1 Keuzes in het zoekproces Jeroen Bosman VOGIN, 7 juni 2006 Wageningen

2

3

4 Kenmerken zoekexpert Kennis onderwerp Bronnenkennis Kennis zoektools Talenkennis, taalcreativiteit Logica Zorgvuldig gebruik zoektools Snelheid Reflectie op eigen zoekproces

5 Zoeksystematiek 1.Vraaganalyse 2.Verkenning 3.Opstellen zoekprofiel: waaraan moet de informatie voldoen 4.Keuze ingang(en): zoekmachines, gidsen, bookmarksites 5.Daadwerkelijk zoeken 6.Nabewerking per relevante bron 7.Eventueel andere ingangen of geheel andere typen bronnen (gedrukte literatuur, deskundigen) 8.Expliciete reflectie op zoekproces en zoekresultaat 9.Bij doorlopende interesse evt. web en page alerts/feeds instellen

6 Vraaganalyse Opdrachtgever: wat wil men met de informatie? Voorwaarden aan aard van informatie (onderzoek, opinie, peer reviewed, actualiteit etc.) Randvoorwaarden: tijd, geld, vertrouwelijkheid Rapportagevorm (inhoudelijk, technisch)

7 Verkenning Welke vraag/onderwerp Wat ligt er al, nuttig als uitgangspunt? Inhoudelijk verkennen (via bv Wikipedia of ander naslagwerk of via korte zoekactie) Ideeën opdoen qua context, jargon, zoektermen, typen bronnen, auteurs

8 Zoekprofiel Onderscheiden elementen (variabelen) Welke? Allebei even belangrijk? Vooraf genereren zoektermen Uit reeds gevonden bronnen Uit naslagwerken/zoekacties van verkenningsfase Uit woordenboeken, thesauri (Het juiste woord, Roget’s Thesaurus) Afbakening in tijd, ruimte, speciale omstandigheden waaronder een proces moet spelen Relevante typen informatie en publicaties Relevante publicatieperiode

9 Keuze zoekingang Bepaald door zoekprofiel: onderwerp, type informatie, type publicatie, relevante publicatiejaren Bepaald door beschikbaarheid: toegankelijkheid, kosten, licenties Bepaald door extra wensen: –Zoekmethode: catalogus-, bibliografische, sneeuwbal(citatie)methode (op het web: zoekmachines, gidsen/directories, backlinks) –Zoeken in full-text, links naar full-text Ook letten op volgorde ingangen (dekking, bekendheid, selectiviteit) Zie ook ‘startpagina’ bij deze cursus

10 Daadwerkelijk zoeken Bij zoekmachine input zoektermen en instellingen, bij gids klikken in hiërarchie of ook zoeken met zoektermen Eén of meer keren snelle beoordeling zoekresultaat en aanpassing termen/instellingen Selectie uit resultaat: waarnaar kijken? Evaluatie gevonden bron: waarop letten?

11 Nabewerking per (relevante) bron opslaan (mail, document, endnote/refworks e.d) versturen (handmatig, vanuit systeem) bookmark (browser, del.icio.us) alert/spion RSS-feed Komt op vierde dag apart aan de orde

12 Reflectie Hoeveel gevonden in hoeveel tijd? Voldoet oogst aan zoekprofiel? Welke aspecten van zoekprofiel waren meest selectief? Waren alle vooraf bedachte ingangen even nuttig? Wat was de overlap tussen de ingangen? Goede volgorde ingangen gehanteerd? Iets geleerd over eigen sterke/zwakke punten?

13 WWW: bowtie model

14 domeinen soorten top-level-domains (TLD) iso-3166iso-3166 –generiek: com / org / net (vrij) int / edu / gov / mil / arpa (beperkt) –landen: nl/be/au/at/de/uk/us (ccTLD’s, 34%) –jump: tv / nu / to / tk –nieuw: biz/info/name/coop/pro/aero generieke ‘subtopleveldomeinen’: co / gob / ac / org etc. (zie bv.

