SOA, Webservices en EDISON InDigO – O&V SOA, Webservices en EDISON Ricky Nuyens – EDS-Telindus Standaarden & Architectuur

Agenda Wat is SOA, wat is een webservice ? Architectuur As-Is en To-Be (Web)EDISON en Webservice EDISON Financiering Hoger Onderwijs Vragen

Wat is SOA, wat is een webservice ?

Wat is SOA ? SOA Definitie Service-Oriented Architecture Een op “diensten” gebaseerde architectuur Een dienst (of service) is een functie waar een klant behoefte aan heeft Definitie SOA is afkorting van Service-Oriented Architecture. SOA is een architectuurmodel, geen technologie op zich. Een volgens SOA opgebouwd systeem bestaat meestal uit 2 soorten componenten. Enerzijds de componenten die een dienst aanbieden, de "services", anderzijds de componenten die de uitwisseling van informatie tussen services regelen, de “Enterprise Service Bus”. Vaak worden services uitgevoerd als webservice, maar dit is verre van noodzakelijk. Een service kan ook aangeboden worden in een andere vorm. Bijvoorbeeld door het versturen van data in elke vorm, zoals als flat file (.txt), als email (SMTP / POP3), FTP... Ook acties uitgevoerd door een persoon kunnen beschouwd worden als een service. Naar analogie met bouwkundige stijlen, zoals gotiek, barok, etc,  architecturale stijlen in IT (OO, C/S Wikipedia - Nederlands (13/04/2007) ( http://nl.wikipedia.org/wiki/Service-ori%C3%ABntatie )

Architecturale stijl in IT Netwerk Lokaal Gedistribueerd SOA N-Tier Gelaagd Monolitisch Integratie Laag Hoog Andere stijlen: Object-oriented, client-server, …

Wat is een webservice ? Concept van SOA en services bestaat al langer, maar is nu echt bruikbaar geworden door het opkomen van webservices Definitie webservice Een webservice kan omschreven worden als een applicatiecomponent die toegankelijk is via standaard webprotocollen. Een webservice maakt het mogelijk om op afstand (meestal over het Internet) vanaf een client-computer een dienst op te vragen aan een server, bijvoorbeeld het maken van een berekening, het leveren van gegevens of het uitvoeren van een taak. Webservices spelen een groeiende rol in het denken over component-based systems. Wikipedia - Nederlands (16/01/2007) ( http://nl.wikipedia.org/wiki/Webservice )

Webservice rollen en standaarden Service flow WS-BPEL Beveiliging SAML, WS-Security Standards, Liberty Alliance, WS-I Basic Security Profile, WS-Trust, WS-Federation, etc. Beheeer WS-Policy, WS-MetadaExchange, WS Management QoS en Reliable Messaging WS-AdressingWs-Notification, WS- Reliable Messaging, WS-Eventing Service Registry Zoek Service discovery Service publication UDDI Service Consumer Beschrijving dienst WSDL Publiceer Messaging obv XML SOAP Gebruik Service Provider: Levert de dienst aan. Platform waarop de dienst gehost is. Service Consumer: De toepassing die gebruikt maakt van de aangeboden diensten (vb: web services) Service Registry: Service providers publiceren hier hun diensten. Service Consumers kunnen hier de vereiste diensten terugvinden. WS-BPEL Web Services Business Process Execution Language. BPEL is an Orchestration language, not a choreography language. The primary difference between orchestration and choreography is scope. A choreography model provides a scope specifically focusing on the view of one participant (e.g. a peer to peer model). Instead, a orchestration model encompasses all parties and their associated interactions giving a global view of the system. UDDI : Universal Description, Discovery, and Integration. Platform onafhankelijk, XML-gebaseerd register voor het aanbieden en gebruiken van Web Services WSDL: Web Services Description Language, XML-gebaseerde taal voor het definiëren van Web-services SOAP: Simple Object Access Protocol. Een protocol voor het uitwisseln van XML-gebaseerde boodschappen. Service Provider Netwerk HTTP(S)

