Donderdag 31 oktober 2013, Dr. A. Wigger Docentendag Radboud Universiteit: Politicologie en de nieuwe maatschappijwetenschappen De opkomst van TNCs, mondiale productieprocessen en politieke conflicten daaromtrent. Case study: NIKE Donderdag 31 oktober 2013, Dr. A. Wigger

Het programma vandaag 1) Terug in de geschiedenis van de wereldeconomie 2) Van Fordisme naar Post-Fordisme 3) De opkomst van TNCs 4) Case study: Nike

Historische achtergrond wereldeconomie Vanaf 1950s hernieuwde expansie wereldeconomie Pax Americana Fordisme naoorlogse mondiale economische/financiële orde, Amerikaanse hegemonie Bretton Woods: GATT/IMF/Wereld Bank 1870-1914 open wereld economie veel grensoverschrijdend handelsverkeer Pax Britannica goud standaard Vanaf 1980s/90s transnationaal kapitalisme TNCs, transnationalisering van productie; post-Fordisme financialisering Na 1914 protectionisme/ mercantilisme Handelsblokkades (importtarieven1930: 40%, in 1999: 4%). ‘Great Depression’, WO I+II, autoritaire regimes, totale collaps wereldeconomie

De ontwikkeling van het kapitalisme in Europa 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2008 trans-nationalisering ‘Global Champions’/TNCs nationale orientatie ‘National Champions’ Europeese eenwoording ‘Eurochampions’ Embedded Liberalism sociaal beleid: Keynesiaanse welvaartspolitiek; sterke vakbonden (sociaal compromis); nadruk op volledige werkgelegenheid. economisch beleid: macro-economisch georiënteerd; gemengde economieën; economische plannen; protectionisme/neo-mercantilisme (Fordisme) Afhankelijke centrale banken; kapitaalcontroles defensief handelsbeleid/concurrentiepolitiek actieve industrie/sociale politiek  Adam Smit abroad, Keynes at home! Neoliberalism Post-Fordisme, afbouw welvaartspolitiek; arbeidsmarktflexibilisering, loondruk; micro-economische fokus; de-regulering; privatiseren, financialisering; onafhankelijke centrale banken; vrij verkeer van kapitaal; offensief handel, investering/concurrentiebeleid Beleid: sterke intra-EG oriëntatie! Interne & externe oriëntatie

Fordisme Massaproductie van massaconsumptiegoederen door “semi-skilled workforce” (economies of scale: schaalvergroting). Gestandaardiseerde productieprocessen, lopende band, arbeidsdeling: gelimiteerd aantal taken per werknemer, productie volgens ‘the speed of the line’ Gecentraliseerde productie (locatie) Sterke vakbonden: collectieve onderhandeling/relatief hoge salarissen (vraag stimuleren/Keynesianisme)

Capitalism’s Golden Age: gemiddelde groei van het reële GDP/persoon 1950-1973 (% per year)

The American Challenge

Globaliseringsprocessen & TNCs Pre-1960s (geïndustrialiseerde wereld) - in de 1940s: geen ‘global factories’ grensoverschrijdende handel in natuurlijke resources, kant en klare gefabriceerde goederen sterke staatscontrole (tarieven/quota/import/export controle) bedrijven afhankelijk van de thuismarkt afhankelijk ‘tied to ‘home country’  gecontroleerd door staat Post-1960s groei van TNCs (3,500 in 1960), toename in de 1970s ‘vertical conglomerates’: reorganisatie van bedrijven, verticale integratie om profitabiliteit te verbeteren en risico’s te spreiden 1970s wereldwijde fragmentatie & decentralisatie productiecircuit global production chains