15 opbouw URL protocol : // servernaam. subdomein. domein. TLD / map / filenaam. extensie http : // www. library. uu. nl / geosource / index. html

16 URL’s van databasepagina’s /scan?VALUE=geografische+huis&SCAN= TIT bin/advsearch?offset=40&terms=3&type=any&query= utrecht&exec=FAST+Search&lang=any&enco=iso &A1=+&A2=%2B&A3=-&hits=10&nooc=on

17 Inhoud WWW: algemeen Omvang: 11,5 miljard + databases + FTP Weinig wetenschappelijke teksten onafgeschermd Kwaliteit Betrouwbaarheid Actualiteit Kosten/afscherming

18 Inhoud WWW: aanbieders Bedrijven Overheid Internationale organisaties Verenigingen, actiegroepen Universiteiten Bibliotheken Uitgevers Particulieren

19 zoektools: wanneer wat? indien zoekvraag feitelijk, specialistisch, met voorkennis, onder tijdsdruk: zoekmachines indien zoekvraag breed, exploratief, inventariserend, met weinig voorkennis, met relatief veel tijd: onderwerpsgidsen

20 Onderwerpsgidsen: algemeen + geen zoektermen nodig vaak actueel annotaties weinig ruis - onvolledig dode links voorkeur maker houdt groei niet bij voor homepages

21 Onderwerpsgidsen: breed internationaal/VS: –Open Directory (in Gigablast extra zoekfuncties hiervoor)Open Directory –YahooYahoo –LooksmartLooksmart Nederlands: –startpagina+dochters en concurrentenstartpaginadochters –startnederland (meta-gids)startnederland

22 Onderwerpsgidsen: gespecialiseerd Miljoenen Breed wetenschappelijk: Infomine, Internet Scout Zoeken: –via Yahoo (per onderwerp onder ‘webdirectories’) –via Open Directory of Startnederland –via RDN (wetenschappelijk) –via Pinakes (wetenschappelijk) Tijd besteden aan vinden van goede onderwerpsgidsen: –via collegae –via discussielijsten

23 Zoekmachines: dekking > 15% van de webpagina’s in geen enkele van de grootste zoekmachines Van resterende wel geïndexeerde pagina’s zelfs Google maar 76%, Yahoo 69%, MSN 62% ( size/ ) dekking zeer ongelijkmatig verschil in actualiteit

24 Zoekmachines: ontwikkeling Webcrawler, Lycos, Alta Vista (10) concurrentie Hotbot, Excite, Yahoo (50) 1997 Northern Light, MSN, sterke groei web > opkomst Google en Alltheweb en crisis Infoseek, Northern Light, AV, Excite, ILSE o.a. (100) 2002 komst Teoma, Wisenut, Gigablast (1000) 2003 renaissance AV, glorietijd Google (3000) 2004 consolidatie/concurrentie (4000) : –Google+Blogger, verbreding: boeken, kritiek, beursgang –Overture+Alltheweb+AV+Yahoo, ontmanteling AV/ATW –Microsoft: introductie MSNsearch beta: zelf indexeren 2005 verbreding/innovatie/content ( ) –Samenwerking content providers-zoekmachines? –Opkomst vijfde grote speler, Amazon met A9? –Doorgroei Gigablast (2000) 2006 puur zoeken raakt op achtergrond, uploaden, gemengde content

25 Zoekmachines: wat vind je niet? recente webpagina’s/wijzigingen bij sommige: PDF en andere niet html bestanden dynamisch gegenereerde pagina’s informatie in databases pagina’s met no robots file pagina’s met toegangsrestricties verdwenen pagina’s (maar: cache en Wayback Machine archive.org)

26 Zoekmachines: beperkingen Google genest Booleaans zoeken > Yahoo/MSN/Gigablast backlinksindex vrij klein > Yahoo zeer grote pagina’s niet volledig geïndexeerd > Yahoo truncatie en patroonzoeken > Exalead

27 kwaliteit van de invoer in zoekmachines, termen 1.belang van juiste zoektermen 2.spellingsvarianten en truncatie (alleen nog Exalead, hoewel…) 3.denken in termen van het te vinden document, gebruik zinsnedes 4.gebruik van algemene thesauri (Het juiste woord en Roget's) en evt. gespecialiseerde thesauri bij het zoeken naar alternatieve zoektermen, Word-synoniemen 5.gewicht aanbrengen met zoektermherhaling in Google 6.gebruik van speciale termen (evt slang) om te beperken tot een specifieke context waarin term moet voorkomen 7.gebruik van gesuggereerde termen (o.a. Google Suggest / Gigablast) 8.inschatten effect gebruikte termen op basis van resultaat 9.gevaar effect combineren gespecialiseerde en algemene termen 10. voorbeeldzoeken versus generiek zoeken voor opsommingen

28 Relatieve omvang, april 2006 A9 ExaleadGigablast Google MSNsearch ScirusAskYahoo! Nederlands algemeen fietsenstalling poldermodel Terschelling Schylge wad VMBO onderwijs "van de hak op de tak" gemiddelde Engels/internationaal algemeen production Cairo Coptic zenith aardvark MI5 submarine "read my lips" gemiddelde

29 lunchpauze Vervolg 13:30