Eerste Hulp aan senioren In dit hoofdstuk komt aan de orde: Achtergrondinformatie Veranderingen in het lichaam Het benaderen van ouderen bij hulpverlening Andere pijnbeleving Veel voorkomende ziekten bij ouderen Veel voorkomende problemen bij ouderen Gebruik van medicatie

Eerste Hulp aan senioren Achtergrondinformatie Senioren merken dat verschillende lichamelijke en geestelijke functies achteruit gaan. Het gehoor kan afnemen, er is een leesbril nodig, het geheugen wordt minder. Het onthouden van namen of data (wanneer was dat ook alweer…) en het zich eigen maken van nieuwe informatie of vaardigheden gaat moeizamer.

Eerste Hulp aan senioren De slijtage van het lichaam wordt ook zichtbaar in de ontkalking van brozer wordende botten, waardoor eerder botbreuken kunnen ontstaan. Het is echter allemaal geen reden om senioren niet actief te laten deelnemen aan sport, cursussen of het arbeidsproces. Vitale senioren zijn een beeld van onze tijd.

Eerste Hulp aan senioren Veranderingen in het lichaam Tijdens het verouderingsproces kunnen veranderingen in het lichaam plaatsvinden. Een aantal functies gaat achteruit: 1. Ouderen beschikken over minder spiermassa door verminderde lichamelijke activiteit. 2. Ouderen beschikken over minder lichaamswater, waardoor het vetgehalte relatief toeneemt. 3. De verbranding van calorieën (ruststofwisseling) bij ouderen is lager, waardoor de energiebehoefte afneemt.

Eerste Hulp aan senioren 4. De botmassa neemt bij zowel mannen als vrouwen af, waardoor de kans op osteoporose (botontkalking) toeneemt. 5. De spijsvertering verandert mede als gevolg van minder kauwen als het gebit slecht is of als het kunstgebit niet goed zit en door minder maagzuur en minder peristaltiek van de darm. 6. Smaak en reuk kunnen veranderen. 7. Ouderen slapen korter en oppervlakkiger.

Eerste Hulp aan senioren 3. Het benaderen van ouderen bij hulpverlening Ouderen voelen zich dikwijls onzeker in bepaalde acute situaties. Ze weten niet precies wat ze moeten doen, waardoor ze niet kunnen of willen meewerken in hulpsituaties.

Eerste Hulp aan senioren Bij hulpverlening aan ouderen gelden enkele aandachtspunten: Let op eventuele doofheid. Heeft de oudere zijn gehoorapparaat wel in? De oudere kan minder snel van begrip zijn of verward overkomen. Dit kan zijn oorzaak hebben in ziekten, bijvoorbeeld dementie. Het gedrag hoeft daarom niet het gevolg te zijn van het ongeval. Het zicht van de oudere kan zijn verminderd. Het gebit van de oudere kan los zitten. Wees altijd geduldig en stel hem gerust.

Eerste Hulp aan senioren Andere pijnbeleving De pijnbeleving kan bij ouderen anders zijn. Zenuwproblemen kunnen zorgen voor geen of een andere pijnbeleving. Bij suikerziekte kan bijvoorbeeld een zenuwbeschadiging in de voeten ontstaan. Daardoor voelt het slachtoffer niets als hij bijvoorbeeld in een scherp stuk glas trapt. Als ouderen eenzaam zijn of te weinig nuttige dagbesteding hebben, maar ook als ze angstig zijn omdat het onduidelijk is wat er met ze aan de hand is, kan de pijnbeleving veranderen en toenemen.

Eerste Hulp aan senioren Veel voorkomende ziekten bij ouderen Voedingsdeficiënties: een tekort aan belangrijke voedingsstoffen. Sommige ziekten kunnen bij elke leeftijdscategorie voorkomen, maar komen vaker voor bij ouderen: suikerziekte, blaasontsteking, longontsteking, bloedarmoede. Ouderen kunnen eerder te maken krijgen met hartfalen of longlijden. Dementie is een veel voorkomende aandoening bij ouderen.

Eerste Hulp aan senioren Botontkalking (osteoporose) Botontkalking komt eerder voor naarmate men ouder wordt. De aandoening komt bij zowel mannen als vrouwen voor. Als bot eenmaal verloren is, kan het niet opnieuw worden aangemaakt. Er zijn wel geneesmiddelen die het resterende bot sterker maken, waardoor het risico op botbreuken wordt verkleind. Doen! Om botontkalking tegen te gaan is het belangrijk veel te bewegen, melkproducten te gebruiken, kalktabletten te slikken.

