantje? Onderzoek naar veiligheid K.U.Leuven De bietsuikerfabrikanten surfen mee op het succes van lightproducten en van “gezonde” voeding. Tiense Suiker heeft bij ons een marktaandeel van meer dan 85% Enkele nieuwe producten uit het gamma van de Tiense Suikerraffinaderij: Ti’ Light: met aspartaam Ti’ Flora De cichoreiwortel is een echte wonderwortel. De inuline uit deze wortel is een onverteerbare voedingsvezel. De voedingsvezel bevordert de goede stoelgang, geeft een romig effect in de mond en wordt zo een vetvervanger terwijl het maar ¼ van de calorische waarde bevat. Inuline bevordert de goede darmflora (geeft een gunstig klimaat tot ontwikkeling van de goede bacteriën= prebiotisch) en geeft een gunstiger calciumresorptie, ook van ijzer en magnesium. Is veilig voor diabetici. Voedingsmiddelen met inuline uit cichorei hebben in België het Beneo-label. BENEO® Verder: binnenkort dan toch op de markt? Het wonderplantje Stevia: Een plantje afkomstig uit Zuid – Amerika. Zou tot 300 keer sterker kunnen zoeten dan suiker zonder nadelen voor tanden, overgewicht, diabetici,… Onderzoek naar de veiligheid ervan in het European Stevia Research Centrum aan de K.U. Leuven werd eind 2004 afgerond met als conclusie: stevia is veilig en heeft talloze voordelen: 100 % natuurlijk product veilig voor de tanden reduceert overgewicht veilig voor diabetici 2 à 300 keer zoetkracht van suiker. Enkel nog afwachten tot Europese Unie de ban voor Stevia opheft.

11 5. Nuttige suiker Suiker geeft en versterkt smaak
naast zoet ook vaak zoetzuur (fruitsla, frisdrank, wijn, bier) of bitterzoet (chocolade, koffie) wat suiker op groentjes versterkt de smaakeigenschappen Moedermelk heeft door de lactose een uitgesproken zoete smaak: de hang naar zoet wordt dus met de paplepel meegegeven. Kinderen houden van nature van zoet. Bitter en zure smaken moeten ze leren eten. Suiker kan de bittere smaken van bepaalde voedingsmiddelen (witloof, cacao,…) verzachten. Hetzelfde geldt bij te zure smaken: een tipje suiker erbij maakt het net even lekkerder. Wist je dat je zoet kan proeven met het puntje van de tong? Probeer eens.

12 Nuttige suiker Suiker conserveert = bewaart Fruit confijten of inmaken
Confituur of gelei Inleggen op siroop Bewaren/ conserveren: Bij een suikergehalte van meer dan 62 % kunnen bacteriën niet meer overleven. Fruit (soms groenten) worden ingemaakt, ingelegd op suikersiropen. De meest gekende toepassing is het maken van confituur (jam).

13 Nuttige suiker Suiker geeft structuur/textuur aan snoep
aan gelei en krieken op jenever aan smeuïg roomijs en zuiveltoetjes aan brosse speculaas en knapperige kletskoppen aan zandgebak, meringue en boudoirs Suiker geeft de gewenste textuur Suiker kan zorgen voor de gewenste stevigheid of structuur van een bepaald voedingsproduct: Het geeft stroperigheid, smeuigheid, zanderigheid of brosheid aan een koek, gebak of ander product. Ook het type suiker dat je gebruikt geeft een andere structuur. Basterdsuiker geeft een fijnere structuur terwijl kristalsuiker eerder voor grof bakwerk zorgt.

14 Nuttige suiker Suiker verlaagt het smeltpunt van roomijs zodat deze zich snel laat scheppen en verhoogt het kookpunt en verlengt de kooktijd van confituur, gelei en van worteltjes Suiker verhoogt het kookpunt: Door dit toe te passen kan men daardoor een steviger consistentie bekomen. Voor het maken van snoepjes wordt van dit principe gebruikt gemaakt (toffees, borstplaat, nougat, marshmallows,…). Suiker verlaagt het vriespunt: Suiker zorgt er zo voor dat ijsjes minder snel zullen smelten.

15 Nuttige suiker Suiker geeft kleur en glans
karamel geeft kleur aan toetjes, brood, bier, bouillons en sauzen, vleeswaren en kant-en-klare soep gebak en koffiekoeken krijgen glans Suiker geeft kleur: Als suiker wordt opgewarmd krijgt het na een tijdje een bruine kleur. Als de suiker net niet verbrand geeft die een karamelkleur en ook een karamelsmaak. Niet alleen op toetjes wordt karamel gebruikt. Ook sauzen en bouillons kan je karameliseren. Suiker geeft glans: Aan koffiekoeken bv. Ook een glazuurlaag brengt glans. Denk maar aan de bloedrode appels op stokjes op de kermis.