Post-Fordisme geografisch meer gebieden in economische activiteit geïntegreerd mondiale productie georganiseerd door TNCs, outsourcen, sub-contracting ‘off shore’ (maquilladoras; sweat shops) momentum van de ”global assembly line”, int. arbeidsdeling, functionele integratie van mondiaal van elkaar gescheiden activiteiten flexibele specialisatie en nieuwe technologieën: lean, just-in-time productie (effectiviteit), nieuwe management technieken designer producten, niche markten ICT revolutie & lage transportkosten, grensoverschrijdende transacties: deelproducten, handel in informatie/kennis, kapitaal ($), financialisering tertiarisering in het Westen: de-industrialisering, dienstverlening arbeidsmarktflexibilisering, precariaat: polarisering van ‘core’ & secondary’ arbeidskrachten belastingparadijzen, export processing zones centrale doelstelling: global competitiveness: kostenvoordelen benutten van lage loonlanden om productiekosten te verlagen

Global M&As

Globaliseringsprocessen & TNCs 2009: 82,000 TNC, which own 810.000 affiliates ~ 600 largest TNCs account for 25-33% of world output, + 80% of investment ~ 100 largest TNCs (0,2% of all) control - 14% of world sales - 12% world’s assets - 13% of world employment ~ TNCs account for 50% of world trade (25-40% is estimated to be intra-firm trade) ~ not evenly spread: 90% of world’s largest TNCs headquartered disproportionally in US/Western Europe/Japan (the TRIAD) UNCTAD data

De ontwikkeling van het kapitalisme in Europa 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2008 trans-nationalisering ‘Global Champions’/TNCs nationale orientatie ‘National Champions’ Europeese eenwoording ‘Eurochampions’ Embedded Liberalism sociaal beleid: Keynesiaanse welvaartspolitiek; sterke vakbonden (sociaal compromis); nadruk op volledige werkgelegenheid. economisch beleid: macro-economisch georiënteerd; gemengde economieën; economische plannen; protectionisme/neo-mercantilisme (Fordisme) Afhankelijke centrale banken; kapitaalcontroles defensief handelsbeleid/concurrentiepolitiek actieve industrie/sociale politiek  Adam Smit abroad, Keynes at home! Neoliberalism afbouw welvaartspolitiek; arbeidsmarktflexibilisering, loondruk; micro-economische fokus; de-regulering; privatiseren, financialisering; onafhankelijke centrale banken; vrij verkeer van kapitaal;offensief handel, investerings en concurrentiebeleid Beleid: sterke intra-EG oriëntatie! Interne & externe oriëntatie

Stapsgewijse neoliberalisering in de jaren 80 crisis in de jaren 70 (stagflatie, twee oliecrisissen, in Europa sprake van “Eurosklerosis”) crisis beleid (staatsteun, inflatie, crisis-kartels, anticyclisch Keynesiansbeleid) werkte niet!!! World Economic Forum in Davos European Round Table of Industrialists druk vanuit het transnationale bedrijfsleven voor liberalisering, privatisering, voltooiing interne markt en uitbreiding van markten Thatcher (TINA) & Reagonomics

elitaire vereniging CEOs opgericht door Wisse Dekker (Philips) & Peer Gyllenhammer (VOLVO) in 1983 naar Amerikaans voorbeeld deelname alleen op uitnodiging 60 Europese TNCs (Unilever, Philips, Heineken, Shell, Akzo Nobel, Nokia, Repsol, Fiat, Renault, BASF, BMW, Total…) gemakkelijk toegang Europese Commissie/EU regeringen allianties met Amerikaanse TNCs en TABD zet grote politieke lijnen, lange termijn doelen EU agenda subtiel, niet altijd 1:1 zichtbaar

                                                                                                               Case Study: NIKE

Characteristics of athletic footwear industry # 1970s: small, specialist market  today: mainstream fashion product (~ 70% of athletic footwear: leisure, casual use) # limited number of brands (market concentration) ~ Nike 35%, Adidas 15%, Reebok 11% (= now Adidas), 11 others: combined market share of 25% # functional split: production & consumption ~ 80% of sneakers consumed in the West (US 47%; EU 31%) ~ 90% manufactured in China, Indonesia and Vietnam ~ in 2002, 97,5% of US sneakers came from low-wage countries