Eerste Hulp aan senioren Botbreuken Verschijnselen bij botbreuken zijn: Pijn Zwelling Bewegen is niet mogelijk of beperkt Abnormale stand van het lichaamsdeel (bijv. een korter of langer been) Je kunt soms het bot horen ´kraken´ tijdens het ongeval Eventueel zie je een wond waar het bot uitsteekt (open botbreuk) of een wond zonder open botbreuk

Eerste Hulp aan senioren Doen! Waarschuw bij een botbreuk altijd professionele hulp. Bescherm het slachtoffer tegen afkoeling. Zie ook deel C2.

Eerste Hulp aan senioren Dijbeenhalsfractuur Het breken van de heupkop (collum: de hals van het dijbeen) is een veel voorkomende botbreuk bij ouderen. Dit gedeelte is namelijk het minst doorbloede deel. Daardoor ontkalkt het sneller en is het kwetsbaar bij vallen. Een operatie is bijna altijd noodzakelijk. De verschijnselen bij een dijbeenhalsfractuur zijn hetzelfde als bij een gewone botbreuk.

Eerste Hulp aan senioren Doen! Ondersteun het been aan de buitenkant met een dekenrol. Controleer de vitale functies en bel 1-1-2 voor een ambulance. Voorkom afkoeling van het slachtoffer door een deken over hem heen te leggen.

Eerste Hulp aan senioren 6. Veel voorkomende problemen bij ouderen Verslikking Omdat de kaak slinkt, komt het vaker voor dat het kunstgebit slecht zit. Het kan daardoor sneller in iemands keel schieten. Ook door ziektes kan men slikstoornissen krijgen, waardoor men zich sneller verslikt, bijvoorbeeld bij een beroerte of gevorderde dementie.

Eerste Hulp aan senioren Doen! Inspecteer de mond en verwijder het kunstgebit als het niet op zijn plaats zit.

Eerste Hulp aan senioren Duizeligheid en flauwvallen Bij duizeligheid en/of flauwvallen krijgen de hersenen tijdelijk te weinig zuurstof. De situatie herstelt altijd zonder dat er schade optreedt aan de hersenen. Ouderen hebben meer kans op flauwte door hartritmestoornissen, het gebruik van medicijnen en door bloedarmoede. Als de oudere te snel opstaat kan de bloeddruk tijdelijk dalen om zich aan te passen aan de veranderde houding. Hierdoor kan kortstondige duizeligheid optreden.

Eerste Hulp aan senioren Bij ouderen vermindert de darmfunctie en verandert het voedingspatroon, waardoor ijzer minder goed wordt opgenomen in de darmen. Er kan bloedarmoede ontstaan, waardoor de kans op flauwte toeneemt. Eerste Hulp bij flauwvallen is erop gericht dat het slachtoffer bij bewustzijn blijft. Als hij toch het bewustzijn verliest, komt hij vaak binnen enkele minuten weer bij. Mocht dit niet het geval zijn, schakel dan professionele hulp in.

Eerste Hulp aan senioren Doen! Zorg voor frisse lucht door bijvoorbeeld een raam te openen. Stel het slachtoffer gerust en leg hem op de grond om vallen te voorkomen. Laat hem zeker tien minuten liggen en daarna langzaam overeind komen. Als hij zelf een glas kan vasthouden, mag hij drinken. Als het slachtoffer echter herhaaldelijk flauwvalt, is het beter de huisarts te waarschuwen. Zie ook deel B1.

Eerste Hulp aan senioren Uitdroging Uitdroging is bij ouderen een levensbedreigende situatie. Door vergeetachtigheid of angst om vaak naar het toilet te moeten gaan, hebben zij de neiging om te weinig drinken. De gang naar het toilet is voor hen vaak letterlijk en figuurlijk moeizamer.

Eerste Hulp aan senioren Doen! Laat ouderen veel drinken: het liefst thee met suiker of bouillon. Als de diarree of het braken aanhoudt, moet deskundige hulp worden gewaarschuwd.

Eerste Hulp aan senioren Onderkoeling Er is sprake van onderkoeling als de lichaamstemperatuur lager is dan 35˚ Celsius. Ouderen hebben meer kans onderkoeld te raken als ze zijn gevallen en lang moeten wachten op hulp. Een voorbeeld hiervan is een oudere die uitglijdt in de douche.

Eerste Hulp aan senioren Doen! Bedek het slachtoffer met een deken en waarschuw professionele hulp. Zie ook deel C5.

