1|20 Wat gebeurt er in N157B? Door: Jeroen Röhner

2|20 Overzicht 1.Eigenschappen van N157B 2.Onderzoeksvraag 3.Waarnemingen en resultaten 4.Conclusie

3|20 1.Eigenschappen van N157B Supernova overblijfsel: –Röntgen- en radiostraling –5000 jaar oud Compact, helder object OB-associatie Moleculaire wolk Composietbeeld van 30 Doradus in röntgen-, Hα- en mid-IRstraling ( © Townsley et al. 2006)

4|20 2.Onderzoeksvraag Dominant opwarmingsmechanisme? Schokexcitatie Heldere sterren Nodig: Structuur van N157B Röntgenafbeelding van het schokfront van de overblijfselen van supernova Kepler ( © NASA)

5|20 3.Waarnemingen en Resultaten Waarnemingen met Spitzer Space Telescope Infrarood afbeeldingen: –3,6 μm –4,5 μm –5,8 μm –8,0 μm Spectograaf: 5-37 μm Spitzer Space Telescope ( © NASA)

6|20 3.Waarnemingen en Resultaten Positie van meetinstrument Röntgenstraling contourlijnen X O3 sterren

7|20 Bron röntgenstraling Compact object 3.Waarnemingen en Resultaten

8|20 Compact object X O3 sterren 3.Waarnemingen en Resultaten

9|20 Helderheid compact object: –Bevat minimaal B1-O9 ster Meeste emissie van warm stof: –Overeenkomstig met 180 K tot 350 K Ster dichtbij stof: –Geïoniseerd gas (HII) verwacht 3.Waarnemingen en Resultaten

10|20 3.Waarnemingen en Resultaten

11|20 SIII-ratio gerelateerd aan elektronendichtheid (Tielens 2005): –~ e - /cm 3 SIV/SIII en NeIII/NeII ratio’s geven hardheid straling: –Lage waarde vergeleken met LMC HII gebieden Minder hete ster: –O7.5-O9 3.Waarnemingen en Resultaten

12|20 3.Waarnemingen en Resultaten

13|20 FeII en SiII lijnen indicatie voor schokexcitatie FeII lijnen zeer zwak SiII lijn wel sterk: fotodissociatie Compact object is fotogeïoniseerd gas door O7.5-O9 ster 3.Waarnemingen en Resultaten

14|20 NeII/SIV ratio geeft hardheid stralingsveld PAK pieken waar deze ratio daalt Rand van ionisatiegebied 20 boogsec van bron 3.Waarnemingen en Resultaten

15|20 FeII piekt rond 50 boogsec Grens supernova overblijfselen en stofwolk 3.Waarnemingen en Resultaten

16|20 Warme stofwolk niet door schokexcitatie: –Verwarmt door sterren uit OB associatie Twee componenten: –29 K –230 K Vrijwel geen radiostraling in stofwolk: –Bevestigd contact supernova overblijfselen en stofwolk 3.Waarnemingen en Resultaten

17|20 Supernova schokexcitatie lijkt niet aanwezig, maar toch is er een moleculaire wolk dichtbij Radius supernova overblijfselen: Met huidige afmetingen (15 pc) en leeftijd (5000 jaar) zou Dus: supernova voorgangster blies holte 3.Waarnemingen en Resultaten

18|20 Voortplanting wind van ster: Voor dichtheid e - /cm 3 : –Massa voorggangster beperkt tot M Zon Zwaardere ster zou ondertussen wel schokgolven vertonen 3.Waarnemingen en Resultaten

19|20 4.Conclusie N157B bevat een O7.5-O9 ster omhult door een laag geïoniseerd HII met daaromheen een stofwolk Schokexcitatie is niet waarneembaar, foto-ionisatie is de drijvende kracht De voorgangster van N157B was 20 tot 25 zonsmassa's zwaar

20|20 Gebaseerd op: Spitzer observations of the N157B supernova remnant and its surroundings Elisabetta Micelotta, MSc. Dr. Bernhard Brandl Prof. dr. Frank Israel Astronomy & Astrophysics, volume 500 (2009); pagina’s