4. PERIODE 1648-1702 De Republiek ontstaat als internationaal erkende staat
1. De Republiek krijgt Frankrijk en Engeland als tegenstanders
Machtsverhoudingen tijdens Eerste Stadhouderloze Tijdperk Willem II te zeer op oorlog bewust Holland weigert een nieuwe stadhouder Latere Willem III nog niet geboren
Politieke verdeeldheid Staatsgezinden: geen stadhouder en macht binnen gewesten Oranjegezinden: stadhouder en macht Staten Generaal (adel en lagere bevolkingssklassen)
Bestuur in handen van Johan de Witt (raadspensionaris) Land goed bestuurd, MAAR lichte voorkeur voor Holland BV: uitbreiding vloot
Frankrijk wordt een centraal bestuurd land onder Lodewijk XIV als vorst Lodewijk XIV direct bestuur 1661 Droit divin Ministers als koninklijke ambtenaren Lettres de cachet Koninklijk leger Mercantilisme van Colbert
In Engeland wint het parlement de strijd tegen de koning Karel I eigen nieuwe belastingen → Schotse opstand en burgeroorlog → Karel I onthoofd in 1649 en Oliver Cromwell wordt ‘Lord Protector’ van Engeland
Republiek in Engelse revolutie? Afstandig wegens handel 1654-1660: Acte van Seclusie (ivm Eerste Engelse Oorlog)
Na dood Cromwell? Restauratie (Karel II) Macht van koning wordt beperkt (vooral qua belastingen)
De Republiek wordt bedreigd door de opkomst van Frankrijk en Engeland Frankrijk: Lodewijk XIV wil de Zuidelijke Nederlanden Engeland: 2 handelsoorlogen 1652-1654 en 1665-1667
OPMERKING Eerste Engelse Oorlog na ACTE VAN NAVIGATIE
Discussie over verdediging: Oosten wil landleger tegen Frankrijk (adel en boeren) Westen wil vloot tegen Engeland (regenten/steden) De Witt sluit wisselende bondgenootschappen
In het Rampjaar 1672 lijkt de Republiek ten onder te gaan 1672: Lodewijk XIV en Karel II vallen Republiek samen aan met vorstbisschoppen van Munster en Keulen - Enkel Holland, Zeeland en Friesland vrij Verdedigen aan Hollandse Waterlinie Oproer in steden tegen de Witt
Maar dan keren de kansen Hollandse Waterlinie Benoeming Willem III 1672
2. De Republiek samen met Engeland tegen Frankrijk
Stadhouder Willem III neemt het op tegen Lodewijk XIV Binnenland: aansluiten bij mening Staten-Generaal Buitenland: 3 coalitieoorlogen tegen Lodewijk XIV (= na Rampjaar)
1e coalitieoorlog met Spanje en Oostenrijk 1678: Vrede van Nijmegen MAAR: Willem III wil eigenlijk verder vechten Waarover? De Zuidelijke Nederlanden
Meer steun voor anti-Franse politiek na terugtrekking Edict van Nantes (1685)
Glorious Revolution en bondgenootschap met Engeland Karel II vrij voorzichtig beleid Jacobus II katholiek Afgezet door parlement en vlucht naar Frankrijk Willem III uitgenodigd en GLORIOUS REVOLUTION
1689: Republiek en Engeland een PERSONELE UNIE Bill of Rights Parlementaire monarchie Willem III blijft coalitieleider tegen Lodewijk XIV
1702: Willem III sterft kinderloos Tweede Stadhouderloze Tijdperk Republiek nu zonder sterke man / regentenfamilies Einde Personele Unie
3. De Republiek verliest haar economische voorsprong
Mercantilisme van Frankrijk en Engeland benadeelt de handel van de Republiek Tweede helft 17e eeuw verliest Republiek haar voorsprong DOOR MERCANTILISME (bevorderen export beperken import)
FRA: Colbert verhogen invoerrechten ENG: Acte van Navigatie 1651
Mercantilisme leidt tot handelsoorlogen met Engeland Eerste Engelse oorlog 1652-1654 Nadelig voor Republiek Acte van Seclusie Acte van Navigatie aanvaarden
Tweede Engelse oorlog 1665-1667 Veroveren Nieuw-Nederland door Engeland Veroveren Suriname door Nederland Vrede van Breda
Einde 17e eeuw: Handelsinkomsten dalen dus minder geld landsverdediging Schulden door oorlogen
4. Tolerantie in de Republiek
Gewetensvrijheid en geen censuur Grote godsdienstige verdeeldheid Regenten besturen land en handel gaat voor op alles Gebrek aan centraal gezag Enkel censuur olv calvinstische priester