Hoofdstuk 11 Renterisicobeheer

Renterisico Risico dat het resultaat of de waarde van een organisatie daalt als gevolg van een renteverandering Rentekosten stijgen bij een stijgende rente en dalen bij een dalende rente Waarde van rentedragende balansposten verandert bij een renteverandering Rentestijging: waarde activa en passiva daalt (bestaande schulden worden minder waard) Rentedaling: waarde van activa en passiva stijgt (bestaande schulden worden meer waard)

Inzichtelijk maken van renterisico: gapanalyse Jaar 1 2 3 4 5 Lening I 100 mln (4%) Lening II 50 mln ( 6%) Zowel in jaar 1 als in jaar 2 is een renteherzieningsmoment: de organisatie loopt zowel in jaar 1 als in jaar 2 een renterisico

De rentestromen van een renteswap Vaste rente Onderneming Bank EURIBOR Hoofdsom 100 miljoen Vaste rente 3% Looptijd drie jaar

De rentestromen van een renteswap Tijdstip EURIBOR fixing Onderneming betaalt Onderneming ontvangt 6 maanden 2,5% 1.250.000* 1 jaar 2,75% 3.000.000 1.375.000 1,5 jaar 3% 1.500.000 2 jaar 3,25% 1.625.000 2,5 jaar 3,5% 1.750.000 3 jaar 3,8% 1.900.000 * Uitgaande van renteconditie 30/360: 3.000.000 x 180/360 x 0.025 = 1.250.000

De combinatie van een lening met een variabele rente en een renteswap Onderneming 3% Bank EURIBOR Onderneming EURIBOR + 1,50% Bank Rentekosten zijn gefixeerd op 3% + 1,50% = 4,50%

Aanpassen van een vervalkalender Onderneming heeft een lening met een vaste rente en een looptijd van 8 jaar Uit haar gaprapportage blijkt dat de onderneming teveel renterisico heeft in jaar 8 en ‘te weinig’ in jaar 4 De rentelooptijd van de lening moet daarom van 8 jaar naar 4 jaar De onderneming gebruikt hiervoor twee renteswaps Receiver’s swap met een looptijd van 8 jaar (onderneming ontvangt vast en betaalt variabel) Payer’s swap met een looptijd vna 4 jaar (onderneming betaalt vast en ontvangt variabel)

Verkorten van de rentelooptijd door middel van renteswaps Renteswap looptijd 4 jaar Contractomvang € 40 miljoen Onderneming 3% Bank EURIBOR Renteswap looptijd 8 jaar Contractomvang € 40 miljoen Onderneming Bank EURIBOR 4% Lening looptijd 8 jaar Onderneming 4% Bank

Forward start renteswap Onderneming heeft na een jaar een nieuwe lening nodig met een looptijd van 7 jaar Banken sluiten geen leningen af die niet direct ingaan (dat betekent immers een jaar kredietrisico zonder dat daar iets tegenover staat) Als een onderneming het risico wil afdekken moet zij een forward start swap afsluiten Na een jaar gebeurt dan het volgende De onderneming neemt een lening op met een variabele rente De forward start swap wordt effectief

Lening en forward start renteswap 7 jaar Onderneming 5% Bank EURIBOR 7 jaar Onderneming EURIBOR Bank

Cap Een cap is een renteoptie waarbij de koper op verschillende momenten gedurende de looptijd het verschil tussen EURIBOR en de uitoefenprijs ontvangt als de EURIBOR hoger is dan de uitoefenprijs Een cap is dus een serie opties met de volgende kenmerken dezelfde contractomvang dezelfde uitoefenprijs dezelfde rentereferentie (EURIBOR) aansluitende onderliggende perioden Voorbeeld Een onderneming heeft een lening met een variabele rente: EURIBOR + 1,2% Zij koopt een cap met een uitoefenprijs van 3,5% Gedurende de looptijd van de cap betaalt zij een premie van 0,50% over de hoofdsom van de lening

Effectieve rentekosten bij verschillende EURIBOR-fixings Rentekosten lening (EURIBOR + 1,20%) Cappremie Uitkering Cap (%) ‘All-in’ rentekosten 3,00% 4,20% 0,50% 4,7% 3,40% 4,60% 5,1% 3,80% 5% 0,30% 5,2% 4,10% 5,30% 0,60% 4,30% 5,50% 0,80% 4,4% 5,60% 0,90%