Mass manufacturers particular type of Asian Transnational Corporation (ATNC) (Taiwanese, Hong Kong and South Korean companies) ~ actual manufacturing located off-shore ~ vertically disintegrated, spatially dispersed ~ employ on average 5’000–10’000 mostly female workers (70-90%, age 17-24, rural background) ~ specialized into organizing labour-intensive production ~ 150-200 different production steps for one shoe ~ mechanization = difficult: fast turnover of models, materials ~ export-oriented production ~ no control over retail market outlets

Yue Yuen Industrial ~ specialized in rubber shoes/PVC sandals/indoor slippers ~ became a huge TNC by taking over competitors ~ employs 265’000 people in South-East Asia mainland China (1988); Indonesia (1993), Vietnam (1995) ~ ‘one stop shop’ for merchandisers: while branding companies externalize, Yue Yen internalizes ~ successful organization of athletic footwear production (economies of scale/detailed division of labour)

Downsides? Yue Yuen: subordinate position/weak bargaining power on prices ~ not involved in marketing/distributing sportswear ~ dependent on brand-named contractors, which control end markets for specific designs/instructions for production; and customers of branded company) BUT, downstream expansion = profitable (even more than becoming a direct competitor to Nike!!) How?  squeezing out the mass production processes (organization, managing, disciplining the workforce)

Downsides? Poor working conditions for female workforce ~ insecure, labour-intensive, low paying jobs ~ short term contracts, flexible labour relations ~ repressive regime: - forced/unpaid overtime - long working weeks (70 hours +) - piece-rate quota systems that are difficult to meet - verbal/physical abuse, authoritarian/military management style - dangerous working conditions (production line working, stress, accidents) - lack of environmental standards

Anti-Sweatshop ‘Name and Shame’ Campaigns NGOs targeted Nike, Reebok, Adidas since the 1990s # Result: piecemeal labour right-improvements: voluntary CSR codes # Problem: ~ limited /no freedom of association for labour (trade unions) /collective bargaining ~ workers = spatially dispersed, face competition, which discourages the emergence of trade unions & to speak with one voice! - gulf states completely banned independent trade unions - workers in China, Vietnam, Cuba, Syria are not free to choose their own labour union (limited labour rights) - Myanmar just allowed trade unions (people getting aware of strikes)

Just Do it?

TNCs: Problematic? Loved and Hated # Concentration of Economic Power/Capital ~ 1% of TNCs own ½ of total existing foreign assets; ~ annual sales TNCs exceed GDP of many countries in which they operate!! ~ monopolization of industry through M&As; displacing local competitors ~ drain of surplus of capital from overseas/periphery TNCs function as a suction pump for obtaining resources (repatriate profits  structural balance of payment problems)  POLITICAL POWER: involved in global rule and norm construction

# Strategic Alliances #Transfer Pricing ~ ‘structural’ joint ventures (KLM/Delta/Air France) ~ R&D cooperation, technology sharing ~ distribution-supplier, marketing agreements ~ patent licensing, franchising contracts, sales agreements ~ cartels/collusive behaviour/restrictive business practices   no discernible boundaries of single parent companies #Transfer Pricing ~ subsidiaries = part of larger production process ~ transfer of goods/services, sharing of research gains, patents, trademarks, copyrights among corporate affiliates   difficult to determine taxable income/profits (no unified accounting standards)

The Global Village (1000 people) Demographics: 61% Asian (Chinese, Indian etc.) 14% African 11% European 8.5% Latin American 4.5% U.S. citizens 1% Other 200 villagers own 80% of all income Poorest 200 have less money than the richest individual 333 have access to clean, safe drinking water (~1/3) 50 villagers have a college degree 333 villagers cannot read or write (~1/3) Village Budget: 6% goes to producing weapons (only 100 people control nuclear weapons, while 900 have no control). 5% goes to education 4% goes to health care

Leestips en webpagina’s met interessant materiaal http://www.somo.nl/ http://www.schonekleren.nl/ http://www.tni.org/ http://www.ilo.org/global/lang--en/index.htm