Keizers: Julisch-Claudische huis: 27 v.C. – 68 n.C. Augustus – Tiberius – Caligula – Claudius - Nero Vierkeizerjaar: 68-69 Galba – Otho – Vitellius – Flavius Vespasianus Flavische huis: 69-96 Flavius Vespasianus – Titus - Domitianus Adoptiefkeizers: 96-180/192 Nerva – Trajanus – Hadrianus – Antoninius Pius – Marcus Aurelius + Commodus: 180-192 Severische dynastie,193-235 n. Chr. Soldatenkeizers, 235-284 n. Chr. Tetrarchie, 284-305 n. Chr.

Julisch-Claudische Huis

Augustus (27 v.C. – 14 na C.) Machtspositie van Augustus: Hoe de macht behouden, zonder de elite tegen zich te krijgen? ‘Ik heb de Republiek hersteld’ Twee stappen: 1. Ambtsbevoegdheden zonder ambt 2. Indeling provincies

Ara Pacis: altaar voor de vrede

Bevoegdheden keizer 27 v.C. - Octavianus wordt ‘Augustus’ imperium proconsulare Princeps Tweedeling provinciebestuur 23 v.C. Tribunicia potestas: volkstribuun, onaantastbaar Macht over alle provincies (en leger) 12 v. Chr. : - Censor - Pontifex maximus

Slag bij Teutoburger woud ofwel Varus-slag/slacht 9 na Chr. Germanië, vlakbij Osnabruck. Drie legioenen liepen in een hinderlaag van Arminius. 18.000 vs. 10.000 Massale slacht Leidde tot: zevenjarige oorlog, terugtrekking uit Germanië.

Wat blijft over van republikeinse staatsinstellingen? Senaat: Verleent keizerlijke bevoegdheden tot 284 Senaatsbesluiten krijgen kracht van wet (geen goedkeuring volksvergaderingen nodig) Adviserende functie erodeert door nieuwe adviesraad concilium principis Volksvergaderingen: aanvankelijk kiest men nog de drie hoogste magistraten. Macht verdwijnt steeds meer. Magistraten: verkiezing sterk beïnvloed door voorkeur keizer, macht gereduceerd door bevoegdheden keizer.

Taken keizer Oorzaken groei bureaucratie? Oorlogvoeren Rechtspreken Leiding buitenlandse politiek, Controle over de legioenen Rechtspreken Uitoefening bevoegdheden en taken proconsul, volkstribuun, quaestor en censor Superpatroon (brood en spelen) Selecteren en aanstellen medewerkers Grote invloed op carrières senatoren en ridders Reageren op voorgelegde problemen Toezicht op en correspondentie met stadhouders en steden Oorzaken groei bureaucratie?

Keizerlijke bureaucratie: veranderingen tweede eeuw Augustus: voornamelijk slaven Claudius: uitbereiding en veel macht vrijgelatenen Hervormingen Hadrianus (117-138): Ridders ipv vrijgelatenen ah hoofd keizerlijke kantoren Retorisch of juridisch geschoolde intellectuelen krijgen officiële positie Caesariani: slaven, vrijgelatenen en vrijen die werken op snel groeiende keizerlijke domeinen. Samen met personeel keizerlijke provincies vormen zij de familia Caesaris

Stamboom Julisch-Claudische huis Octavianus X Livia X Tib. Claudius Nero Tiberius Drusus X Antonia Messalina X Claudius x Agrippina Nero

Claudius Geboren 10 v.Chr. in Lyon, Gallië Comata, als zoon van Drusus X Antonia Keizer van 41 – 54 n. Chr. Volgt Caligula op. Praetoriaanse garde roepen Claudius uit als nieuwe keizer. Verrassend, want: “He limped, he drooled, he stuttered and was constantly ill. His family members mistook these physical debilities as reflective of mental infirmity and generally kept him out of the public eye as an embarrassment. A sign of this familial disdain is that he remained under guardianship, like a woman, even after he had reached the age of majority” Tacitus Vele antieke auteurs (uit elite!!) minachtten hem omdat hij veel niet-senatoren/ridders in de bureaucratie opnam  beknotting van hun macht.

Claudius

Bronteksten over Claudius Suetonius  77- 140 n.Chr. Romeinse ridder ttv Hadrianus. Schreef keizersbiografieën van Julius Caesar tot Domitianus De vitae Caesarum op basis van, oa, bronnen uit de keizerlijke archieven. Tacitus  55 – 118 n.Chr. Senator uit Gallia Narbonensis. Romeins geschiedschrijver van Annales en Historiae. Wildeherstel van de Republiek! Seneca  4 v.Chr – 65 n.Chr Stoïcijns filosoof. Door Claudius verbannen! Door Agrippina teruggehaald als leraar voor Nero. Apocolocyntosis satire over de dood van Claudius.

Tellus: Pax Deorum. Ook: familiebeleid.

Pax Romana 200 jr relatieve vrede: Augustus – Marcus Aurelius (180) Sociaal-economische gevolgen Culturele gevolgen Bloei landbouw Bloei stad (bouwwerkzaamheden) Bloei handel Constitutio Antoniniana (212) Nieuwe mannen in senaat, uitbr. ridderstand Ontstaan dienstadel (standen: senatoren, ridders, decuriones) Begin professionalisering Romeinse recht Veteranenkolonies Vrijere omgang traditionele normen: huwelijk en positie vrouw Religieuze ontwikkelingen Verspreiding keizercultus Verspreiding oosterse religies: Isis en Osiris, Mithrascultus, Cybelecultus Identificatie Griekse goden met die van Romeinen Bloei Romeinse literatuur (Vergilius, Horatius, Livius, Tacitus, Plutarchus e.a.)

Urbanisatie Stedelijke of agrarische samenleving? Westelijk deel rijk Oostelijk deel rijk Keltische versterkte steden oppida worden vervangen door steden naar Romeins (en Grieks) model. In Africa, Numidia en Mauritania kleine steden waar m.n. boeren wonen. Was al sterk verstedelijkt: veel grotere steden met sterke eigen traditie en bestuursstructuren. Griekse en oosterse steden behouden zelfbestuur en eigen instellingen. Stedelijke of agrarische samenleving? De belangrijkste politieke en culturele ontwikkelingen vinden plaats in de steden. 80-90 procent van de inwoners is betrokken bij en afhankelijk van de landbouw. Stad en platteland sterk met elkaar verbonden.

Religie

Flavische Keizers

Adoptiefkeizers

Keizers Groep 1: Caligula Groep 2: Nero Groep 3: Vespasianus Groep 4: Domitianus Groep 5: Commodus