Effectieve rentekosten bij kopen van cap met uitoefenprijs van 3,50% 5,2% Maximale effectieve rentekosten 4,70% Cappremie 0,50% + kredietopslag 1,20% = 1,70% 3,5% uitoefenprijs cap = 3,5% 3,0% 3,5% 4,4% EURIBOR op expiratiemoment

Collar Nadeel van een cap: betalen van premie Alternatief: deel van winstmogelijkheden opgeven Verkopen van de ‘omgekeerde’ optie = floor Combinatie van gekochte cap en verkochte floor = collar (te vergelijken met cilinder bij vreemde valuta) Resultaat: bandbreedte tussen twee rentenivaus

Collar ‘Effectieve’ rentekosten 8% UOP cap 4% UOP floor 4% 8% = uitoefenprijs floor 8% = uitoefenprijs cap EURIBOR op expiratiemoment

Collar CAP keert uit; onderneming ontvangt Uitoefenprijs CAP Uitoefenprijs FLOOR Ontwikkeling EURIBOR gedurende looptijd cap Onderneming moet cash settlementbedrag aan bank betalen

Modified duration Als de rente verandert, verandert de marktwaarde van een lening Elke lening reageert anders op een renteverandering: de waarde van de ene lening verandert meer bij een renteverandering dan de waarde van een andere lening De mate waarin een lening (of ander financieel instrument) verandert als gevolg van een renteverandering wordt weergeven door de modified duration De modified duration neemt toe als de looptijd van een lening toeneemt

Marktwaarde bond (effectief rendement: 5,9%) 1060 60 60 60 60 1 2 3 4 5 5,9% 5,9% 5,9% 5,9% 5,9% 56,65 53,50 50,52 47,71 795,84 ‘contante waarde’ (1/(1+n)N 1004,22

Marktwaarde bond na rentedaling (effectief rendement 5,8%) 1060 60 60 60 60 1 2 3 4 5 5,8% 5,8% 5,8% 5,8% 5,8% 56,71 53,60 50,66 47,89 799,61 ‘contante waarde’ = 1/(1 + r)n x cashflow 1008,47

Duration Rente omlaag -> koers omhoog Hoeveel? -> factor: duration % verandering koers = duration x renteverandering 0,421% = duration x 0,1% 4,21 Hoe bepaal je de duration?

Formule (modified) duration  contante waarden cashflows x looptijd Duration = 1 / (1+r) x  contante waarden = 1/1,059 x 4,46 = 4,21 Correctiefactor

Marktwaarde van een renteswap Bij een renteswap staat het niveau van de vaste rente vast gedurende de looptijd Het algemene niveau van de rente verandert echter voortdurend Bij een daling van de rente, heeft de betaler van de vaste rente achteraf pech gehad; als hij de renteswap immers pas nu had afgesloten zou hij een lagere vaste rente moeten betalen We zeggen dat de renteswap in dat geval een negatieve waarde heeft voor de betaler van de vaste rente De omvang van deze negatieve waarde wordt berekend door de kasstromen van de afgesloten renteswap te vergelijken met de kasstromen van een renteswap die nu zou worden afgesloten tegen de huidige rentetarieven

Renteswap met een vaste coupon van 4% Onderneming 4% Bank EURIBOR Hoofdsom 2 miljoen Vaste rente 4% Looptijd vier jaar

Offsetting renteswap met een marktconforme coupon van 3,5% Onderneming 3,5% Bank EURIBOR De resterende looptijd van de renteswap op moment van waarderen is drie jaar Let op: in beide renteswaps ontvangt de onderneming EURIBOR. Hierin zit dus geen verschil. Daarom nemen we de variabele rentebetalingen niet mee in het berekenen van een indicatie van de waarde van de renteswap.

Toekomstige kasstromen uit hoofde van de vaste coupons van de oorspronkelijke renteswap en van de fictieve offsetting renteswap bij een resterende looptijd van 3 jaar 70.000 70.000 70.000 1 2 3 -80.000 -80.000 -80.000 De waarde van de renteswap is negatief en bedraagt (de contante waarde) van 30.000 euro.