Abstract thema Extra oefenen via Bovenbouw Havo/Vwo

Presentatie over: "Abstract thema Extra oefenen via Bovenbouw Havo/Vwo"— Transcript van de presentatie:

1 Abstract thema Extra oefenen via www.bioplek.org Bovenbouw Havo/Vwo
Thema DNA Havo 4 en VWO 4 Abstract thema Extra oefenen via Bovenbouw Havo/Vwo

2 Waar zit DNA? In celkern bij Dieren, planten, schimmels
Zowel eencellig als meercellig Bij bacteriën (géén celkern) 1. Los in cytoplasma 2. Cirkelvormig DNA = plasmiden

3 DIERLIJKE CEL

4 Waar zit DNA in?

5 Chromosomen: dragers van de erfelijke informatie Mens: 46 chromosomen totale lengte 1,8 meter 23 paren = 23 homologe chromosomen

6 Voortplantingscellen: Bevatten de helft van het aantal chromosomen = 23 Na de bevruchting is het aantal weer normaal = 46 Van elk chromosomenpaar heb je er één van je moeder en één van je vader gekregen.

7 Is dit een voortplantingscel?
Zygote: bevruchte eicel VPC: voortplantingscel

8 N en 2N Een gewone cel: 2N - alle van elk chromosomenpaar zijn
beide chromosomen aanwezig - Bv lever- of spiercel mens 2N = 46 Een voortplantingscel: N - van elk chromosomenpaar is maar één chromosoom aanwezig - Bv zaadcel

9 Van chromosoom tot DNA Kies biochemie

10 Functies DNA Uiterlijke eigenschappen (haren bv)
Werking cellen bijvoorbeeld: Enzymen Hormonen Hemoglobine Bloedeiwitten Transportenzymen celmembraan Etc.

11 Transporteiwitten

12 Structuureiwitten

13 Waar bestaat DNA uit? Nucleotiden Deze bestaan uit: Phosfaat (groen)
Desoxyribose (Suiker) (blauw) Stikstofbase (4 kleuren) A of T of C of G

14 Stikstofbasen Adenine Thymine Guanine Cytosine

15 CELCYLUS

16 MITOSE en CELDELING

17 Mitose  Celdeling

18 Mitose: kenmerken?

19 Kenmerken Mitose DOEL: nieuwe cellen maken met identieke informatie
Cellen voor groei, vervanging en herstel Al jouw cellen (1022) hebben dezelfde informatie als de bevruchte eicel waar je uit bent ontstaan

20 De fasen van de mitose 1 + 5: Interfase 2: Profase
Tussen 2 en 5: Metafse 3: Anafase 6: Telofase

21 Profase Anafase Metafase

22 Anafase Telofase Interfase

23 2N en N ??? Normale cel bevat PAREN chromosomen Dat is dus altijd EVEN
Een mens 46, een mug 6 enz. Het getal 2N is ook altijd even Een gewone cel heeft 2N chromosomen Mitose: 2N  2N + 2N - na de mitose verandert het aantal chromosomen niet de paren zijn dus ook nog aanwezig

24 www.bioplek.org Kom binnen Bovenbouw Inhoud theorie animaties Cel
Mitose Druk op de enkel pijl  je krijgt de losse fasen te zien.

25 Celcyclus (herhaling)

26 Herhaling mitose en celdeling

27 Ongeslachtelijke voortplanting

28 Ongeslachtelijke voortplanting.
Bollen en knollen

29 Uitlopers

30 Wortelstokken

31 Stikstofbasen Adenine Thymine Guanine Cytosine

32 DNA Replicatie

33 Eiwitsynthes: ontstaan van mRNA

34 mRNA en eiwitten Kies biochemie

35 VIDEO’S PROKARYOTEN EN EUKARYOTEN
Bekijk 2 video’s: 1. Prokaryoten 2. Eukaryoten 3. Bestudeer de lesstof erg goed

36 Voortplantingscellen:
♂ voortplantingscel 46 chromosomen ♀ voortplantingscel 46 chromosomen Bevruchting  92 chromosomen ???? Oplossing een VPC heeft maar de helft van het normale aantal chromosomen

37 Kenmerken voortplantingscel
Bevat de helft van de chromosomen Géén willekeurige helft Van elk chromosomenpaar is er altijd één chromosoom aanwezig

38 Kenmerken Meiose DOEL: voortplantingscellen maken
met de helft van het aantal chromosomen Elke voortplantingscel heeft een andere helft Elke voortplantingscel bevat dus andere info De mens: 223 combinaties

39 Meiose-1

40 Meiose Basis geslachtelijke voortplanting
Een spermacel en eicel smelten samen Het nieuwe individu heeft een nieuwe combinatie van eigenschappen Als de omstandigheden veranderen  grotere overlevingskans van de soort

41 Meiose-2

42 www.bioplek.org Kom binnen Bovenbouw Inhoud theorie animaties Cel
Meiose Druk op de enkel pijl  je krijgt de losse fasen te zien.

