“Helemaal Niet of Niet Helemaal” Kees Peeters 27 November Supermarktkoeling

Natuurlijke koudemiddelen Ammoniak R717 −Giftig −Sterke geur −Dure componenten −Commerciële installatie is te klein voor ammoniak Koolwaterstoffen −Explosief −Commerciele installatie is te groot voor koolwaterstoffen CO 2 −Niet giftig, brandbaar of explosief −Reukloos −Hogere druk

Cascade CO 2 /R410A (R404A en R410A zijn HFK’s) Conventionele installatie ca 300kg R404A Cascade CO 2 /R410A − Ca. 40kg R410A − Ca. 300kg CO 2 Investering 6-8% hoger − CO 2 investering volledig in aanmerking voor de EIA − Investering gelijk aan conventioneel (ivm subsidie) Elektriciteitsgebruik − Booster R404A = Cascade CO 2 /R404A − Cascade CO 2 /R410A is 85% van Booster R404A

CO 2 uitstoot in kg CO 2 -eq/jaar

Veiligheidsaspecten Cascade CO 2 /R410A: PED cat. IV − Verscherpt toezicht door NoBo − Technisch instructiedossier − NoBo aanwezig bij afpersen CO 2 beveiligd met veerveiligheden −Vrije uitblaas veerveiligheden naar de omgeving CO 2 detectie in machinekamer en cellen incl. alarmering en ventilatie CO 2 detectie in winkel met afzuiging: − 300kg lekkage geeft een CO 2 laag van 11cm op de vloer

Principe Installatie, CO 2 installatie

CO 2 installatie

Principe installatie, WTW

Investering WTW (HFK-Booster) Bij een verkoop oppervlak 2000m 2 EnergieverbruikEnergiekostenMeer-terugverdien- per jaar investeringtijd Conventionele koel-/vriesinstallatie incl. meubelen: Elektriciteitsverbruik (kWh) € Gasverbruik (m3)32000 € Totaal € Koel-/vriesinstallatie incl. meubelen en WTW Elektriciteitsverbruik (kWh) € Meerinvestering koelinstallatie (incl. EIA voordeel) € Meerinvestering CV-installatie € Totaal € Besparing per jaar € Terugverdientijd (jaar) 3,1 Electriciteitstarief € 0,093 per kWh Gastarief € 0,45 per m 3

Terugverdientijd WTW 3,1 jaar

Supermarkten CO 2 - Cascade met WTW Jan Linders, Arnhem (November 2007) geen gasaansluiting Plus Meijers, Heerlen (Mei 2008) geen gasaansluiting Jan Linders, Herkenbosch (September 2008) geen gasaansluiting Jan Linders, Geleen (Oktober 2008) geen gasaansluiting Jumbo Malberg, Maastricht (November 2008) Poiesz, Stiens (Begin 2009) geen gasaansluiting Deen, Blokker (Begin 2009) geen gasaansluiting Ca. 35 WTW-installaties zonder gasaansluiting Ca. 10 WTW-installaties met gasaansluiting

85%