Bijbel Baptist Kerk Wereld Religie nanga Zendings Wroko

Bijbel Baptist Kerk Wereld Religie nanga Zendings Wroko Inleiding

Foe bereik trawan nanga da boen njoensoe Wi moesoe froestan da wereld view & bribi foe da somea Wi alamala abi wan wereld view disi de wan sortoe filter efoe wan bril – en wi si da libi foe wi doro hem. So wi froestan wi heri libi, en ook toe wi religie

Wi abi foeroe wereld view.. Monotheisme = wan Gado nomo Kristen Muslim Djoe Polytheisme = foeroe gado Hinduisme Religie foe dem Romeini & Grieki soema, enz.

Wereld view Monism efoe pantheisme = bribi dati wan sortoe basis de na ondro da heelal Classic Hinduisme Classic Buddhism Atheisme = gado no de kwet’kweti Communisme Humanisme

Wereld view Volk religie – 40% foe ala folkoe bribi disi Som kari demsrefi ook toe Kristen, efoe Muslim, efoe Hindu, enz. A de wan sortoe animisme

Wereld view Wereld view de dem sani wi bribi abra da basis fasi da heelal bestaat Meestal dem no de bewust en joe no loekoe na dem objectief Dem kan de tegen da Bijbel, leki som soema denki dati noti sa pasa nanga wan boen Kristen

Western wereld view no klop nanga da Bijbel Supernatural = Gado, engel, takroe jeje, religie, mysticisme Prati foe Da natuur & wetenschap – da materieel heelal Da natuur nanga supernatural no abi kontact, so joe kan frigiti da supernatural

Fosi western filosofie ben agri nanga da Bijbel Modernisme – 18e eeuw tot 20e eeuw A bouw tapoe Rationalism Empiricism Market-driven economie Wetenschap & technologie

Da geschiedenis foe modernism A ben kom na da “enlightenment” (leti ben opo dem ai) Dem benloekoe na wetenschap nanga materialism leki sani ibri soema kan sabi openbaar Religie nanga san joe bribi de soso “prive bribi en verkisi” Jeje-wezen – soso de superstitie

Resultaat foe modernisme Colonialism – disi ben bribi dati da western cultuur de beste Dem ben bribi dati da cultuur abi evolutie foe primitive tot polytheism tot monotheism tot wetenschap Dem ben bribi dati magic ben de soso fosi logisch denki, en a sa kaba now dati wi abi wetenschap

Zendeling leider ben wroko da srefi fasi Dem ben abi debaat nanga dem leider foe Hinduism, Buddhism, Islam, en vergelijk nanga Kristen geloof Zendeling ben leri da “split wereldview” Wetenschap = vragen foe grontapoe Religie = vragen foe hemel Ma disi no klop nanga da Bijbel

Zendeling leider assumptions Da regio na mindri hemel & grontapoe no ben kisi aandacht Dem njoen bribiwan no ben taki nanga zendeling foeroe bikasi dem no ben bribi abra jeje Dem ben go doro nanga dem “owroe gwenti” ma dem ben kibri da tori

Syncretism Dorosei Kristen geloof ben moksi nanga wan onderliggende animistic wereld view Wi si da srefi sani tide, pe soema go na kerki ma dem doe ala dem cultuur gwenti sani toe…

San da zendeling moesoe doe Wi moesoe membre dati Western gwenti no de da srefi leki Kristen geloof Njoen bribi moesoe teki da presi foe owroe bribi. Ma wi moesoe loekoe boen dati a no de da “western gwenti” disi de so vreemde disi hori pipel baka foe drai dem libi

Sortoe attitude wi moesoe abi? Wi no moesoe trowe dem owroe gwenti sondro foe denki, ma Wi no moesoe teki dem owroe gwenti toe – efoe dem opo doro na sondoe Wi no moesoe abi “cultural relativism” – disi wani taki dati ibri cultuur de boen bikasi dem gwenti hem – ma si san da Bijbel taki…

Contexualizatie Stoeka da locaal cultuur leki fa a de Proberi foe froestan dem owroe gwenti na wan boen fasi Stoeka joe egi cultuur. A de moeilijk foe si wi egi wereld view leki fa a de Leki sondoe, wi si trawan problemen moro snel leki di foe wisrefi

