Wat gaan we doen? Introductie hormonen Uitleg klieren Opdracht boek klieren & hormonen Uitleg hormonale regeling man & vrouw Opdracht slide & opdrachten boek (5,6,7,8 en 13 van Thema 2)

Ratbot Electrode stimuleert de hypothalamus Myers, Psychology 7th, p.76 Electrode stimuleert de hypothalamus

Hormonale regeling van de voortplanting

Klier en hormoonklier Bijvoorbeeld: zweetklieren “Secretie”

Opdracht Boek Noteer: klieren uit de plaatjes in het boek en het bijbehorende hormoon. (bijv. in een tabel) Welke hormonen zijn geslachts-gebonden, welke niet? (d.w.z. Welke hormonen zitten bij de man in een hogere concentratie in het bloed heeft en welke bij de vrouw? )

Hypothalamus Hypothalamus reageert op hormonen in het bloed en wordt bestuurd door de hersenen Hypothalamus geeft bijvoorbeeld hormonen af wanneer de hersenen aan seks denken Deze hormonen hebben invloed op een belangrijke hormoonklier: de hypofyse

Hypofyse (EN: Pituary gland) Myers, Psychology 7th, p.74

LH-RH= Luteinizing-hormone-releasing hormone “negatieve terugkoppeling” Primaire en secundaire geslachtskenmerken man Zie ook Bannink, Biodata, Informatieboek biologie havo vwo 2e druk

Sertolicellen en cellen van Leydig

Primaire en secundaire geslachtskenmerken Baard in de keel Baardgroei Haargroei (geslachtsorganen, oksels, soms op borst) Borstontwikkeling Bekkenverwijding Opbouw vetlaag Haargroei (geslachtsorganen, oksels)

Zaadcel: 3 dagen in vrouw in leven Eicel: 12 uur in leven zonder bevruchting

Secundaire geslachtskenmerken vrouw hypofyse “positieve terugkoppeling” FSH LH + Oestrogenen: Oestradiol Oestron + + + Follikelstimulerend hormoon - modificatie Secundaire geslachtskenmerken vrouw

Luteïniserend hormoon hypofyse “negatieve terugkoppeling” FSH LH - Oestrogenen + Progesteron voedingsstoffen + (corpus luteum) Luteïniserend hormoon modificatie

Menstruatie Gele lichaam sterft door gebrek aan LH hypofyse “negatieve terugkoppeling” FSH LH - Oestrogenen + Progesteron (corpus luteum) Luteïniserend hormoon Gele lichaam sterft door gebrek aan LH (~11 dagen na ovulatie) Menstruatie Menstruatie 3-7 dagen voedingsstoffen

Primaire en secundaire geslachtskenmerken Baard in de keel Baardgroei Haargroei (geslachtsorganen, oksels, soms op borst) Borstontwikkeling Bekkenverwijding Opbouw vetlaag Haargroei (geslachtsorganen, oksels)

HCG= Humaan Chorion-Gonatropine HCG: in eerste weken na de bevruchting door het embryo geproduceerd, daarna door de placenta Gele lichaam produceert progesteron en overleeft ongeveer 3 maanden, daarna neemt de placenta de progesteronproductie over.

Huiswerk Welke hormonen zitten er in de pil en op welke vrouwelijke geslachtshormonen lijken deze? (gebruik Afb.7 bij opdracht 13 van de hand-out) Alle deelvragen van vraag 13 Alle vragen over Basisstof 3: 5,6,7 en 8