Eerste Hulp aan senioren Aderverkalking (Arteriosclerose) Aderverkalking is een langzaam proces waarbij vetachtige stoffen worden afgezet in de wand van de slagaders. Het begint meestal met een klein wondje aan de binnenkant van een slagader. Vervolgens ontstaat een zwaan-kleef-aan- effect: bloed en vetcellen, cholesterol en kalk blijven aan zo’n rafel of snee plakken. Door de opeenhoping wordt het bloedvat langzaam maar zeker nauwer, waardoor een goede doorbloeding onmogelijk is.

Eerste Hulp aan senioren De achterliggende weefsels kunnen een tekort krijgen aan zuurstof en voedingsstoffen, wat kan leiden tot een hartinfarct, beroerte of etalagebenen. Bij etalagebenen krijgt iemand pijn in de benen na een klein eindje lopen. Hij staat even stil, rust uit (gaat bijvoorbeeld even voor een etalage staan), waardoor de pijn afneemt.

Eerste Hulp aan senioren Doen! Adviseer de oudere om een arts te raadplegen. Onderzoek en behandeling zijn noodzakelijk.

Eerste Hulp aan senioren Vallen Vallen en de angst om te vallen is een groot probleem bij senioren. De meest voorkomende oorzaken van vallen zijn: Gladde vloeren Losliggende kleedjes of snoeren van apparaten Slechte verlichting Gebruik van geneesmiddelen Verminderd gezichtsvermogen en gehoor

Eerste Hulp aan senioren Senioren kunnen ook eerder vallen door spierzwakte, een balansstoornis, loopstoornis, verwardheid, of duizeligheid.

Eerste Hulp aan senioren Pijn op de borst (angina pectoris) Angina pectoris wordt ook wel een dreigend hartinfarct genoemd. Bij deze aandoening komt het hart zuurstof tekort door een vernauwing van de kransslagaders. Als het slachtoffer rust houdt, verdwijnen zijn klachten (pijn op de borst, schouder en kaak of hals) meestal weer. De verschijnselen van angina pectoris lijken op die van een hartinfarct. Bij een hartinfarct gaan de klachten echter niet vanzelf weg. Als angina pectoris op tijd wordt herkend en behandeld, kan een hartinfarct vaak worden voorkomen.

Eerste Hulp aan senioren Doen! Adviseer professionele hulp: onderzoek en behandeling zijn noodzakelijk. Laat het slachtoffer bij pijn of benauwdheid gaan zitten en laat het slachtoffer zijn medicatie innemen als hij die heeft (tabletje onder de tong).

Eerste Hulp aan senioren Hartzwakte Bij het verouderingsproces hoort ook het minder worden van de pompfunctie van het hart. Dit is te merken aan een aantal symptomen, zoals het sneller krijgen van dikke voeten na inspanning of na lang staan. Klachten nemen af door de benen omhoog te leggen. Bij hartzwakte is het hart te zwak om bloed voldoende rond te pompen, waardoor vocht zich ophoopt in weefsels van handen, voeten of longen (oedeem).

Eerste Hulp aan senioren Bij het ophopen van het vocht in de longen kan plotseling (of langzaam maar zeker toenemend) ernstige benauwdheid ontstaan. Bij het ontstaan van dikke benen, voeten en handen kan ook (plotseling) ernstige benauwdheid ontstaan. Verder kan hartzwakte ontstaan na een hartinfarct.

Eerste Hulp aan senioren Doen! Neem contact op met de huisarts of bel 1-1-2 bij acute benauwdheid. Laat de oudere zijn armen en benen hoog leggen tijdens zitten en slapen. Laat hem in overleg met zijn huisarts steunkousen dragen bij dikke voeten en/of benen.

Eerste Hulp aan senioren Hartinfarct Bij een hartinfarct krijgt een deel van de hartspier geen zuurstof, waardoor het achterliggende deel van de hartspier afsterft. Dit kan tussen de vijf minuten en zes uur duren. Bij een klein hartinfarct kunnen andere bloedvaten de functie tijdelijk overnemen, waardoor de hartspier minder snel afsterft. Bij een groot hartinfarct kan bij het slachtoffer een circulatiestilstand optreden.

Eerste Hulp aan senioren Senioren kunnen een klein hartinfarct (ook wel silent infarct genoemd) krijgen zonder dat ze het zelf merken. Naderhand merken ze dan op, een soort griepgevoel te hebben gehad.

Eerste Hulp aan senioren Doen! Waarschuw onmiddellijk professionele hulp (bel 1-1-2). Laat het slachtoffer niet alleen en houd hem rustig in een prettige houding. Controleer de vitale functies en begin eventueel met reanimatie. Zie ook deel B3.