16 6. Suiker en gezondheid Maakt suiker dik?
suiker is energie voor je lichaam maak je deze energie niet op dan worden de suikers opgeslagen als vet Ben je wel te dik? Bereken je BMI hou evenwicht tussen energieopname en energieverbruik door voldoende beweging Maakt suiker dik? Alles wat je tot je neemt, maar niet wordt verbruikt, wordt opgeslagen! Zit je hele dagen voor de computer en voor de TV dan zal je veel minder moeten eten (dus ook suiker) dan als je veel sport of veel lichamelijke arbeid moet leveren. Suiker geeft een directe energie. Iets nadat je suiker tot je nam, kan je hem al gebruiken. Zo zullen fervente stappers altijd een suikerrijke koek bij zich hebben voor een moment van slapte. In frisdrank zit veel suiker die redelijk snel in je bloedbaan komt, gezien in water opgelost. Ook zo met alcohol. Pas dus vooral op met onzichtbare suikers (maar nog meer met onzichtbare vetten) Maakt suiker dan dik? Ja dus, als je meer eet dan dat je nodig hebt. Dit geldt natuurlijk voor alle voedingsmiddelen: suikers (koolhydraten), eiwitten én vetten. Als je niet weet of je te dik of te dun bent dan kan dit nagaan door je BMI (Body Mass Index) te berekenen.

17 Suiker en gezondheid Veroorzaakt suiker tandcaries?
Niet alleen suiker maar alle koolhydraten kunnen tot tandbederf leiden. Vaak koolhydraten gebruiken verhoogt de kans. Vermijd te lange blootstelling aan zuurstoten Tanden poetsen ‘s avonds na het laatste drankje en snoepje voorkomt erger. Zorgt suiker voor tandcariës? Dat is zo… Toch bestaan hierover enkele misverstanden. Zo mag je best een toetje eten na de maaltijd zolang je maar niet de hele dag snoept. Ook snoep die aan je tanden blijft kleven (en andere kleverige voedingsmiddelen) kunnen een grotere boosdoener zijn voor je tanden dan bv. een snoepje dat redelijk snel wordt weggespoeld door je speeksel. Een lolly is uit den boze: je houdt die lang in je mond zodat er zich verschillende zuurstoten (zuren die zich vormen door bacterien in de tandplak) kunnen voordoen. Een goede tandhygiëne is het wapen tegen tandcariës! Poets je tanden liefst na elke maaltijd maar zeker na het ontbijt en voor het slapen gaan.Heb je geen tandenborstel bij je dan kan je altijd een suikervrije kauwgum gebruiken om je tanden te poetsen. Pas wel op: hele dagen kauwen, belast je maag.

18 Suiker en gezondheid Is suiker oorzaak van onevenwichtige voeding?
Overdadige snoep en frisdrank onderdrukt het hongergevoel. De inname van essentiële voedingsstoffen zoals eiwitten, vetten, mineralen en vitamines kunnen dan in gevaar komen. Gebruik suiker met mate! Suiker mag best als je een gezonde leefstijl hebt met een balans voor voeding, beweging en verzorging. Dat betekent dan wel dat je suiker met mate eet.

19 Suiker en gezondheid schommelingen in bloedsuikerspiegel: lusteloosheid, meer trek in suiker, … problemen met de bloedsuikerpiegel geven aanleiding tot hypoglycemie en diabetes Beweeg voldoende! Je kent waarschijnlijk het gevoel: je hebt bvb niet ontbeten en tegen een uur of elf voel je je slapjes. Een suikerrijk goedje kan dan soelaas brengen. Beter is echter om een stevige boterham te eten bij het ontbijt want die gaat langer mee en zal je hongergevoel beter en langer wegnemen. De hoeveelheid suiker (glucose) dat in je bloed zit noemen we de bloedsuikerspiegel. Koolhydraten (en dus ook suiker) laten deze bloedsuikerspiegel snel stijgen, vetten en eiwitten veel minder. Als je bloedsuikerspiegel laag is dan zal je je slap voelen, eventueel beginnen je handen te trillen. Door suiker te eten kan je dit snel verhelpen. Door te veel suiker eten, kan je de bloedsuikerspiegel in de war brengen waardoor er grote schommelingen beginnen oiptreden. Voldoende beweging werkt preventief tegen suikerziekte.