Stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5 Frits Pleiter 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5 Indeling atoom- en kernfysica (1) wisselwerking (3) röntgentoestel (2) afscherming (3) detectie (4) radiobiologie (6) het objectieve risico van straling (6) subjectieve risicoacceptatie (6) grootheden en eenheden (5) wet- en regelgeving (7) praktische stralingshygiëne (8 - 10) afval (11) 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Dosimetrie bronconstante en kwadratenwet de dosis is evenredig met de activiteit en de bestralingsduur de dosis neemt af met het kwadraat van de afstand tot de bron D =   A  t / r2 de evenredigheidsconstante  heet "bronconstante" hiermee kun je activiteit omrekenen naar externe dosis   E / 7 µGy m2 MBq-1 h-1 (E in MeV) 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Dosimetrie bronconstante en kwadratenwet nuclide  (Gy m2 MBq-1 h-1) T½ 22Na 0,33 2,6 j 60Co 0,36 5,3 j 99mTc 0,023 6,0 h 125I 0,034 60 d 131I 0,066 8,0 d 137Cs 0,093 30 j 192Ir 0,14 74 d 201Tl 0,017 73 h 241Am 0,017 430 j 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Dosimetrie vuistregels op 1 m van een -bron van 1 MBq  dosistempo  10 Gy/h op 1 m van een -bron van 1 MBq  dosistempo  E / 7 Gy/h op 1 m van een röntgenbuis  dosistempo  10 mGy/min een -besmetting van 1 kBq per cm2  huiddosistempo  2 mGy/h 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Dosimetrie effectieve dosiscoëfficiënt E(50) = e(50)  A de "effectieve dosiscoëfficiënt" e(50) hangt af van radiotoxiciteit van het nuclide chemische samenstelling van de stof besmettingsroute (ingestie, inhalatie, injectie, wondbesmetting, huid) hiermee kun je activiteit omrekenen naar interne dosis met name getritieerd water dringt door huid en handschoenen 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Dosimetrie effectieve dosiscoëfficiënt nuclide e(50)inh (Sv/Bq) T½ 3H (H2O) 1,810-11 12,3 j 14C (CO2) 6,510-12 5730 j 22Na 2,010-9 2,6 j 32P 2,910-9 14,3 d 35S 1,210-10 87,5 d 45Ca 2,310-9 163 d 99mTc 2,910-11 6,0 h 125I 7,310-9 60 d 131I 1,110-8 8,0 d 226Ra 1,210-5 1600 j natuurlijk Th 6,210-5 1,41010 j natuurlijk U 5,710-5 4,5109 j 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Veiligheidsmaatregelen nominale werktijden 8 uren per dag 5 dagen per week  40 uren per week 50 weken per jaar  2000 uren per jaar 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Veiligheidsmaatregelen organisatorische maatregelen zorg voor een sluitende administratie van bronnen en toestellen plaats waarschuwingssignalering tijdens gebruik sla de bronnen na gebruik op in een kluis verwijder na gebruik sleutel van het röntgentoestel 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Veiligheidsmaatregelen ingekapselde bronnen bescherming tegen uitwendige bestraling gebruik niet meer activiteit dan nodig (ALARA) verkort de blootstellingstijd vergroot de werkafstand (kwadratenwet) pas afscherming toe (lood, perspex) meet het dosistempo periodieke lektest van bron neem regelmatig veegproeven (grenswaarde is 185 Bq) rechtstreeks meten met een besmettingsmonitor is zinloos 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Veiligheidsmaatregelen toestellen bescherming tegen uitwendige bestraling bestraal niet vaker dan nodig (ALARA) verkort de blootstellingstijd vergroot de werkafstand (kwadratenwet) pas afscherming toe (loodschort) meet het dosistempo met meter die geschikt is voor lage energie periodieke controle van toestel controleer regelmatig filtering en lekstraling laat dit over aan de leverancier van het toestel wees bedacht op strooistraling verklein de veldgrootte (diafragma, lichtvizier) 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Veiligheidsmaatregelen open radioactieve stoffen bescherming tegen uitwendige bestraling zie ingekapselde bronnen bescherming tegen inwendige besmetting gebruik niet meer activiteit dan nodig (ALARA) voorkom verspreiding van activiteit (containment, morsbak) verwijder de luchtactiviteit (ventilatie, zuurkast) verhinder opname van activiteit in lichaam (werkdiscipline, protocol) periodieke besmettingscontrole waarschuw verantwoordelijk deskundige ontruim laboratorium en controleer medewerkers bij het weggaan stel omvang besmetting vast (dosistempometer is nutteloos) decontamineer besmetting (grenswaarde is 4 Bq/cm2) 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Veiligheidsmaatregelen open radioactieve stoffen principe van "doosje in een doosje" reageerbuis, bekerglas, morsbak, zuurkast, radionuclidenlaboratorium 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Veiligheidsmaatregelen open radioactieve stoffen voorkom opname via de mond