Wi moesoe stoeka San da Bijbel taki Da doel foe da kerki de foe kari trawan kom na Jezus Wi moesoe vermijd ethnocentrism (mi cultuur gwenti de da moro boen wan) Wi moesoe si fa sani de na ini realiteit

Da doel foe wi Wi wani si Kristus kenki wi libi leki fa A wani Gado lobi variety – A ben meki da wereld nanga difrenti fasi foe doe Som sani wi moesoe trowe, en som wi moesoe kenki te leki a klop nanga da Bijbel

Wantoe sani foe membre wisrefi Wereldview = assumptie foe realiteit. Heel zeldzaam soema loekoe na dem en abi vragen abra dem Satan kan gebruiki da cultuur nanga social structuur foe hori soema so dati dem no drai dem libi Da cultuur, vervolgoe, enz…

Wantoe sani foe religie wi moesoe loekoe Bribi – Moro foeroe, soema loekoe na disi leki realiteit. Wi moesoe sabi dem krin Firi – disi kan de krakti skotoe lontoe bribi foe hori da bribi faste Values – san wi waarderi

Foe lagi go moro hei Sani foe grontapoe Sani wi si Sani wi no si – spirits, dem gado disi no kan go moro fara Dem tra wereld disi wi no si Kande wan hei gado de nanga foeroe makti, ma a de farawe en kande a de onverschillig…

Soms dem abi wan hipi moro pikin gado disi no tan foe teego Kande hipi sani leki engel efoe takroe jeje – kande dem kan waka na mindri foe grontapoe nanga hemel Kande tra wezen de na bepaalde presi na grontapoe Soema soms aksi pardon na wan bon fosi dem kapoe hem, efoe wan meti te dem kiri hem…

Hafoe-gado Soms dem taki da keizer efoe kownoe de wan sortoe gado Som dem taki komopo foe wan gado di abi relatie nanga wan libisoema Som dem taki de libisoema disi abi relatie nanga jeje efoe libi jeje-libi Som bribi dati da soema abi wan sieli aparti foe da skin, efoe moro leki wan sieli…

Aanbegi dem granavoo Dem bribi dati avoo abi wan presi na ini da societie, en joe moesoe wroko nanga dem so wan fasi. Gi dem njanjan Taigi dem te joe gowe, enz. Dem kan blesi da heri famiri, efoe floekoe da heri famiri

Tra sani Tovroeman – som abi wan fasi foe libi disi de agensi society Dem taki dati dem seni dem winti foe go waka Som bribi na sani disi no de totaal libisoema

Tra sani Som bribi dati meti nanga pransoen abi jeje disi wroko na ini grontapoe. Da natuur libi Mana – wan krakti na ini sani disi joe kan gi, joe kan poeroe, joe kan meki moro tranga, enz.

Mechanistic wereld view Fate efoe fortune – efoe joe naki kolokoe foe no, - nummer, horoskoop, Karma = da moreel order foe da heelal, nanga resultaat foe joe boen wroko efoe joe ogridoe Life –force. Joe kan doe wan soema ogri te joe floekoe hem Alasani disi pasa abi reden – wan jeje invloed tapoe trawan

Feanti foe Verloesoe Falsi Leri na Presi foe da Waarheid

Islam Da religie disi gro snel A de dominant na ini 52 kondre Totaal populatie de ongeveer 1,100,000,000 soema = 1/6 foe grontapoe 20% nomo komopo foe midden oost.

Islam: Populatie na ini miljoen Indonesia -171 Pakistan – 140 India – 127 Bangladesh – 110 Iran – 67 Turkey – 66 Egypt - 59

Islam: Populatie na ini miljoen Nigeia – 46 China – 25 Morocco – 28 Algeria – 30 Ethiopie - 19 Sudan – 19 Irak – 22

Islam Dominant na ini da midden oost percentage A gro snel na ini Europa A de da di foe toe religie na ini Europa Da percentage zendeling wroko nanga Islam de pikin

Islam A tai hebi nanga 7e Arabian cultuur, en poti da cultuur dati na hei Joe no man prati da cultuur nanga da religie. Dem tai makandra na ini politiek, famiri structuur, njanjan, krosi,religie gwenti, enz.