SOA analogie LEGO Blok vs. SOA Service LEGO vs. SOA Grootte van het blokje – Granulariteit van de dienst (Taak, Activiteit, Proces) Kleur van het blokje – een dienst kan verschillende functionaliteiten leveren naargelang de rol van de gebruiker LEGO klik patroon – Standaard service interface LEGO kan makkelijk gedeeld en hergebruikt worden LEGO vs. SOA LEGO verzameldoos – SOA repository (UDDI) Security Discovery LEGO aan elkaar geklikt – Samengestelde diensten LEGO speciale functies/blokjes – Infrastructuur LEGO hergebruik – Idem LEGO instructies – Service beschrijving / helpfunctie

Drijfveren voor een Service-Oriented Architectuur Overheid IT Process Oriëntering & Optimalisering Agility / Wendbaarheid Interoperabiliteit Communicatie & Connectiviteit Partners, leveranciers en klanten (burgers, bedrijven, ambtenaren) SOA Schaalvoordelen Hergebruik Steeds nieuwe en snellere veranderingen Stroomlijnen van architectuur en technologie Process oriëntering en optimalisering Van Functie georiënteerd naar Proces georiënteerd Encapsulatie van diensten laat optimalisering van processen toe die diensten gebruiken -> als betere versie voor dienst beschikbaar is: gewoon de nieuwe versie gebruiken Communicatie / Connectiviteit Van Interne focus naar Communicatie & Connectiviteit Intern: Tussen (deel)organisaties / Tussen processen Extern: Partners (andere overheden, middenveld) – Leveranciers - Klanten Schaalvoordelen Van een concept van steeds opnieuw bouwen naar meer hergebruik Vergelijk concept lego-blokjes -> eens iets ontworpen kan het opnieuw gebruikt worden. Hergebruik kan voor atomaire diensten maar ook voor samengestelde diensten. Veranderingen komen steeds sneller Van een concept van voor-het-leven-gebouwd naar een concept van continu veranderen Software wordt gecodeerd in functie van onderdelen van businessprocessen, niet van organisaties. Impact van reorganisaties is beperkter op software portfolio Regulatory compliance: Focus voor software aanpassingen: enkel bij die processen waar nodig (dus niet meer al uw toepassingen aanpassen) Agility: Eens een set van diensten gedefinieerd gaat de ontwikkeling van nieuwe toepassingen die gebruik maken van deze diensten veel sneller. Interoperabiliteit: Doorgedreven standaardisering op alle gebied voor uitwisselen van informatie (XML-gebaseerd -> SOAP, BPEL, UDDI, enz.) Hergebruik -> minder onderhoudskosten Stroomlijnen van architectuur en technologie: Legacy toepassingen kunnen veel langer behouden worden en veel gemakkelijker opnieuw gebruikt worden Ontsluiten van legacy toepassingen en bestaande capaciteit: Strengere rapporteringsvereisten (Regulatory complicance) Ontsluiten van legacy toepassingen en bestaande capaciteit

Voordelen SOA Hergebruik (1) Hergebruik (2) Binnen organisatie en beleidsdomein Over beleidsdomeinen heen (bv WSE en EWI) Naar externe partijen (bv ondernemingen) Hergebruik (2) Dienst kan aangeroepen worden door front-end toepassing of portaal Dienst kan aangeroepen worden door andere dienst of ESB Dienst kan aangeroepen worden door externen Integratie - Technologie en leverancier onafhankelijk Gebaseerd op standaarden Beschikbaar op verschillende platformen (.NET en J2EE) Ontsluiting “legacy” wordt mogelijk Adapter of “wrapper” Wendbaarheid verhoogt door loskoppeling proces en toepassing

