Presentatie door Christine Bücking en Annelie Werner

Presentatie over: "Presentatie door Christine Bücking en Annelie Werner"— Transcript van de presentatie:

1 Presentatie door Christine Bücking en Annelie Werner
Westfälische Wilhelms-Universität Institut für Niederländische Philologie WiSe 2007/08 College: Taalverandering Docente: Dr. Truus Kruyt Leenwoorden Presentatie door Christine Bücking en Annelie Werner Leenwoorden

2 taalcontact leenwoorden
taalcontact leenwoorden Leenwoorden

3 Inhoud Inleiding Soorten ontlening Stadia van aanpassing
Wijzen te lenen Reacties op vreemde woorden Discussie Leenwoorden

4 1. Inleiding 1.1 De Nederlandse woordenschat
erfwoorden oudste woorden centrale woordenschat arm, neus, dag, nacht nieuwvormingen uitbrijding in het Nederlands samenstellingen en afleidingen tafel+poot tafelpoot, be+denken bedenken ontleningen uitbrijding door andere taal Leenwoorden

5 1. Inleiding 1.2 Waarom lenen?
noodzaklijke vs. niet-noodzakelijke ontlening noodzakelijk inheems woord bestaat niet  vult een lacune overnemen van nieuwe zaken, berippen, techniek... + naam kameel, peper, zilver, gentleman, computer niet-noodzakelijk inheems woord bestaat  luxe- of mode-ontlening betekenis iets anders bezoek – visite, party geven – feestje geven één woord in plaats van meerdere uit het vorafgaande logisch voortfloeiend – consequent afslijting van woorden plee, retirade, toilet > Frans closet, lavatory, wc > Engels Leenwoorden

6 2. Soorten ontleningen 2.1 Betekenisontlening
betekenis verandert door vreemd woord Nederlands Engels moeilijk: echt ontlening? [gezin] familie [familie] family [gezin] Leenwoorden

7 2. Soorten ontleningen 2.2 Vertalende ontlening
vertaling van vreemd woord overnemen van betekenis en samenstelling minder precies = vrije vertaling precies = leenvertaling Frans Nederlands grand-père > grootvader vertaling van uitdrukkingen Latijn Nederlands ius civile > burgerlijk recht als niet geaccepteerd: barbarisme Leenwoorden

8 2. Soorten ontleningen 2.3 Leenwoorden
overnemen van betekenis, klank en/of spelling van vreemd woord Engels Nederlands finish > finish Frans compresse > kompres gebruiklijkste ontlening ingrijpendste: vreemde klanken + spelling aanpassing van de vreemde elementen Leenwoorden

9 2. Soorten ontleningen 2.4 Pseudo-ontleningen
vreemde woorden van Nederlandse bodem vreemd woord + vreemd achtervoegsel artillerie + -ist > artillerist verkortingen Engels Nederlands mixed drink > mixdrink ellips camping site > camping namaakwoorden (reclaamtaal) “deodorant met de wilde frishheid van limoenen“ Leenwoorden

10 3. Stadia van aanpassing vreemd woord: spelling is nog niet vastgelegd
gebruik door een bepaalde groep in een bepaalde context met een bepaalde betekenis bodybuilder, noisette, koran leenwoord: spelling en klank wijken nog af gebruik ook in andere contexten meeting, strategie Leenwoorden

11 3. Stadia van aanpassing leenwoord: aangepast in klank, spelling en woordvorming steeds meer gebruik sigaar, rugzak inheems woord: ingeburgerd tegenover een erfwoord geen optisch verschil tafel, techniek, abrikoos bastaardwoorden Leenwoorden

12 4. Wijzen te lenen 4.1 Mondeling
persoonlijk contact alleen de klank po van het Franse pot (omdat de Fransen het slot –t niet uitspreken) onbekende klank- combinaties makkelijk te ontlenen Leenwoorden

13 4. Wijzen te lenen 4.2 Schriftelijk
schriftelijk contact vooral de spelling spellinguitspraak pot van het Franse pot verschil tussen Noord- en Zuidnederlands Franse alcoholist > [-ist] vs. [iest] nu: alleen maar mondeling en schriftelijk Leenwoorden

14 4. Wijzen te lenen 4.3 Direct en indirect
direct: rechtstreeks uit een taal indirect: via meerdere talen Latijns persicum Grieks prekókkion Portugees albricoque Arabisch al-barqũq Spaans albarocoque Frans abricot door het Nederlands als abrikoos geleend Leenwoorden

15 4. Wijzen te lenen 4.4 Herhaald
uit verschillende talen in dezelfde vorm / verschillende vorm en betekenis relaxen, surprise > Frans + Engelse uitspraak bekken, citrus > Latijn + bassin, citroen > Frans meer dan eens uit dezelfde taal als gevolg van ontwikkelingen in de brontaal medalje, vanilje > Frans + medaille, vanille > Frans Leenwoorden

16 4. Wijzen te lenen 4.4 Herhaald
in verschillende tijden en daardoor in verschillende vormen (uit dezelfde taal) kaak(je) > Engels + cake > Engels in eerste instantie met een bepaalde betekenis en later met een nieuwe betekenis eskader > Frans [afdeling soldaten] [afdeling oorlogsschepen] Leenwoorden

17 5. Reacties op vreemde woorden 5.1 Algemeen
twee mogelijke reacties: tolerantie/meegaandheid verzet: het weren van leenwoorden purisme streven naar zuiverheid van de moedertaal meer politiek- economisch (nationalistisch- chauvinistisch) dan taalkundig- wetenschappelijk Leenwoorden

18 5. Reacties op vreemde woorden 5.2 Taalzuivering
alternatieven door vertaling of nieuwvormingen eerste puristische beweging in de renaissance: een aandacht voor de eigen taal ontstond literatuur werd in de eigen taal geschreven Leenwoorden

19 5. Reacties op vreemde woorden 5.3 Taalorganisaties
Taalorganisaties tegen het Engels de Stichting Nederlands het Ampzing Genootschap de Stichting Taalverdediging vechten allemaal tegen de „anglomanie“ vooral in het onderwijs en bedrijfsleven succes van de organisaties: vb. „Koninklijke luchtmacht“ Leenwoorden

20 5. Reacties op vreemde woorden 5.4 Voorbeeld woordenlijst
stalken SN AG TV belagen, dwangvolgen dwangvolgen (vrij:) ongewenst schaduwschuiven bejagen, dwangvolgen downloaden SN AG TV binnenhalen, ophalen binnenhalen, (vrij:) binnenloodsen overnemen, binnenhalen, oproepen manager SN AG TV [officiële functie] chef, bedrijfsleider, hoofd [praktische functie] baas, leidinggevende [beroep] zakelijke leider, impresario [eigenschap] regelaar regelaar, (vrij:) overbetaalde knecht beheerder, zaakvoerder, directeur, bestuurder Leenwoorden

21 Gevecht tegen windmolens?
6. Discussie Gevecht tegen windmolens? Leenwoorden

22 Literatuur Grezel, J.,“Als we niets doen, gaat het fout”, in: Onze Taal, 76 (2007), p Kolsteren, A., Prisma vreemde woorden, Utrecht 2000. Sijs, N. van der, Groot Leenwoordenboek, Utrecht/Antwerpen 2005. Veen, P. van, Etymologisch woordenboek, Utrecht/antwerpen 1989. Leenwoorden