Islam – saka na ondro Islam = saka foe lichaam nanga sieli na Allah Muslim = da soema disi saka na ondro Allah

Islam Cultuur = autoriteit de na ini da Shiek, disi abi absoluut autoriteit Democracy no klop nanga Islam Joe kan verwakti wan “tranga man” Concept foe personal leti en civil leti per se no de.

Islam Libisoema no meki na ini da prenki foe Gado Libisoema no abi intrinsic waarti ma moesoe saka na ondro nomo No wan gado sa dede gi libisoema

Som modifications nanga da west Da burka efoe veil – soms frow no weri hem Da wet foe apostacy no de alatem Dem bai western goedoe Som presi dem no abi polygamy efoe a no de so hipi

Conflict nanga da west N.B. – Spesroetoe da conflict de pe da west no hori na da leri foe Jezus moro Western racism Colonialism “Vrede-oorlog” Moreel degeneratie

Islam A de moeilijk foe wini soema A de moro moeilijk foe soema tan na ini en gro Dem kisi spotoe foe mati Dem famiri sa gi bigi oppositie Sociaal drukte Economic drukte

Marki foe respeki gi wan Muslim Poeroe soesoe te joe go na ini wan soema oso Seki anoe te joe kom, en te joe gowe No kruisi joe kindi na ini wan stoeroe Loekoe boen foe behandel dagoe – dem de onrein

Marki foe respeki No alcohol No agoe-meti, efoe bepaalde kreeft, garnalen, enz Hori da Bijbel nanga respeki. No marki hem efoe poti hem tapoe da gron

Marki foe respeki No de fri nanga da opposite sex Lafoe abra santa sani Loekoe boen foe jewelry foe religie Loekoe boen foe prenki foe Jezus

Wantoe fasi foe getuigi Wan santa libi nanga wroko foe lobi en dienst – skoro, medicine Abi belangstelling foe dem srefi sani Disaster jepi Leri engels Seri literatuur, Bijbel curses, enz.

Getuigi Soms, dem gi pasi foe abi openbaar evangelistic komakandra. Begi foeroe, gi uitnodiging tapoe papiera Radio & TV Sori dem Jezus, en no soso joesrefi

Basis difrenti Islam & Kristen Gado lobi libisoema; Gado lobi sondari, en A ben seni Jezus foe dede gi wi Allah lobi soema disi gi hem jesi, ma a no lobi sondari kwet’kwet Islam – joe hopoe foe kisi libi foe teego doro boen wroko Kristen – joe accepteer Jezus Kristus

Verschil na kroetoe Kristen – sondoe ben kroetoe tapoe da kruisi Islam no bribi da kruisi. Sinsi Gado no jepi libisoema, joe no man sabi foe troe san sa miti joe. Fatalism – Allah kisi glori te a misleid en seni soema go na hel

Mohammed srefi no ben sabi Mohammed ben taki dati a de da apostel foe Allah, ma a no sabi san sa miti hem. Te joe waka na hem baka, en froestan da Qur’an, joe mankeri zekerheid toe Allah no gi pardon foe wan soema disi libi da bribi

No personal relatie nanga Allah Allah no lobi direkt – joe moesoe loeroe hem foe lobi joe nanga boen wroko A gi goedoe na dem soema disi dwingi soema foe gi jesi na hem wet Politiek tai nanga goedoe Da wan enkri fasi foe sabi zeker foe go na hemel de foe dede leki martelaar

Islam – Achtergrond informatie Arabie ben abi animism, en dem ben aanbegi ston. Da tribe foe Mohammed ben abi wan blaka ston dati dem ben poti na ini da Ka’ba Sabianism – aanbegi dem sani na loktoe, spesroetoe da moen leki wan man Gado Dem ben faste de da crescent moen ben opo

Allah Orsprongelijk, dem ben kari da moen gado Allah, en dem ben aanbegi da blaka ston disi dem bribi ben saka komopo foe hemel Da sun, disi ben de wan frow, ben trow nanga Allah en meki drie oemapikin, disi ben de da top foe 360 idol Mohammed ben broko ala idol boiti da blaka ston moro lati