Architectuur As-Is en To-Be

Architectuur : As-Is internet Onderwijs & Vorming Infolijn Burger (Student, ouder, leerling, …) Web Site Verzorgen externe Communicatie Onderzoek en Analyse Wettelijk onderwijskader scheppen Leerlingenmaterie beheren Onderwijsinstellingen materie beheren Personeelsmaterie beheren Kwaliteitszorg realiseren Ondersteunen departementele werking Ondersteunen beleid O&V gebruiker (Inspectie, Onderwijzend Personeel, …) internet Edison Werkstations Instellingen (Directeur, medewerker, …) Algemeen zien we dat er een aantal mogelijkheden zijn waarop O&V communiceert met zijn doelgroepen De Vlaamse Infolijn Verschillende WebSites EDISON Werkstations Federale Overheid Onderwijs & Vorming Overigen (VDAB, Kinderbijslag, De Lijn, …) page 12 12

Architectuur : As-Is : Toelichting Burger (Student, ouder, leerling, …) Infolijn O&V gebruiker (Inspectie, Onderwijzend Personeel, …) O&V gebruiker (Inspectie, Onderwijzend Personeel, …) internet internet Web Site Mainframe Web Server Edison Instellingen (Directeur, medewerker, …) Werkstations Wanneer we inzoomen op de verschillende toepassingen die binnen O&V draaien dan zien veel ad-hoc interfaces Federale Overheid Onderwijs & Vorming Anderen (VDAB, Kinderbijslag, De Lijn, …) page 13 13

Architectuur : To-Be internet Onderwijs & Vorming Burger (Student, ouder, leerling, …) Verzorgen externe Communicatie Onderzoek en Analyse Wettelijk onderwijskader scheppen Leerlingenmaterie beheren Onderwijsinstellingen materie beheren Personeelsmaterie beheren Kwaliteitszorg realiseren Ondersteunen departementele werking Ondersteunen beleid O&V gebruiker (Inspectie, Onderwijzend Personeel, …) internet O&V Portaal Instellingen (Directeur, medewerker, …) Kijkend naar de To-Be architectuur brengen eerst een vooral structuur in de manier waarmee we met de doelgroepen communiceren door de introductie van een Portaal en het gebruik van WebServices Een portaal is een website waarop gepersonaliseerde informatie wordt aangeboden. Deze informatie komt typisch uit verschillende achterliggende systemen en wordt transparant geagregeerd voor de eindgebruiker Een portaal vereist een persoon als gebruiker. De web services die hier gepositioneerd zijn kunnen gebruikt worden door de applicaties van de verschillende doelgroepen. WebServices ontsluiten Functionaliteit en data maar hebben geen “gezicht” Federale Overheid Onderwijs & Vorming Biedt WS-module aan Gebruikt WS-module Anderen (VDAB, Kinderbijslag, De Lijn, …) page 14 14

Architectuur : To-Be : Toelichting Burger (Student, ouder, leerling, …) O&V gebruiker (Inspectie, Onderwijzend Personeel, …) internet O&V Portaal Mainframe Portaal Instellingen (Directeur, medewerker, …) Enterprise Service Bus Naast structurele aanpak naar de buitenwereld wordt ook de interne architectuur gestructureerd door de introductie van een ESB. Zo’n ESB is een integratie platform waarmee bestaande systemen kunnen ontsloten worden. Een tweede manier om functionaliteit en gegevens te ontsluiten is via WebServices. Deze moeten beheerd worden.dmv een Web Service Management platform. Dit platform laat toe om alle security vereisten omtrent authorisatie, authenticatie en encriyptie te realiseren. Hier dient vermeld te worden dat publieke ws niet zomaar door iedereen kunnen aangeroepen worden In de verschillende scenario’s die we behandelen zal de architectuur verder verduidelijkt worden. Web Service Management Federale Overheid Onderwijs & Vorming Biedt WS-module aan Gebruikt WS-module Anderen (VDAB, Kinderbijslag, De Lijn, …) page 15 15

