Inleiding in de Filosofie en de ethiek Voor studenten Wiskunde, Natuurkunde, Sterrenkunde, Scheikunde, Algemene Natuurwetenschappen 3 ECTS 7 september – 21 december N8 Prof Dr Hub Zwart Afdeling Filosofie & Wetenschapstudies A2047 haezwart@sci.kun.nl www.sci.kun.nl/filosofie

www.filosofie.sci.kun.nl/education/f1nswi.html Opzet: 10 hoorcolleges 1 responsiecollege Schriftelijk tentamen: 21 december 4 opdrachten Eindcijfer = ((cijfers opdrachten / 4) + cijfer tentamen) / 2

  I. Kentheorie / Geschiedenis  1 7.9 De eerste wetenschappelijke revolutie: Van Pythagoras tot Plato 2 14.9 Hoe groot is de ruimte? Van Aristoteles tot Copernicus  3 21.9 De tweede wetenschappelijke revolutie: Descartes, Pascal, Newton, Kant 4 28.9 Wat is observeren?  5 5.10 Wat is kwantificeren? - 12.10 Vervalt 6 19.10 Wetenschappelijk publiceren II. Ethiek / Actualiteit 7 16.11 Angst voor wetenschap 8 23.11 De derde wetenschappelijke revolutie 9 30.11 Wetenschapsethiek Food ethics 10 7.12 Wetenschap en literaire verbeelding 14.12 Responsie-college 21.12 Tentamen               

Verklaren – Begrijpen Empirische wending Wat is filosofie? Normatieve wetenschap Logica Kentheorie Wetenschapsfilosofie Ethiek Metafysica Esthetica Politieke wijsbegeerte Verklaren – Begrijpen Empirische wending

3 wetenschappelijke revoluties: 1e wetenschappelijke revolutie (± 400 v. Chr.) Griekenland Wiskunde, Filosofie Thales, Pythagoras, Plato, Aristoteles, Euclides, Archimedes 2e wetenschappelijke revolutie (17e eeuw) Europa Copernicus, Galileï, Pascal, Boyle, Newton, Kant, Laplace, Lavoisier, etc. 3e wetenschappelijke revolutie (1900 – Nu) Europa / V.S. Planck, Einstein, Bohr etc. Nanotechnologie

Wiskunde: Thales, Pythagoras, Eudoxus, Theaetetus 500 v. Chr. ± 400 v Chr Wiskunde: Thales, Pythagoras, Eudoxus, Theaetetus Filosofie: Plato, Aristoteles Denkstijl: more geometrico 1650 – 1750 Denkstijl: Het experiment Fysica: Galileï, Newton Chemie: Lavoisier 1900 – Nu Fysica: Planck, Einstein, Bohr etc. Life sciences: Watson, Crick, etc. 2003

1e wetenschappelijke revolutie Zintuiglijke kennis is onbetrouwbaar. Daarom moeten we niet op onze zintuigen vertrouwen, maar op ons denkvermogen. Modelwetenschap: de wiskunde (= geometrie) 2e wetenschappelijke revolutie Zintuiglijke kennis is onbetrouwbaar. Daarom moeten we instrumenten Ontwikkelen die de betrouwbaarheid van zintuiglijke informatie bevorderen. Kijken wordt meten. Nieuw type wiskunde (het functiebegrip)

Natuurfilosofen: Elke verandering heeft een (natuurlijke) oorzaak De natuur schept er behagen in zich te verbergen De dingen zijn in wezen getallen Waarheid = overeenstemming tussen denken en zijn

Het begrip “Element” Elementen – Latijn: principes – Grieks: Stoicheia Elementen Grondstoffen Grondbeginselen Elementaire kennis Letters van het alfabet Euclides (430 – 360 v Chr.) Elementen (Stoicheia)

Koud Warm Vochtig Water Lucht Droog Aarde Vuur

Aarde droog koud Water vochtig Lucht warm Vuur

Plato (427 – 347)

Plato (De Staat / Politeia) “Let us suppose we are rather shortsighted, and are set to read some small letters at a distance; one of us then discovers the same letters elsewhere on a larger scale and larger surface...”

Plato: belangrijke begrippen Epistemè (wetenschappelijke kennis) – Doxa (opinies) Metafoor van de grot Gezaghebbende opinies zijn onbetrouwbaar Waarneming is onbetrouwbaar Wiskunde is modelwetenschap (geen wetenschap zonder wiskunde) Dialectiek (hypothese) De werkelijkheid is een ‘kosmos’ (= sierraad), opgebouwd Uit perfecte geometrische structuren (concentrische cirkels op Meganiveau, regelmatige veelvlakken op microniveau)

Het Apollinische (Griekse) denken Het Magische (Arabische) denken Het Faustische (Westerse) denken Het Griekse denken: Meetkunde: lichamen Rekenkunde: gehele natuurlijke getallen Fysica: Statica (Natuurkunde zonder tijdsdimensie) Het magische denken: Alchemie; Astronomie; Astrologie De koepel: Pantheon Het faustische denken: Het experiment; Het begrip van het oneindige; het begrip kracht De gotische kathedraal

Het vroege griekse denken: fysis 500 v Chr Het apollinische denken: kosmos 400 v Chr Van apollinisch naar magisch ± 0 0 - 1000 Het magische denken > 1000 Opkomst van het faustische denken 14e – 18e eeuw 2e Wetenschappelijke revolutie 1900 - Nu 3e Wetenschappelijke revolutie