Da Ka’ba Dem bribi dati Adam ben bouw hem fosi, ma a ben broko doro da zondoe floedoe Abraham nanga Ishmael ben bouw hem baka

Mohammed – AD Hem tata ben dede fosi a gebore, hem mama di a ben de 6 jari owroe A ben tan nanga hem opa 2 jari, en a ben dede toe Dan a ben kweki doro wan omoe

Mohammed Di a ben de 25 jari, a ben rij kameli na ini wan karavan, en moro lati a ben trow nanga wan goedoeman weduwe, Khadijah, disi ben de 40 jari owroe Da trow ben de boen, dem ben meki 4 oemapikin, ma toe boi ben dede leki baby. Khadijah ben dede di Mohammed ben de 50 jari owroe

Mohammed Age 40 a no ben wroko moro, ma a ben teki tem foe meditatie. A ben miti nanga wan jeje disi a ben taki ben de da engel Gabriel, disi ben sori hem sani leki da moro bigi profeti. Ma a ben frede dati a de wan jinn (takroe jeje). Ma Khadija ben taki dati a ben de foe Gado (ma Muslim bribi dati wan oema no man froestan boen leki wan man kan froestan)

Mohammed A no ben kisi revelatie 3 jari langa. A ben denki dati a ben abi wan takroe jeje, en foe kiri hemsrefi Moro lati, a ben abi convulsie en dem ben kom moro vreemde A ben taki dati a ben taki nanga dedewan

Mohammed Dem “satanic versi” a ben taki dati satan ben kori hem, en a ben kenki dem versi Mohammed ben kenki dem woortoe foe hem visie di da skrifiman taki so A ben libi Mecca, ma a ben taki dati a ben go na Jerusalem en taki nanga dem owroetem profeti nanga Jezus

Mohammed Dem soema foe Mecca ben proberi foe kiri Mohammed, ma a ben lowe go na Medina (hijra) sept 24, 622 AD Foeroe Djoe ben de, en Mohammed ben teki wantoe foe dem gwenti, ma moro lati dem Djoe ben trowe da njoen religie, disi no ben klop nanga da OT

Mohammed Now dem ben bigin foe feti agensi dem karavan foe wini sani na ini da nem foe Allah Efoe dem feti na jihad, Allah sa gi pardon foe sondoe Efoe wan muslim kiri wan soema disi no bribi, tokoe a no de waarti foe dede

Mohammed A bigin foe kiri foeroe feanti, en iniwan soema disi spotoe hem efoe Allah A ben teki wan kans foe kiri 800 Djoe man Soms a ben sori sari-hati, soms a ben kiri

Mohammed ben teki 11 oema Som a ben trow foe lobi Som ben de politiek Wan ben de hem egi schoondochter Aishah ben de jongoe – didon nanga hem di a ben de 9 jari owroe

Geschiedenis baka Mohammed Abu Bakr A ben doe 3 sani Heri Arabie ben de Islam Qur’an skrifi No wan tra religie tapoe Arabie Umar Dem wini Syrie, Iraq, Egypti, Persie, Jerusalem

Geschiedenis Uthman & Ali: Uthman moord Umar en ben de wan gridi man. Dem ben kiri hem baka 12 jari na ini hem oso. Ali ben teki abra alwasi Aishah no ben lobi hem. Dem ben kiri Ali na 661 Dan feti ben kowroe na ini Islam, en dem ben wini foeroe

Geschiedenis Dem ben wini ala noord Afrika, en doro te leki zuid France en west China Damascus ben tron hoofd stad. Dem ben bouw da Bigi Mosque foe Damascusl na presi foe da kerki foe St. Johannes, en da Dome foe da Ston na presi foe da tempel foe dem Djoe

Geschiedenis Charles Martel ben wini na da feti foe Tours na 732 Islam ben ontwikkel Baghdad, en wetenschap, leri, cultuur Dan Cairo ben kom na fesi

Da Crusades Dem paus ben teki da idee of jihad over – efoe joe dede na feti, joe sa go na hemel Alwasi dem ben wini som feti, dem Muslim ben wini moro, en da crusade ben sori dati Kristen ben lobi goedoe moro leki jeje ontwikkeling, en a ben poti da wroko foe Kristen nanga baka