(Web)EDISON en Webservice EDISON

(Web)EDISON : As-Is internet internet 4 5 6 3 2 1 7 Burger (Student, ouder, leerling, …) Infolijn O&V gebruiker (Inspectie, Onderwijzend Personeel, …) O&V gebruiker (Inspectie, Onderwijzend Personeel, …) internet internet Web Site Mainframe 4 Web Server Edison 5 6 3 Instellingen (Directeur, medewerker, …) 2 Werkstations 1 7 Edison werking : as-is Administratief personeel gebruikt 3rd party software ter ondersteuning van de school Op regelmatige tijdstippen, en op initiatief van de gebruiker wordt vanuit de toepassing een EDISON bestand aangemaakt. Edison client wordt opgestart, de bestanden worden versleuteld met sleuteldiskette en verzonden Edison server ontvangt en ontsleuteld bestand en voegt toe aan mainframe bestand bestand wordt 3 maal per dag doorgestuurd naar de mainframe nachtverwerking Terugzendingen worden op Edison server geplaatst Edison client wordt opgestart op initiatief van de gebruiker en gebruiker kijkt of terugzendingen aanwezig zijn Indien dit het geval is haalt de gebruiker de terugzending af De terugzendingen dienen door de gebruiker opgeladen te worden in de 3rd party software Federale Overheid Onderwijs & Vorming Anderen (VDAB, Kinderbijslag, De Lijn, …) page 17 17

Webservice EDISON internet 3 4 2 1 5 Onderwijs & Vorming Burger (Student, ouder, leerling, …) 3 O&V gebruiker (Inspectie, Onderwijzend Personeel, …) internet O&V Portaal Mainframe Portaal 4 2 Instellingen (Directeur, medewerker, …) WS Enterprise Service Bus 1 5 Edison werking : to-be Administratief personeel gebruikt 3rd party software ter ondersteuning van de school Het is dan de toepassing die actie onderneemt om te communiceren met O&V. Er is geen aparte manuele actie meer vereist. Het bericht komt binnen op de Edison server waar het wordt gecontroleerd, en kan quasi onmiddellijk worden doorgegeven aan de mainframe. De mainframe verwerkt het bericht En geeft het resultaat terug aan de Edison server Onder de kap communiceert de toepassing langs de schoolzijde om de terugzending op te halen en te verwerken. Aanpassingen nodig aan de schoolzijde die toelaten de publieke ws te gebruiken. Om echt gebeurtenis georienteerd werken zal ook de mainframe moeten aangepast worden Het gebruik van WS heeft geen implicatie op batch jobs : een langzame transitie van batch georienteerd werken naar on-line werken is mogelijk Afahnkelijk van de business/semantiek zal gekozen worden voor een synchrone of asynchrone communicatie. Dat zal de signatuur van de WS bepalen. Waarom dan afstappen van EDISON? Omdat WS een wereldwijde standaard zijn en de ideale manier op technologie vlak om een set van heterogene platformen met mekaar te laten communiceren. Application-to-Application communicatie via web services Web Service management platform noodzakelijk ter operationele ondersteuning Software boeren dienen toepassingen te “web service enablen” Instellingen dienen te kunnen blijven werken zonder web services SOA Architectuur Interne communicatie structuur tussen applicaties via Enterprise Service Bus (ESB) Gebeurtenis-georienteerd werken Geen stapelverwerking Verwerk gegevens wanneer ze er zijn Aanpassingen aan mainframe toepassingen noodzakelijk Web Service Management Federale Overheid Onderwijs & Vorming Biedt WS-module aan Gebruikt WS-module Anderen (VDAB, Kinderbijslag, De Lijn, …) page 18 18

(Web)EDISON vs Webservice EDISON Gegevensuitwisseling op expliciet initiatief van de gebruiker Nachtverwerking : Create/Update/Delete oprachten krijgen enkel bevestiging van ontvangst Enkel asynchrone communicatie is mogelijk Geen ad-hoc Read opdrachten mogelijk Webservice EDISON Gegevensuitwisseling gebeurt transparant voor de gebruiker Real-time : Create/Update/Delete opdrachten kunnen onmiddellijk gevalideerd en bevestigd worden mits aanpassingen aan de mainframe zijde Zowel synchrone als asynchrone communicatie is mogelijk Ad-hoc Read opdrachten mogelijk