niet eten op de werkplek niet drinken op de werkplek niet roken op de werkplek geen make-up aanbrengen op de werkplek 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Veiligheidsmaatregelen open radioactieve stoffen voorkom opname via de longen risico van aërosolvorming bij schudden en vortexen centrifugeren openen van flesjes schuren risico van tritiumdamp bij opwarmen van koelkast komt condens vrij risico van jodiumdamp voorkom vorming van jodiumdamp (hou zuurgraad pH > 4) bij opwarmen koude kamer komt condens vrij houd afvalvat gesloten 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Veiligheidsmaatregelen open radioactieve stoffen voorkom rechtstreekse opname in de bloedbaan werk niet met open wonden voorkom opname van 3H via de huid (dubbele handschoenen) 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Radionuclidenlaboratoria regelgeving open radioactieve stoffen mogen uitsluitend worden toegepast in een radionuclidenlaboratorium men kent B-, C- en D-laboratoria inrichtingseisen het meest streng voor een B-laboratorium inrichtingseisen het minst streng voor een D-laboratorium toegelaten activiteit het grootst in een B-laboratorium toegelaten activiteit het kleinst in een D-laboratorium 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Radionuclidenlaboratoria richtlijn radionuclidenlaboratoria er zijn twee verschillende opvattingen over het risico van werken met open radioactieve stoffen het risico wordt bepaald door herhaalde opnames van kleine hoeveelheden radioactieve stof (Gezondheidsraad, 1985) het risico wordt bepaald door incidenten (HARAS-rapport, 1997) de Richtlijn Radionuclidenlaboratoria uit 1994 is gebaseerd op de eerste opvatting 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Radionuclidenlaboratoria richtlijn radionuclidenlaboratoria Amax = 0,02  10 p+q+r / e(50)inh Bq Amax = maximaal toegestane activiteit in Bq p = verspreidingsparameter q = laboratoriumparameter r = lokale ventilatieparameter (let op: r  q) e(50) = dosisconversiecoëfficiënt in Sv/Bq 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Radionuclidenlaboratoria richtlijn radionuclidenlaboratoria p toepassing -4 sterk spattende bewerking hanteren van poeders in open systemen -3 labeling met vluchtig nuclide koken van vloeistof in gesloten systeem -2 labeling met niet vluchtig nuclide eenvoudige chem. bepaling met tracers (RIA) -1 kort, zeer eenvoudig nat werk opslag van afval in werkruimte 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Radionuclidenlaboratoria richtlijn radionuclidenlaboratoria q ruimte werkruimte buiten laboratoriumbeheer 1 D-laboratorium nevenruimte bij laboratorium 2 C-laboratorium 3 B-laboratorium 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Radionuclidenlaboratoria richtlijn radionuclidenlaboratoria lokale ventilatievoorziening geen voorzieningen 1 zuurkast (geen keur NEN-NE 14175) 2 zuurkast (wel keur NEN-NE 14175) 3 gesloten werkkast 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Regelgeving radioactief afval radioactief afval is afval waarbij èn de activiteitsconcentratie groter is dan de vrijstellingsgrens èn de activiteit groter is dan de vrijstellingsgrens radioactief afval is ook afval dat lijkt op radioactief afval  geen radioactiviteitstickers bij gewoon bedrijfsafval afvoer is duur (in 2005 ongeveer € 1300 per 100 liter) afvoer uitsluitend via de COVRA 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Regelgeving radioactief afval voorkom afval gebruik zo weinig mogelijk activiteit gebruik kortlevende nucliden gooi niet-actief afval bij het gewone bedrijfsafval scheid afval vast en vloeibaar afval organisch en anorganisch afval lang- en kortlevend afval telpotjes kadavers bronnen lever afval aan in standaard COVRA-vaten 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Regelgeving overdracht radioactieve stoffen mogen worden overgedragen aan derden als òf de activiteitsconcentratie kleiner is dan de vrijstellingsgrens òf de activiteit kleiner is dan de vrijstellingsgrens 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

Regelgeving vrijstellingsgrenzen nuclide concentratie (Bq/g) activiteit (Bq) 3H 106 109 14C 104 107 32P 103 106 35S 105 108 99mTc 102 107 125I 103 106 131I 102 106 226Ra 1 104 238U 10 104 de vrijstellingsgrenzen zijn gekoppeld aan de e(50) 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5

stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5 Regelgeving lozing er zijn zeer strenge regels voor lozing naar de lucht lozing naar het riool dosistempo op terreingrens deze regels vallen buiten het bestek van de cursus niveau 5 07/04/2017 stralingsbescherming deskundigheidsniveau 5