Da feti ben go na oost Genghis Khan ben wini te leki Egypt. Te foe kaba, moro lati, dem Mongol ben tron Muslim Da intellectueel vooruitgang foe Islam ben pori

15e eeuw Islam lasi Spanje Islam nanga Turkij ben wini Constantinople tron Istanbul Ottoman empire ben go na noord te leki Poland, en ben go toe leisi na Vienna

Foe 18-20e dem ben tan pi Samenvatting: 1400 jari, moro foeroe Islam ben bigin dem feti = jihad Muslim wani tjari wereld vrede doro da howroe Muslim denki dati da cultuur foe da west de slecht

Da Qur’an Dem bribi dati Gabriel ben gi Mohammed dem precis woortoe foe Gado komopo foe di foe sebi hemel Dem woortoe de troe na ini Arabic – iniwan vertaling no de precis da Qur’an ma wan sortoe uitleg Dem bosi hem, hori hem na da hede, poti hem moro hei na ini da oso, enz.

Mohammed ben kisi dem woortoe doro Stuipingen Dren Visioen Engel gersi wan jongoe langaman Engel troe troe Wan tocht na ini 7 hemel Allah taki baka wan veil

Qur’an Drie tem a ben kisi Fosi Mecca period – kroetoe & openbaring Tweede Mecca period – doctrine, som foe da Pentateuch Medina period – laasti 10 jari foe da libi foe Mohammed – lanti & ethics Mohammed no ben verwakti foe dede; hem bakaman verzameld dem skrifi

Qur’an Da tem foe Uthman, dem ben abi verschillende versie foe da Qur’an. Dem ben teki da versi foe Zaid & bron dem 24 tra versie Da Qur’an loekoe na da Bijbel leki a no de compleet & a abi corruptie. Muslim si da Qur’an leki a no stree nanga da Bijbel ma meki hem compleet

Qur’an “corrects” da Bijbel Farao wefi ben teki Mozes, niet hem oemapikin Maria de wan foe da drie-in-eenheid Wan dinari foe Farao ben bouw da toren foe Babel Samaritaan ben meki da gowtoe kaw na ini Exodus

Qur’an revisie foe da Bijbel Abraham offer Ishmael, niet Isaak Saul na presi foe Gideon na ini Richteren Dem no kruisi Jezus Broedoe no de fanowdoe na ini da offer

Wantoe vreemde taki na ini da Qur’an Allah meki wantoe fisiman tron aap Gado meki sebi hemel en sebi grontapoe Meteor soetoe na jinn disi wani arki da Qur’an en tjari da woortoe gi libisoema

Contradictie na ini da Qur’an Wan presi – wan engel taki na Maria, tra presi wan aantal Da dei foe Allah = 1000 solar jari, tra presi 50,000 solar jari Soema tjari sieli gowe na dede – dede engel, efoe dem engel, efoe Allah Siksi dei foe da schepping wan presi; tra presi 8 dei

Contradictie Hemel efoe grontapoe meki fosi – wan presi wan, tra da trawan Allah gi pardon foe shirk (idolatry) Soms ja, soms nee. Dem taki dati Abraham ben doe so, ma dem taki dati dem profeti noiti ben doe sondoe Difrenti fasi libisoema ben meki na difrenti versi

Contradictie Strafoe foe soeta – 100 wipi foe man nanga frow wan presi; tra presi, da frow sroto hem heri libi, ma da man kisi pardon efoe a begi ba en meki sani boen baka Wan foe dem boi foe Noach ben soengoe Jezus dede efoe libi? Farao soengoe efoe niet? Kristen na ini hemel efoe hel?

Sunnah & Hadith Sunna – basis foe shari’a Hadith - wan bradi skrifi abra da heri libi foe bepaalde sani disi Mohammed ben taki efoe doe

Allah nanga Jehova de difrenti Dem no de toe nem foe da srefi Gado Allah de wan farawe kroetoeman Allah de wan – agensi drie-in-eenheid San Allah wani sa pasa Allah de farawe. Mi no kan kari hem mi tata. Mi de wan dinari nomo