Financiering Hoger Ondewijs

Financiering Hoger Onderwijs Nieuw financieringsmechanisme voor de insellingen van hoger onderwijs (FHO) Invoering van leerkrediet voor elke student Student schijft zich in per vak, niet meer per richting, aan een instelling Instelling worden gefinancierd op basis van het aantal studenten EN de vakken waarvoor ze zijn ingeschreven Bij inschrijving dient een instelling te weten of de student nog voldoende leerkrediet heeft, maw financierbaar is Voormiddag : instelling X Namiddag : instelling Y  Instelling Y moet weten wat het leerkrediet is van de student

Student HO schrijft zich in : As-Is Burger (Student, ouder, leerling, …) Infolijn O&V gebruiker (Inspectie, Onderwijzend Personeel, …) O&V gebruiker (Inspectie, Onderwijzend Personeel, …) internet internet Web Site Mainframe Web Server Edison n+2 Instellingen (Directeur, medewerker, …) Werkstations 1 n+3 2 … n De informatie die van de instelling naar de student wordt gestuurd is een informatie pakket waarin bijvoorbeeld een inschrijvingsbevestiging staat Wanneer de huidige infrastructuur gebruikt wordt ter ondersteuning van het toekomstig business process dan leidt dit tot volgend script : De student meldt zich bij de instelling om zich in te schrijven Instelling gebruikt lokale software om de inschrijving te registreren (1… n) De student gaat terug naar huis en krijgt De instelling contacteert het Vlaams Fonds of de student Functiebeperkt is De instelling contacteert O&V om zijn leerkrediet op te vragen De inscrhijving, optioneel verrijkt met informatie van het Vlaams Fonds en O&V wordt dan opgestuurd via EDISON Na bevestiging van de inschrijving wordt een informatie pakketje opgestuurd naar de student in kwestie Het Vlaams Fonds is de roepnaam van het  Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap. Federale Overheid Onderwijs & Vorming n+1 Anderen (Vlaams Fonds) page 22 22

Student HO schrijft zich in : To-be Burger (Student, ouder, leerling, …) O&V gebruiker (Inspectie, Onderwijzend Personeel, …) internet O&V Portaal Mainframe Portaal n+2 WS Instellingen (Directeur, medewerker, …) 1 n+1 Enterprise Service Bus 2 … n n+1 n+2 De student meldt zich bij de instelling om zich in te schrijven Instelling gebruikt lokale software om de inschrijving te registreren (1… n) Via WebServices kunnen dan onmiddellijk opgevraagd worden of de lln functiebeperkt is en wat zijn leerkrediet is Een snellere, gecentraliseerde controle is dus mogelijk Daarna wordt (weer onder de kap, zonder dat daar gebruikers initiatief voor nodig is) het EDISON bericht doorgestuurd via gebruik van WebServices WebServices kunnen dus zowel voor een synchrone als asynchrone communicatie gebruikt worden synchroon : controleren/opvragen van leerkrediet, functiebeperkingen … maar op termijn ook de student zijn woon adres asynchroon : indien er nog validatie nodig is langs de kant van O&V wordt enkel een bericht doorgestuurd … op een later tijdstip kan dit bericht weer via WS afgehaald worden Web Service Management Federale Overheid Onderwijs & Vorming Biedt WS-module aan Gebruikt WS-module Anderen (Vlaams Fonds) page 23 23

Aandachtspunten bij gebruik van webservices internet O&V Portaal Mainframe Portaal Instellingen (Directeur, medewerker, …) Veiligheid Encryptie - Confidentialiteit Identificatie Autorisatie Onweerlegbaarheid (digitale handtekening) - Integriteit Transacties Gegarandeerde berichten Beschikbaarheid Enterprise Service Bus Veiligheid Encryptie Authenticatie Autorisatie Onweerlegbaarheid (digitale handtekening) Web Service Management Onderwijs & Vorming Biedt WS-module aan Gebruikt WS-module page 24 24

Vragen ?