43 Meiose: twee delingen Meiose 1 halvering aantal chromosomen Meiose 2
lijkt op een mitose 2 chromatide  1 chromatide Meiose 1: 2N  N + N Meiose 2: N  N + N

44 Geslachtelijke voortplanting
Meer variatie = diversiteit Recombinatie = een nieuwe combinatie van eigenschappen Zelfbestuiving = plant bevrucht zichzelf Nadeel: mindere variatie

45 Vermijden genetische variatie
Veredeling: plant alleen de organismen met de goede eigenschappen voort Mag dat bij mensen? Ras of zuivere lijn: sommige eigenschappen homozygoot  bij onderlinge voortplanting blijven bepaalde kenmerken behouden

46 Vermijden genetische variatie
Kloneren: Nakomelingen met identieke info = DNA als de ouderplant met ongeslachtelijke voortplanting Bv aardappels poten (Bintjes) Fokzuiver of zaadvast: bij rassen en zuivere lijnen (voor de homozygote genen)

47 Mutaties Een verandering in het DNA
Wordt dus doorgegeven aan de nakomelingen Mutatie  meer variatie Meeste mutaties negatief  selectie Afhankelijk van de omstandigheden: sikkelcelanemie

48 Oorzaken mutaties Straling: UV , röntgen
Radioactieve stoffen (straling) Chemische stoffen Virussen Grootste effect van een mutatie? in voortplantingscellen!!

49

50 Mutant Een individu waar de mutatie tot uiting komt
Meeste mutaties recessief Mutaties komen weinig voor Tot uiting bij huwelijk in de familie door inteelt

51 Kanker = tumor Door diverse mutaties
Herkent een cel de cellen in zijn omgeving niet Gevolg de cel gaat delen  gezwel Kwaadaardig en goedaardig Uitzaaiing: de tumorcel laat los en zwerft door het lichaam

52 Kanker: verstoorde weefsels

53

54 Erfelijkheidsonderzoek
Echo Vruchtwaterpunctie Vlokkentest Bloed uit de navelstreng Bloedonderzoek moeder

55 Echo Ultrasoon geluid ‘Foto’ embryo Geslachtsbepaling Groei volgen
Leeftijdsbepaling

56 Vruchtwaterpunctie In het vruchtwater zweven cellen van het kind
Die cellen onderzoek je op: - chromosoomfouten - foute genen

57 Vlokkentest Cellen van de placenta worden opgezogen Riskanter!
cellen onderzoeken karyogram  chromosomen tellen Syndroom Down

58 Karyogram syndroom van Down

59 Prenatale diagnostiek
Bloed uit de navelstreng afnemen Afwijkingen in het bloed opsporen

60 Biotechnologie Polyploïdie: - na mitose geen celdeling
 4N chromosomen bv grotere tomaten en tarwekorrels Recombinant DNA techniek DNA manipulatie

61 Recombinant DNA techniek
DNA van de mens inbouwen in een bacterie De bacterie maakt dan bv insuline Véél zuiverder  minder bijwerkingen

62 Recombinant DNA techniek
Landbouwgewassen resistent maken tegen ziekten of vraat door insecten Voedingsmiddelen met een betere samenstelling Hormonen maken bv insuline In de toekomst: menselijke genen uitschakelen die erfelijke ziekten veroorzaken??

63 Recombinant DNA techniek
Celfusietechniek In het plaatje RL Cel van een geit en een schaap samen laten smelten  scheit of gaap Hybride cel

64 DNA fingerprinting Het DNA wordt met een restrictieezym in stukken geknipt Dit enzym knipt bij een basecombinatie bv ATTGCCA Die verschillende stukken die ontstaan vormen het streepjespatroon

65 Alleen VWO Celdifferentiatie: De cel krijgt een andere vorm
Omdat andere genen aktief worden Celspecialisatie: Door die andere vorm En door andere enzymen Een andere functie

66 Celdefferentiatie De bovenste cellen van een eicel vormen de rug
De onderste cellen van een eicel vormen de buik Er is al celdifferentiatie opgetreden!