Eerste Hulp aan senioren Trombose Trombose is een aandoening waarbij een klein bloedpropje ontstaat in de bloedvaten, waardoor vernauwing in de bloedvaten optreedt. Bij senioren kan dat ontstaan als gevolg van weinig tot geen beweging. Het gevaar bestaat dat een bloedprop losschiet en in de longen of de hersenen terechtkomt (longembolie, beroerte). Trombose komt het meest voor in de benen, omdat door weinig beweging de terugstroming van het bloed juist daar is verminderd.

Eerste Hulp aan senioren Doen! Geef het been rust en leg het hoog. Waarschuw onmiddellijk een arts.

Eerste Hulp aan senioren Hoge bloeddruk De bloeddruk is de druk in de bloedvaten. Een te hoge bloeddruk is schadelijk voor de gezondheid van de bloedvaten. Hoge bloeddruk moet altijd worden behandeld om ernstige aandoeningen als een hersenbloeding of hartinfarct of schade aan de nieren, etc. te voorkomen. Vaak is de oorzaak van een hoge bloeddruk onbekend. Bloedneuzen of het slecht kunnen stoppen van de bloedneus kan een eerste signaal zijn voor het hebben van een te hoge bloeddruk.

Eerste Hulp aan senioren Verschijnselen zijn angina pectoris of hartzwakte, bloedneuzen of vermoeidheid, maar in veel gevallen ontbreken ze. Regelmatige controle van de bloeddruk door de huisarts als men daar toch is, is heel verstandig.

Eerste Hulp aan senioren Doen! Zie voor het stoppen van een bloedneus deel D1. Leg eventueel een koude doek in de nek, waardoor de bloeding kan verminderen. Waarschuw een arts voor onderzoek en behandeling van de hoge bloeddruk.

Eerste Hulp aan senioren Gebruik van medicatie Medicatie wordt bij senioren anders door het lichaam verdeeld vanwege een andere lichaamssamenstelling. Ook kunnen medicijnen andere en ernstiger bijwerkingen hebben dan bij andere volwassenen. Senioren hebben als regel meer medicijnen nodig. Soms hebben zij moeite om te onthouden wanneer en hoe vaak een voorgeschreven medicijn moet worden ingenomen.

Eerste Hulp aan senioren Als er dan een foutje wordt gemaakt, kunnen de bijwerkingen worden versterkt. Dit valt niet altijd te voorkomen. Ook kan bij griep, braken of diarree het lichaamsgewicht veranderen en daarmee de werking van het medicijn. Vooral medicijnen voor het hart en bloedverdunners zijn gevoelig voor deze schommelingen.

Eerste Hulp aan senioren 8. Medicijnvergiftiging Algemene verschijnselen van medicijnvergiftiging zijn: Slechte eetlust Misselijkheid/braken/maagklachten Diarree Sufheid/vermoeidheid/bewusteloosheid Hoofdpijn Jeuk en/of huiduitslag Branderige ogen Angst en/of niet-beheersbare emoties Hartritmestoornissen

Eerste Hulp aan senioren Doen! Waarschuw een arts en laat hem afspraken maken over verdere inname van de voorgeschreven medicijnen.

Eerste Hulp aan senioren Samenvatting: 1. Hoe ouder de mens wordt, hoe meer kans hij heeft op ongevallen, ziekten en verwondingen. Dit komt door het natuurlijke verouderingsproces, dat vanaf het veertigste levensjaar begint. 2. In het ouder wordende lichaam vinden veranderingen plaats: o.a. smaak, reuk, spiermassa en verhouding vocht/vetmassa veranderen. Senioren slapen korter en oppervlakkiger. 3. Wees voorzichtig bij het benaderen van senioren in bepaalde situaties: zij kunnen zich onzeker voelen bij onverwachte gebeurtenissen.

Eerste Hulp aan senioren Samenvatting: 4. Senioren kunnen een andere pijnbeleving hebben, onder andere door zenuwproblemen. 5. Voedingsdeficiënties, suikerziekte, artrose, dementie, hartfalen en longlijden komen vaker voor bij senioren. 6. Senioren kunnen eerder flauwvallen, duizelig worden, onderkoeld raken of uitdrogen. Ook kunnen ze last hebben van aderverkalking, pijn op de borst, hartzwakte, trombose of een te hoge bloeddruk. 7. Vanwege een andere lichaamssamenstelling wordt bij senioren medicatie anders door het lichaam verdeeld. Medicijnen kunnen ook andere bijwerkingen hebben.

Eerste Hulp aan senioren Zijn er nog vragen?